ក្រុមអ្នកតំណាងរាស្រ្តនៃគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ នៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះ បានដាក់ញ្ញត្តិទៅក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ស្នើសុំឲ្យស្ថាប័ននីតិបញ្ញត្តិនេះពិនិត្យមើលធម្មនុញ្ញភាពនៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់ដ៏ចម្រូងចម្រាស់ស្តីពីសមាគម និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលដែលរដ្ឋសភានិងព្រឹទ្ធសភាបានអនុម័តថ្មីៗនេះ។
ថ្លែងទៅកាន់អ្នកសារព័ត៌មាននៅច្រកទ្វារចូលផ្នែកខាងក្រោយដែលជាទីកន្លែងធ្វើការរបស់ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ លោកសុន ឆ័យ អ្នកតំណាងរាស្រ្តនៃគណបក្សជំទាស់ បានថ្លែងថា ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញត្រូវតែពិនិត្យពិចារណាលើសំណើនេះ ទោះបីស្ថាប័ននីតិបញ្ញតិ្តកំពូលមួយនេះទទួលការរិះគន់ថា បានដើរតាមការចង្អុលពីគណបក្សកាន់អំណាចក៏ដោយ។
«ខ្ញុំជឿជាក់ថា រដ្ឋាភិបាលលោកចូលចិត្តឲ្យធ្វើបែបហ្នឹងវិញ មិនចង់ឲ្យឃើញមានបាតុកម្ម មានកូដកម្មអី រំខានរាំងស្ទះដល់ចរាចរអីទេ។ ហើយបើខ្ញុំអនុវត្តទៅតាមនីតិវិធីមានសង្ឃឹមទេ មានការណ៍គេណែនាំខ្ញុំថា កុំសង្ឃឹម ពីព្រោះក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញហ្នឹងគឺថា ចាំតែធ្វើតាមអ្វីដែលគណបក្ស(កាន់កាប់)រាជរដ្ឋាភិបាលស្នើទេ។ ប៉ុន្តែខ្ញុំអត់...អត់ទាន់អស់សង្ឃឹមទេ។ ខ្ញុំជឿថា យោងលើឧត្តមគតិ យោងលើគោលការណ៍ ខ្ញុំថា សមាសភាពក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញនឹងខិតខំ ពិនិត្យសំណើរបស់ខ្ញុំពាក់ព័ន្ធនឹងអធម្មនុញ្ញភាពនៃច្បាប់ ដែលរដ្ឋាភិបាលបានផ្ញើរ ហើយសភា ព្រឹទ្ធសភាបានអនុម័តនោះ»។
ញត្តិដែលចុះហត្ថលេខាដោយក្រុមអ្នកតំណាងរាស្រ្តគណបក្សប្រឆំាងចំនួន១៣រូប ដែលរួមមានលោក សុន ឆ័យ ផងដែរនោះ បានសរសេរថា៖ «យើងខ្ញុំកត់សម្គាល់ថា ច្បាប់ស្តីពីសមាគម និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលនេះមានការរឹតត្បិតយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទៅលើ«សិទ្ធិបង្កើតសមាគម» និងសិទ្ធិពាក់ព័ន្ធសំខាន់ៗមួយចំនួនរបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ដែលព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាបានទទួលស្គាល់ និងមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ ការរឹតត្បិតយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទាំងនេះនឹងធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមានការលំបាកខ្លាំងក្នុងការប្រើប្រាស់សិទ្ធិដែលធានាដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ពួកគេ»។
ញ្ញត្តិដដែលនេះបានដកស្រង់មាត្រាដែលមានលក្ខណៈរឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាពមួយចំនួនក្នុងការបង្កើតសមាគម និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល។ មាត្រាទី៦នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះបានកំណត់ថា៖ «សមាគម ឬអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលក្នុងស្រុកត្រូវចុះបញ្ជីនៅក្រសួងមហាផ្ទៃ»។
ក្រុមអ្នកតំណាងរាស្រ្តគណបក្សជំទាស់បានពន្យល់ថា ការតម្រូវឲ្យចុះបញ្ជីនៅក្រសួងនៅរាជធានីភ្នំពេញ ប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិ«មានភាពស្មើគ្នាចំពោះមុខច្បាប់» និងជាការរើសអើងរវាងប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅក្នុង ឬនៅជិតរាជធានីភ្នំពេញ និងប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅទីឆ្ងាយ ដោយមកពី«ស្ថានភាព»ខុសគ្នានេះ។ សិទ្ធិ«មានភាពស្មើគ្នាចំពោះមុខច្បាប់»ចែងក្នុងកថាខណ្ឌទី២នៃមាត្រា៣១នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។
ក្រុមអ្នកតំណាងរាស្រ្តគណបក្សជំទាស់សង្កត់ធ្ងន់ថា ការរើសអើងនេះប៉ះពាល់ខ្លាំងដល់ការប្រើប្រាស់សិទ្ធិបង្កើតសមាគមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅទីឆ្ងាយ ដែលត្រូវចំណាយពេលវេលា និងសោហ៊ុយជាច្រើន។
នៅក្នុងកថាខណ្ឌទី១ និងទី២នៃមាត្រា៣១បានចែងថា៖ «ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទទួលស្គាល់ និងគោរពសិទ្ធិមនុស្សដូចមានចែងក្នុងធម្មនុញ្ញនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ សេចក្តីប្រកាសជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស និងកតិកាសញ្ញា ព្រមទាំងអនុសញ្ញាទាំងឡាយទាក់ទងនឹងសិទ្ធិមនុស្ស សិទ្ធិនារី និងសិទ្ធិកុមារ។ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមានភាពស្មើគ្នាចំពោះមុខច្បាប់ មានសិទ្ធិសេរីភាព និងករណីកិច្ចដូចគ្នាទាំងអស់ ដោយឥតប្រកាន់ពូជសាសន៍ ពណ៌សម្បុរ ភេទ ភាសា ជំនឿ សាសនា និន្នាការនយោបាយ ដើមកំណើត ជាតិ ឋានៈសង្គម ធនធាន ឬស្ថានភាពឯទៀតឡើយ»។
ស្របពេលជាមួយគ្នានេះ សមាគមអាដហុក និងអង្គការលីកាដូបានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ ទទូចសុំឲ្យក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញបដិសេធសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីសមាគម និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលដែលមិនស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់អង្គការការពារសិទ្ធិទាំងពីរនេះសរសេរថា៖ «សមាគមអាដហុក និងអង្គការលីកាដូជឿជាក់ថា សេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីសមាគម និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលនេះ មិនទាន់ជាសេចក្តីត្រូវការចាំបាច់នោះទេ ដោយសារមានច្បាប់គោល គឺក្រមរដ្ឋប្បវេណីកម្ពុជា និងច្បាប់ស្តីពីការប្រឆាំងការលាងលុយ និងហិរញ្ញប្បទានភេរវកម្ម បានដាក់ក្របខណ្ឌយ៉ាងទូលំទូលាយរួចទៅហើយ ទៅលើអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល សមាគម និងក្រុមប្រជាពលរដ្ឋផ្សេងទៀត»។
លោកនី ចរិយា ប្រធានផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស និងជំនួយច្បាប់នៃសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក មានប្រសាសន៍ថា ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញត្រូវតែបង្ហាញឆន្ទៈផ្នែកច្បាប់ សម្រាប់ធ្វើការពិចារណា និងលើកជាយោបល់កែសម្រួលចំណុចរសើបមួយចំនួននៅក្នុងសេចក្តីព្រាងច្បាប់ដែលនឹងត្រូវដាក់ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទូទាំងប្រទេសអនុវត្ត បើសិនជាសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះចូលជាធរមានក្លាយជាច្បាប់។
«យើងគិតថា ស្ថាប័នក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញគួរតែហ៊ានធ្វើការវះកាត់ ដើម្បីផ្តល់ជាមតិយោបល់ទៅដល់រដ្ឋាភិបាលដែរ ព្រោះថា រឿងនេះជារឿងប៉ះពាល់ទៅដល់កិត្តិយសរបស់រដ្ឋាភិបាល។ ប្រទេសយើងទាំងអស់គ្នា មិនមែនតែរឿងរដ្ឋាភិបាលទេ គឺវាប៉ះពាល់ទៅដល់មុខមាត់ប្រទេសរបស់យើងទាំងអស់គ្នា»។
លោកព្រហ្ម ញាណវិចិត្រ អ្នកនាំពាក្យក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ បញ្ជាក់ប្រាប់វីអូអេថា ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញនឹងចាប់ផ្តើមពិនិត្យសំណើរបស់ក្រុមអ្នកតំណាងរាស្រ្តគណបក្សប្រឆាំង នៅពេលដែលក្រុមការងារនៃក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញបញ្ចប់បេសកកម្មការងាររបស់ខ្លួននៅតាមខេត្ត។
«នៅពេលត្រឡប់ចប់ពីខេត្ត ទៅភ្នំពេញវិញនឹងត្រូវចាប់ផ្តើមមើលការងារអស់ហ្នឹង ហើយនឹងដាក់វិធានការធ្វើការទៅតាមនីតិវិធីរបស់ខ្លួន»។
ការតាក់តែងសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីសមាគម និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលដ៏គួរឲ្យព្រួយបារម្ភនេះ បានទទួលរងការរិះគន់យ៉ាងខ្លាំងពីមេដឹកនាំអង្គការសង្គមស៊ីវិលជាតិ និងអន្តរជាតិ ខណៈដែលសហគមន៍អន្តរជាតិ រួមមានអង្គការសហប្រជាជាតិ សហរដ្ឋអាមេរិក និងសភាសហភាពអឺរ៉ុបបានស្នើឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាពិនិត្យ និងកែសម្រួលមាត្រាមួយចំនួនដែលរឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាព នៅក្នុងសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ ឬក៏ស្នើឲ្យបដិសេធសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះចោលតែម្តង៕
