អ្នកស្រី ឡុង ថុន ជាកសិករនៅក្នុងស្រុកពញាឮ ខេត្តកណ្តាល ចម្ងាយប្រមាណ៤០គីឡូម៉ែត្រពីទីក្រុងភ្នំពេញ។ ដូចពលរដ្ឋកម្ពុជាជាច្រើននាក់ទៀតដែរ អ្នកស្រីមានជីវភាពបានត្រឹមមួយគ្រប់ៗប៉ុណ្ណោះ។ លោកស្រី ឡុង ថុន អាចចិញ្ចឹមក្រុមគ្រួសាររបស់គាត់បានដោយការធ្វើស្រែនៅលើដីទំហំបីអាររបស់គាត់។ ប៉ុន្តែនៅឆ្នាំនេះមានភាពរាំងស្ងួតខ្លាំងពេក។
ដូច្នេះជីវភាពគ្រួសាររបស់អ្នកស្រីប្រឈមនឹងការខ្វះខាតនៅឆ្នាំនេះ។ ហើយអ្នកស្រីជាអ្នករងគ្រោះយ៉ាងពិតប្រាកដជាក់ស្តែង ដោយសារតែការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។
អ្នកស្រី ឡុង ថុន ដែលមានកូនបីនាក់ បាននិយាយប្រាប់ VOA ថា៖
«ទឹកទន្លេហ្នឹងវាអត់ហូរចូលទៅក្នុងទំនប់។ ធ្វើស្រែប្រាំងក៏មិនកើត។ ស្រែក៏រាំង អត់មានទឹកភ្លៀងធ្លាក់។ អញ្ចឹងមិនអាចធ្វើបានទេ។ ស្រូវវា តើមានលូតលាស់ អត់មានផលអីធំ អត់មានសន្ទូងអីបែកគុម្ព។ មានតែស្មៅ។ ដុះតែស្មៅ។ ស្រូវវាមានមួយៗតិចៗ»។
ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា ដូចជាអ្នកស្រី ឡុង ថុន ដឹងថា ប្រទេសកម្ពុជាមានការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។ ប៉ុន្តែមានប្រជាពលរដ្ឋចំនួនតិចប៉ុណ្ណោះដែលយល់ពីមូលហេតុនៃការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។
ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានគេចាត់ថ្នាក់ថា ជាប្រទេសមួយក្នុងចំណោមប្រទេសដែលងាយរងគ្រោះបំផុតនៅក្នុងពិភពលោកដោយសារការផ្លាស់ប្តូរអាកាសធាតុ។ កម្ពុជាត្រូវបានចាត់ចូលក្នុងចំណាត់ថ្នាក់ជាមួយប្រទេសបង់ក្លាដេស និងប្រទេសហ្វីលីពីនថា ជាប្រទេសរងការប៉ះពាល់ពីការផ្លាស់ប្តូរអាកាសធាតុ មួយផ្នែកធំគឺដោយសារតែប្រទេសទាំងនេះពឹងផ្អែកទៅលើខ្យល់មូសុងដែលមានការផ្លាស់ប្តូរ។
ប្រជាជនកម្ពុជាជាង៨០ភាគរយពឹងផ្អែកលើវិស័យកសិកម្ម។ ដូច្នេះការផ្លាស់ប្តូរអាកាសធាតុ ទោះជាទឹកជំនន់ ឬការរាំងស្ងួតក្តី សុទ្ធតែធ្វើឱ្យប្រជាជនប្រទេសនេះងាយរងគ្រោះជាទីបំផុត។
ខណៈពេលដែលរដ្ឋាភិបាលកំពុងរៀបចំចូលរួមកិច្ចប្រជុំកំពូលអំពីបញ្ហាប្រែប្រួលអាកាសធាតុនៅទីក្រុងប៉ារីស នៅខែធ្នូនេះ ប្រទេសមួយចំនួន ដូចជាប្រទេសកម្ពុជាទំនងជានឹងទាមទារប្រាក់ពីប្រទេសមានឧស្សាហកម្មធំដែលមានការបំភាយឧស្ម័នកាបូនិកច្រើន ដែលនាំឲ្យមានការឡើងនៃកម្តៅផែនដី។
លោកស្រី ឡុង ថុនបាននិយាយអំពីភាពរាំងស្ងួតនៅឆ្នាំនេះថា៖
«បើមិនដែលជួបប្រទះ ទើបតែឆ្នាំនេះ មិនដឹងជាមូលហេតុអី»។
លោកស្រីមានប្រសាសន៍ថា លោកស្រីនៅតែបន្តខិតខំដើម្បីចិញ្ចឹមជីវិត គ្រួសាររបស់លោកស្រី។
«ខ្ញុំចេះតែដើររកហូបចុកអញ្ចឹងទៅ។ ចេះតែបេះបន្លែ បន្លុកអីអញ្ចឹងទៅ។ បើអត់ទេមិនដឹងធ្វើម៉េច ដើរសូមទានគេឯលិចឯកើត»។
ស្ថិតិរបស់អង្គការអភិវឌ្ឍន៍អ.ស.ប. (UNDP) ឲ្យដឹងថា ប្រជាជនកម្ពុជាចំនួន២២.៦៩៥នាក់ក្នុងចំណោមប្រជាជនមួយលាននាក់ត្រូវរងផលប៉ះពាល់ដោយគ្រោះធម្មជាតិនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ជាពិសេសដោយសារទឹកជំនន់ និងគ្រោះរាំងស្ងួត។ ដូច្នេះក្នុងចំណោមប្រជាជនកម្ពុជាមានចំនួនជាង១៥លាននាក់គឺមានជាង៣៤ម៉ឺននាក់ងាយរងគ្រោះដោយការផ្លាស់ប្តូរអាកាសធាតុ។ ដោយសារពិភពលោកមានកម្តៅក្តៅជាងមុន វាបាននាំឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរចរន្តទឹក ហើយនឹងផ្លាស់ប្តូរខ្យល់មូសុង ដែលជាមូលដ្ឋានដ៏សំខាន់នៃរដូវកាលធ្វើស្រែចម្ការប្រចាំឆ្នាំនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
ការស្រាវជ្រាវអំពីការប្រែប្រួលអាកាសធាតុបានបង្ហាញថា បណ្តាប្រទេសជាច្រើនទៀតអាចនឹងជួបប្រទះគ្រោះរាំងស្ងួត និងទឹកជំនន់កាន់តែច្រើន ខណៈពេលដែលវដ្តរបស់ទឹកមានការផ្លាស់ប្តូរ។ ហើយដោយសារតែប្រទេសកម្ពុជាមានហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និងវិធីសាស្រ្តតិចតួចដើម្បីកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់ផ្សេងៗ ដូច្នេះប្រទេសកម្ពុជាមានការត្រៀមលក្ខណៈសម្បត្តិតិចតួចប៉ុណ្ណោះដើម្បីទប់ទល់នឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។
ការស្រាវជ្រាវនេះចង្អុលបង្ហាញថា នេះគឺជាផ្នែកដ៏ធំមួយដែលគេកំណត់ថា ប្រទេសកម្ពុជាមានសមត្ថភាពឆ្លើយទាប ហើយត្រូវចាត់ចូលក្នុងចំណោមប្រទេសទាំងដប់ ដែលងាយរងផលប៉ះពាល់ខ្លាំងជាងគេ ដោយការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។ សម្រាប់តំបន់អាស៊ី កម្ពុជានៅក្នុងចំណោមប្រទេសបីដែលងាយរងគ្រោះបំផុត។
យោងទៅលើអង្គការ UNDP ដែលគាំទ្រកម្មវិធីរបស់អង្គការសម្ព័ន្ធប្រែប្រួលអាកាសធាតុកម្ពុជា បានឲ្យដឹងថា បញ្ហានេះគឺដោយសារតែកម្ពុជានៅមានសមត្ថភាពទាបនៅឡើយដើម្បីដោះស្រាយផលប៉ះពាល់បណ្តាលមកពីការឡើងកម្តៅផែនដីនេះ។ ស្ថានភាពនេះបានដាក់ប្រទេសកម្ពុជានៅខាងក្រោមគេបំផុតនៅក្នុងសន្ទស្សន៍ហានិភ័យអាកាសធាតុសកលដែលរៀបរៀងដោយ Germanwatch ដែលជាអង្គការតាមឃ្លាំមើលបរិស្ថានពិភពលោក។
នៅក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ប្រទេសកម្ពុជានិងប្រទេសវៀតណាមស្ថិតនៅក្នុងចំណាត់ថ្នាក់ទាប ជាងគេនៅក្នុងបញ្ជីប្រទេសចំនួន១០ ហើយនៅឆ្នាំនេះក៏មិនមានអ្វីផ្លាស់ប្តូរដែរ។ នេះបើយោងតាមសន្ទស្សន៍របស់ Germanwatch រៀបរៀងនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៥។
ចំណាត់ថ្នាក់របស់ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានភ្ជាប់ជាពិសេសជាមួយរដូវខ្យល់មូសុងឆ្នាំ២០១៣ ដែលរួមមានការធ្លាក់ភ្លៀងខ្លាំង និងការរីករាលដាលនៃទឹកជំនន់នៅទូទាំងប្រទេសជាថ្មីទៀត នៅពេលដែលប្រទេសនេះមិនទាន់ទាំងបានស្តារឡើងវិញនូវការខូចខាតបណ្តាលមកពីគ្រោះទឹកជំនន់កាលពីឆ្នាំមុនៗនៅឡើយនោះ។
ដោយសារប្រជាកសិករខ្មែរជាង២លានគ្រួសារ ឬស្មើនឹង៨០ភាគរយនៃចំនួនប្រជាជន១៥លាននាក់រស់នៅដោយពឹងផ្អែកលើវិស័យកសិកម្មនោះ ដូច្នេះគ្រោះថ្នាក់នេះគឺជាហានិភ័យដ៏ធំ។
លោក កែវ វី អ្នកនាំពាក្យរបស់គណៈកម្មាធិការជាតិគ្រប់គ្រងគ្រោះមហន្តរាយ បាននិយាយថា៖
«តាមក្រសួងធនធានទឹកបាននិយាយថា ក្នុងរយៈពេល៥០ឆ្នាំហ្នឹងគឺថា ក្នុងឆ្នាំហ្នឹង កម្រិតទឹកក្នុងទន្លេមេគង្គ ទន្លេសាប បឹងទន្លេសាបយើងហ្នឹងគឺថា មានកម្រិតទាបច្រើនណាស់»។
យើងអាចមើលឃើញការផ្លាស់ប្តូរនេះដោយងាយស្រួលគឺមិនពិបាកយល់ទេ តែដំណោះស្រាយពិតជាប្រឈមនឹងការលំបាកខ្លាំង។ ហើយប្រទេសកម្ពុជាជម្រើសតិចតួចពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការបន្ស៊ាំនឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុនេះ។
លោក សៅ សុភាព អ្នកនាំពាក្យក្រសួងបរិស្ថាន បានប្រាប់ VOA ក្នុងពេលថ្មីៗនេះថា កម្ពុជានឹងស្វែងរកជំនួយហិរញ្ញវត្ថុពីប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍សម្រាប់ការបន្ស៊ាំទៅនឹងការផ្លាស់ប្តូរអាកាសធាតុ។
លោកបាននិយាយថា៖ «គឺយើងត្រូវមានកម្មវិធីបណ្តុះបណ្តាលក៏ដូចជាណែនាំទៅដល់ជនងាយរងគ្រោះ»។
ដូច្នេះកម្មវិធីនេះប្រាកដជាត្រូវរាប់បញ្ចូលគ្រួសាររបស់លោកស្រីឡុង ថុន និងអ្នកជិតខាងរបស់អ្នកស្រី។
លោក ង៉ែត ឡាត់ ប្រធានភូមិអំពិលផ្អែម ឃុំវិហារហ្លួង ស្រុកពញាឮ ខេត្តកណ្តាល បាននិយាយថា មានប្រជាជនប្រហែល១០៥គ្រួសារនៅក្នុងភូមិរបស់លោកដែលប្រឈមនឹងការខ្វះទឹកនៅក្នុងឆ្នាំនេះ។ ពួកគាត់មិនត្រឹមតែខ្វះទឹកសម្រាប់ធ្វើកសិកម្មប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងខ្វះទឹកសម្រាប់ការប្រើប្រាស់ប្រចាំថ្ងៃផងដែរ បើទោះបីជាភូមិរបស់គេនៅមិនឆ្ងាយពីទន្លេសាបក៏ដោយ។ មនុស្សជាង៤០០នាក់នៅក្នុងភូមិបានចាប់ផ្តើមទិញទឹកដើម្បីប្រើប្រាស់។ ពួកគេត្រូវចំណាយយ៉ាងហោចណាស់មួយដុល្លារក្នុងមួយថ្ងៃដើម្បីទិញទឹកមួយពាង ដែលគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់តម្រូវការរបស់ពួកគេតែមួយថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ។
លោក ង៉ែត ឡាត់ បាននិយាយថា នៅពេលចូលដល់រដូវប្រាំង អ្នកភូមិរបស់លោកត្រូវការទឹកកាន់តែច្រើនឡើង។
«គ្រប់តែគ្រួសារហ្នឹងមានអ្នកណាអត់? សុទ្ធតែត្រូវការទឹក ទិញទាំងអស់ហ្នឹង ព្រោះអី វាអត់មានប្រព័ន្ធទុយោទឹកមកដល់ផ្ទះផង»។
ដើម្បីកាត់បន្ថយការបំពុលបរិស្ថាន ដើម្បីសម្របខ្លួន ឬបន្ស៊ាំទៅនឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ប្រទេសកម្ពុជានឹងត្រូវការជំនួយពីបណ្តាប្រទេសឧស្សាហកម្មជឿនលឿន ដូចជាសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលភាគច្រើនទទួលខុសត្រូវចំពោះការកើនឡើងកម្តៅផែនដី។
លោក តឹក វណ្ណារ៉ា នាយកនៃអង្គការ NGO Forum ដែលនឹងចូលរួមកិច្ចចរចាអំពីបញ្ហាការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ដែលធ្វើឡើងនៅក្នុងទីក្រុងប៉ារីសនៅចុងឆ្នាំនេះ បានមានប្រសាសន៍ប្រាប់ VOA ថា ប្រទេសឧស្សាហកម្មធំៗមួយចំនួនត្រូវជួយប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ដោយផ្តល់បច្ចេកវិទ្យា និងការគាំទ្រផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ។
លោកបាននិយាយថា៖ «ប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍បានសន្យាថា នឹងយ៉ាងហោចណាស់ផ្តល់ថវិកាឲ្យបាន១០០ពាន់លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំ ឲ្យមានកញ្ចប់ថវិកាហ្នឹងដើម្បីអនុញ្ញាតឲ្យប្រទេសដែលមានការអភិវឌ្ឍន៍តិចតួចក៏ដូចជាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍អាចស្នើសុំយកមកប្រើប្រាស់នៅក្នុងក្របខណ្ឌទាក់ទងទៅនឹងការបន្ស៊ាំទៅនឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ»។
លោកក៏ចង់ឱ្យមានទីផ្សារសម្រាប់ឥណទានកាបូនដើម្បីជាការរួមចំណែកក្នុងការថែរក្សាការពារព្រៃឈើនៅសល់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលស្រូបយកឧស្ម័នកាបូនិកពីបរិយាកាសដើម្បីទប់ស្កាត់ការកើនឡើងនៃម្តៅផែនដី។
ឥណទានកាបូនគឺបរិមាណឧស្ម័នកាបូនិកដែលព្រៃឈើស្រូបយកដើម្បីសម្អាតជាតិពុលក្នុងបរិយាកាស និងបន្ថយកម្តៅផែនដី។
នៅឆ្នាំ២០១៣ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានដាក់ចេញនូវផែនការយុទ្ធសាស្រ្តសម្រាប់ទប់ស្កាត់ការផ្លាស់ប្តូរអាកាសធាតុ ដោយលើកឡើងនូវការកត់សម្គាល់អំពីការផ្លាស់ប្តូរដ៏ធំអំឡុងរយៈពេលពាក់កណ្ដាលចុងក្រោយនៃសតវត្សទី២០។
កម្ពុជាកំពុងប្រឈមនឹងហានិភ័យនៃការប្រែប្រួលអាកាសធាតុខ្លាំង ដូចជាគ្រោះរាំងស្ងួត ទឹកជំនន់ រលកកម្តៅ និងគ្រោះទឹកជំនន់នៅតាមតំបន់ឆ្នេរ។
ផែនការយុទ្ធសាស្រ្តរបស់រដ្ឋាភិបាលសរសេរថា «ការប៉ាន់ប្រមាណរយៈពេល៨០ឆ្នាំខាងមុខបានបង្ហាញថា សីតុណ្ហភាពនឹងបន្តកើនឡើងជាមួយនឹងការថយចុះនៃរបបទឹកភ្លៀងនៅរដូវប្រាំង និងការពន្យារពេលនៃការចាប់ផ្តើមធ្លាក់ភ្លៀងនៅរដូវវស្សា ហើយជាមួយគ្នានោះ កម្ពស់ទឹកភ្លៀងនៅរដូវវស្សាអាចកើនឡើងច្រើនជាងមុន។ ការប្រែប្រួលទាំងនេះអាចកើតឡើងក្នុងកម្រិតខុសៗគ្នា អាស្រ័យលើសេណារីយ៉ូនៃការបញ្ចេញឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់លើពិភពលោក»។
ទឹកជំនន់ក្នុងឆ្នាំ២០០៩ ឆ្នាំ២០១១ និងឆ្នាំ២០១៣បាននាំឱ្យមានការខូចខាតគិតជាទឹកប្រាក់គឺជាងមួយពាន់លានដុល្លារ ហើយវាបណ្តាលឲ្យបាត់បង់ជីវិតមនុស្ស៤៦១នាក់។ នេះគឺជាការខាងបង់របស់ប្រទេសមួយដែលបញ្ចេញឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់តិចតួច។ ឥឡូវនេះ គ្រោះរាំងស្ងួតតម្រូវឲ្យអ្នកស្រី ឡុង ថុន និងកសិករកម្ពុជាដទៃៗទៀតបង្កើនចំណាយរបស់ខ្លួន។
លោកស្រី ឡុង ថុន បានប្រាប់ VOA ថា ដំណោះស្រាយគឺប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រដែលអាចការពារប្រឆាំងនឹងអាកាសធាតុអាក្រក់។ គាត់បាននិយាយថា វាអាចជួយជីវភាពរបស់គាត់ឲ្យមានភាពងាយស្រួល។
លោកស្រី ឡុង ថុន និយាយថា៖ «ដីទំនេរទាល់តែមានមេទឹកជាប់បានបានដាំអីទៀតកើត។ បើអត់ទេ ដាំអត់កើតទេកូន។ បើមានមេទឹកជាប់ ដាំត្រកួន ដាំអីកើត»៕
