ការអះអាងបញ្ជាក់សាជាថ្មីពីទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនថា កិច្ចព្រមព្រៀងបរមាណូ ជាក្របខណ្ឌដែលត្រូវបានសម្រេចកាលពីសប្តាហ៍កន្លងទៅ ដើម្បីរាំងខ្ទប់ប្រទេសអ៊ីរ៉ង់មិនឲ្យផលិតគ្រាប់បែកបរមាណូនោះ ប្រហែលជាមិនទាន់គ្រប់គ្រាន់ទេ ក្នុងការទប់ស្កាត់ប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត មិនឲ្យចាត់វិធានការដ៏មោះមុតប្រឆាំងនឹងទីក្រុងតេហ៍រ៉ង់។
លើសពីនេះទៅទៀត ក៏មានការព្រមានថ្មីៗដែរថា វិធានការមួយក្នុងបណ្តាវិធានការទាំងនោះ អាចរួមបញ្ចូលទាំងការប្រែក្លាយខ្លួនឲ្យទៅជាប្រទេសមួយមានអាវុធបរមាណូ ដែលអាចធ្វើឡើងបានភ្លាមៗ។
អតីតអគ្គរដ្ឋទូតសហរដ្ឋអាមេរិក លោក Mark Wallace ដែលសព្វថ្ងៃជាមន្រ្តីនាយកប្រតិបត្តិនៃក្រុមមួយឈ្មោះថា «គម្រោងប្រឆាំងនឹងអំពើជ្រុសនិយម» និងជាសហស្ថាបនិកនៃក្រុមមួយឈ្មោះថា «ការរួបរួមដើម្បីប្រឆាំងនឹងបរមាណូអ៊ីរ៉ង់» បានមានប្រសាសន៍ថា៖ «ថ្នាក់ដឹកនាំរបស់ប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអីឌីតបាននិយាយថា ប្រទេសនេះនឹងមានអាវុធបរមាណូ។ ការនេះ ប្រហែលជាមានភាពងាយស្រួលដូចជាការទិញនិងដឹកគ្រាប់បែកបរមាណូមួយគ្រាប់មកពីប្រទេសប៉ាគីស្ថានតែប៉ុណ្ណោះ»។
ជាសាធារណៈ ប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអូឌីតបានស្វាគមន៍កិច្ចព្រមព្រៀងនោះដោយប្រុងប្រយ័ត្ន ដោយព្រះមហាក្សត្រ Salman ទ្រង់បានជំរាបទៅលោកប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក បារ៉ាក់ អូបាម៉ា កាលពីល្ងាចថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ថា ព្រះអង្គមានក្តីសង្ឃឹមថា កិច្ចព្រមព្រៀងជាក្របខ័ណ្ឌនឹងពង្រឹងស្ថិរភាព និងសន្តិសុខក្នុងតំបន់មជ្ឈឹមបូព៌ា។ ទោះជាយ៉ាងណា អតីតអ្នកការទូតនិងមន្ត្រីស៊ើបការណ៍សម្ងាត់មួយចំនួននិយាយថា ចំណាត់ការរបស់អារ៉ាប៊ីសាអូឌីតបានបង្ហាញន័យផ្សេងពីនេះ។
លោក Jonathan Schanzer នាយករងនៃក្រុមស្រាវជ្រាវមួយនៅមូលនិធិសម្រាប់ការពារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យបានមានប្រសាសន៍តាមប្រព័ន្ធ Skype ថា៖ «វាពិតជាមានភាពមិនច្បាស់លាស់ ទាល់តែសោះ ថាតើអារ៉ាប៊ីសាអូឌីតនឹងមានឆន្ទៈដល់កម្រិតណាក្នុងការតទល់ជាមួយអ៊ីរ៉ង់ ឬក៏ត្រូវដកថយក្រោយវិញ»។
គេមិនដឹងច្បាស់ ថាតើអារ៉ាប៊ីសាអូឌីតត្រូវចំណាយពេលយូរប៉ុណ្ណាដើម្បីអាចមានសមត្ថភាពបរមាណូស្មើគ្នាជាមួយអ៊ីរ៉ង់។ ក៏ប៉ុន្តែ លោក Schanzer បានមានប្រសាសន៍ថា គេអាចឃើញច្បាស់ថា យ៉ាងហោចណាស់ អារ៉ាប៊ីសាអូឌីតកំពុងតែគិតពិចារណាយ៉ាងហ្មត់ចត់អំពីការវិវត្តន៍ឆ្ពោះទៅកាន់ទិសដៅនោះ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «វាបញ្ជាក់ឲ្យឃើញថា អារ៉ាប៊ីសាអូឌីតមានការព្រួយបារម្ភជាខ្លាំងហើយរដ្ឋដែលកាន់សាសនានិកាយ Sunni ក៏មានការព្រួយបារម្ភផងដែរអំពីការរីករាលធំនៃឥទ្ធិពលរបស់អ៊ីរ៉ង់នៅក្នុងតំបន់»។
អ្វីដែលបានអនុវត្តរួចមកហើយគឺថា អារ៉ាប៊ីសាអូឌីតបានបង្រួបបង្រួមក្រុមចម្រុះមួយនៃប្រទេសអារ៉ាប់កាន់សាសនានិកាយសុន្នី ដើម្បីវាយលុកតាមអាកាសទៅលើប្រទេសយេម៉ែន ដែលជាប្រតិកម្មទៅនឹងអ្វីដែលខ្លួនបានគិតថា ជាការគំរាមកំហែងពីពួកឧទ្ទាម Houthi ដែលគាំទ្រដោយប្រទេសអ៊ីរ៉ង់។ លើសពីនេះទៅទៀត ការជួបពិភាក្សាថ្មីៗនេះ ជាមួយប្រទេសប៉ាគីស្ថានទាក់ទិននឹងការគាំទ្រយុទ្ធនាការវាយប្រហារនោះ បានធ្វើឲ្យមានសំណួរ ថាតើនឹងអាចមានការពិភាក្សាអំពីការជួយជ្រោមជ្រែងលើរណសិរ្សអាវុធបរមាណូដែរឬយ៉ាងណា។
ទោះយ៉ាងណា នៅតែមានការមន្ទិលសង្ស័យ ថាតើប្រទេសប៉ាគីស្ថាននឹងផ្តល់ការគាំទ្របែបនេះដោយសុឆន្ទៈខ្ពស់ឬយ៉ាងណា បើទោះណាខ្លួនជាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់អារ៉ាប៊ីសាអូឌីតអស់រយៈពេលជាយូរមកហើយក្តី។
លោក Michael Kugelman អ្នកជំនាញខាងកិច្ចការប្រទេសប៉ាគីស្ថានម្នាក់នៅមជ្ឈមណ្ឌល Woodrow Wilson មានប្រសាសន៍ជាអាទិថា៖ «តាមទស្សនៈរបស់ខ្ញុំ ប៉ាគីស្ថានប្រាកដជាមិនចង់ចូលពាក់ព័ន្ធនៅក្នុងសហប្រតិបត្តិការបរមាណូជាមួយអារ៉ាប៊ីសាអូឌីតក្នុងរបៀបមួយដែលអាចធ្វើឲ្យអារ៉ាប៊ីសាអូឌីតមានសមត្ថភាពអាចផលិតអាវុធបរមាណូបានក្នុងពេលឆាប់ៗនោះទេ។ ខ្ញុំគិតថា វាគ្មានការចាប់ផ្តើមមួយឡើយ។ ថ្ងៃនេះខ្ញុំនិយាយដូច្នេះ តែថ្ងៃក្រោយរឿងរ៉ាវអាចផ្លាស់ប្តូរ»។
ប្រទេសប៉ាគីស្ថានមានព្រំប្រទល់ជាប់ជាមួយប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ ហើយប្រហែលជាមានហេតុផលខ្លះដែលថា ប្រទេសនេះខ្លាចអ៊ីរ៉ង់បង្កភាពវឹកវរ ដោយការផ្តល់ថវិកានិងការគាំទ្រដល់ជន Shi'ite ក្នុងប្រទេសប៉ាគីស្ថាន។ តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការព្រួយបារម្ភនេះ អាចត្រូវបានលុបលើដោយកត្តាផ្សេងៗទៀត។
លោក Kugelman មានប្រសាសន៍ថា៖ «នេះគឺពិតជាស្ថានការណ៍ដ៏សែនលំបាកមួយសម្រាប់ប្រទេសប៉ាគីស្ថាន ពីព្រោះប្រទេសនេះបានទទួលផលចំណេញយ៉ាងច្រើនពីប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអូឌីតអស់ជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ មិនថាជំនួយផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចឬក៏ការគាំទ្រដោយយោធានោះទេ»។
មន្រ្តីអារ៉ាប៊ីសាអូឌីតក៏ហាក់ដូចជាកំពុងតែបណ្តុះឲ្យមានជម្រើសផ្សេងទៀតដែរ។ គ្រាន់តែក្នុងខែមុននេះ រដ្ឋាភិបាលក្រុង Riyadh បានចុះហត្ថលេខាលើអនុសារណៈនៃការយោគយល់គ្នាមួយជាមួយប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង ដើម្បីរកមើលលទ្ធភាពក្នុងការកសាងរេអាក់ទ័របរមាណូពីរកន្លែងដែលត្រូវចំណាយប្រាក់ប្រហែល២ពាន់លានដុល្លារ។ ពួកអតីតមន្រ្តីអារ៉ាប៊ីសាអូឌីតនិងមន្រ្តីដែលនៅកាន់តំណែងនៅឡើយមួយចំនួន បាននិយាយកាលពីប៉ុន្មានខែមុនថា ក្រុង Riyadh នឹងទាមទារឲ្យបាននូវសមត្ថភាពអាវុធបរមាណូ ដូចអ្វីដែលប្រទេសអ៊ីរ៉ង់នឹងទទួលបានការអនុញ្ញាតឲ្យមាន នៅក្រោមកិច្ចព្រមព្រៀងថ្មីចុងក្រោយណាមួយ។
អតីតប្រធានផ្នែកស៊ើបការណ៍សម្ងាត់នៃប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត ព្រះអង្គម្ចាស់ Turki al-Faisal បានប្រាប់បណ្តាញផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន BBC នៅក្នុងបទសម្ភាសន៍កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែមីនាជាអាទិថា៖ «ខ្ញុំតែងតែនិយាយថា អ្វីក៏ដោយដែលកើតចេញពីកិច្ចពិភាក្សានោះ យើងក៏ចង់បានដូចគ្នានេះដែរ»។
ទោះយ៉ាងណា វាក៏អាចមានឱកាសមួយដែរដែលថា ប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអូឌីតនឹងមិនអាចរង់ចាំបានទេនៅក្នុងការតទល់ជាមួយអ៊ីរ៉ង់ ដោយកសាងខ្លួនឯងឲ្យទៅជាប្រទេសមួយមានអាវុធបរមាណូនោះ។
អតីតអគ្គរដ្ឋទូតសហរដ្ឋអាមេរិក លោក Dennis Ross បានប្រាប់ក្រុមអ្នកស្តាប់កាលពីថ្ងៃពុធសប្តាហ៍មុននៅទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនថា៖ «ខ្ញុំហ៊ាននិយាយថា ប្រទេសយេម៉ែនកំពុងតែប្រកាសប្រាប់អ៊ីរ៉ង់តាមរបៀបច្រើនប្រការយ៉ាងច្បាស់ថា ពួកគេនឹងប្រឆាំងទល់នឹងអ្វីដែលអ៊ីរ៉ង់កំពុងធ្វើឡើងនៅទូទាំងតំបន់។ បើតាមជំហររបស់អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត យ៉ាងហោចណាស់ក៏ពួកគេមើលឃើញខ្លួនឯងថាកំពុងតែត្រូវបានឡោមព័ទ្ធដោយអ្វីដែលគេជឿថាជាការគំរាមកំហែង ឬជាបញ្ហាប្រឈម ដែលមានការជំរុញទឹកចិត្តពីប្រទេសអ៊ីរ៉ង់»។
លោក Schanzer នៃមូលនិធិការពារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យជឿជាក់ថា នេះគឺជាហេតុផលដែលធ្វើឲ្យការវាយប្រហារដឹកនាំដោយអារ៉ាប៊ីសាអូឌីតក្នុងប្រទេសយេម៉ែន មានការពិនិត្យមើលយ៉ាងដិតដល់។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា៖ «ដរាបណាការវាយប្រហារនេះនៅតែបន្តយូរទៀតនោះ ខ្ញុំគិតថា យើងនឹងចាប់ផ្តើមឃើញកាន់តែច្បាស់ឡើងអំពីបេសកកម្មខ្លះបន្តវាទីទៅមុខយឺតៗ ហើយប្រហែលជាមានការវាយប្រហារទៅលើគោលដៅដែលគំាទ្រដោយអ៊ីរ៉ង់នៅកន្លែងផ្សេងទៀតក្នុងតំបន់»។
មន្រ្តីអារ៉ាប៊ីសាអូឌីតមួយចំនួនហាក់ដូចជាកំពុងតែនិយាយដោយមានទស្សនៈព្រួយបារម្ភកាន់តែខ្លាំងឡើង។ នៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍មួយកាលពីសប្តាហ៍កន្លងទៅក្នុងទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន លោក Adel al-Jubeir ឯកអគ្គរាជទូតអារ៉ាប៊ីសាអូឌីតបាននិយាយដៀមដាមចំពោះការគាំទ្ររបស់អ៊ីរ៉ង់ដល់ពួក Houthis ដោយនិយាយថា នេះជា«ស្ថានភាពមួយដែលមិនអាចអត់អោនឲ្យបានទេ»។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «យើងឃើញមានផលវិបាកបែបនោះកើតឡើងជាមួយពួក Hezbollah ក្នុងប្រទេសលីបង់ ដែលនៅទីនោះក្រុមជីវពលមួយបានគ្រប់សង្កត់លើរដ្ឋទាំងស្រុងនិងគំរាមកំហែងដល់ស្ថាប័នរដ្ឋជាច្រើនទៀត»។
មន្រ្តីសហរដ្ឋអាមេរិកមិនយល់ឃើញថា ការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់អារ៉ាប៊ីសាអូឌីតក្នុងប្រទេសយេម៉ែនជាសញ្ញាមួយដែលបង្ហាញថា ក្រុង Riyadh មានចក្ខុវិស័យចង់ក្លាយជាប្រទេសអំណាចពង្រីកទឹកដី ឬចង់ព្យាយាមតទល់ជាមួយអ៊ីរ៉ង់នោះទេ»។
មន្រ្តីសហរដ្ឋអាមេរិកម្នាក់បានប្រាប់វីអូអេដោយសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះថា៖ «ជាទូទៅ ការព្រួយបារម្ភរបស់ពួកគេនោះ គឺការទប់ទល់ជាមួយអំពើជ្រុលនិយមដោយមានគោលដៅវែងឆ្ងាយព្យាយាមធ្វើយ៉ាងណាឲ្យមានស្ថិរភាពឡើងវិញ។ ពួកគេផ្តល់តម្លៃខ្ពស់ទៅលើស្ថិរភាព»។
ការព្រួយបារម្ភមួយទៀតគឺ ផលប៉ះពាល់ដែលវិធានការរបស់ប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត អាចមានទៅលើកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដែលកំពុងធ្វើនៅក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងជាមួយពួកជនជ្រុលនិយមនិកាយសុន្នី រួមទាំងពួករដ្ឋអ៊ីស្លាម និងពួកអាល់កៃដា នៅក្នុងឧបទ្វីបអារ៉ាប់។
មន្រ្តីសហរដ្ឋអាមេរិកម្នាក់ផ្នែកប្រឆាំងនឹងអំពើរភេរវកម្មបានប្រាប់វីអូអេថា នៅក្នុងផ្នែកមួយនៃការខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីប្រឆាំងនឹងពួក Shi'ite Houthis ក្រុមសកម្មជននិកាយសុន្នីក្នុងប្រទេសយេម៉ែន ប្រហែលជាអាចភ្ជាប់ខ្លួនទៅជាមួយក្រុមផ្សេងៗ ដូចជាក្រុម AQAP ដើម្បីទទួលបាន«អត្ថប្រយោជន៍ខាងយុទ្ធសាស្រ្ត»។
អតីតឯកអគ្គរដ្ឋទូតអាមេរិក លោក Mark Wallace មានប្រសាសន៍ថា លោកជឿជាក់ថា ការផ្លាស់ប្តូរដូចគ្នានេះមួយ អាចលាតសន្ធឹងជាទ្រង់ទ្រាយធំជាងនេះថែមទៀត។
លោកថ្លែងថា «ពេលខ្លះ ការតទល់ជាមួយនឹងអ៊ីរ៉ង់អាចនាំឲ្យមានការគាំទ្រដល់ក្រុមទាំងឡាយនោះទៅវិញទេ ដែលយើងបានចាត់ថាជាពួកជនជ្រុលនិយម»៕
ប្រែសម្រួលដោយ នៀម ឆេង
