ប្រទេសវៀតណាមបានប្រកាសខ្លាំងៗប្រឆាំងនឹងប្រទេសចិនពីរដង កាលពីសប្តាហ៍មុនជុំវិញជម្លោះអធិបតេយ្យភាពដែនសមុទ្រជាយូរមក បន្ទាប់ពីរក្សាភាពស្ងៀមស្ងាត់អស់រាប់ខែកន្លងនេះ។ ប៉ុន្តែក្រុមអ្នកវិភាគរំពឹងថានឹងឃើញពីដំណាក់កាលខឹងសម្បាដូចពេលនេះ ឆ្លាស់គ្នាជាមួយការស្ងៀមស្ងាត់ដែលធ្លាប់មានពីមុនមក។
ក្រសួងការបរទេសវៀតណាមបានឲ្យដឹងថា កាលពីថ្ងៃទី២៤ខែមេសា ចិនបានរំលោភចូលដែនអធិបតេយ្យភាពវៀតណាមតាមរយៈការតំឡើងសម្ភារៈយោធានៅលើប្រជុំ កោះសមុទ្រ Paracel ដែលមានជម្លោះ។ សម្ភារៈយោធាទាំងនោះអាចប៉ះពាល់ដល់ការហោះហើរយន្តហោះ និងសកម្មភាពយោធាវៀតណាម។ នេះបើយោងតាមលោក Carl Thayer សាស្រ្តចារ្យឯកទេសផ្នែកអាស៊ីអាគ្នេយ៍នៅសាកលវិទ្យាល័យ New South Wales នៅប្រទេសអូស្រា្តលី។
ក្រុមហ៊ុន PetroVietnam ជាក្រុមហ៊ុនគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋបានឲ្យដឹងថាស្ថានភាពតានតឹងដូចគ្នានៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង នឹងប៉ះពាល់ដល់ការរ៉ុករកប្រេងនៅក្រោមបាតសមុទ្រ។ ក្រុមអ្នកវិភាគនិយាយថា សម្ពាធពីប្រទេសចិនបានប៉ះពាល់ដល់កិច្ចប្រឹងប្រែងរ៉ុករករ៉ែចំនួនពីរចាប់តាំងពីពាក់កណ្តាលឆ្នាំ២០១៧មក។ ក្រុមហ៊ុនខួងប្រេងវៀតណាមឥឡូវនេះកំពុងបោះទុនវិនិយោគជាទឹកប្រាក់ចំនួន៤ពាន់៦រយលានដុល្លារ សម្រាប់គម្រោងរុករកឧស័្មនធម្មជាតិជាមួយនឹងក្រុមហ៊ុន ExxonMobil។
ប៉ុន្តែជាង៧ខែកន្លងមកនេះប្រទេសវៀតណាមបាននិយាយប្រឆាំងចិនតិចតួចប៉ុណ្ណោះ សូម្បីតែនៅអំឡុងពេលធ្វើសមយុទ្ធនាវាចម្បាំងទ្រង់ទ្រាយធំរបស់ចិនកាលពីខែមិនា និងនៅពេលដែលចិនរិះគន់វៀតណាមពីការអនុញ្ញាតឲ្យនាវាផ្ទុកយន្តហោះចម្បាំងរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកធ្វើទស្សនៈកិច្ចនៅក្នុងប្រទេសវៀតណាមក៏ដោយ។ អ្នកវិភាគនិយាយថាវៀតណាមបានឲ្យតម្លៃកាន់តែខ្លាំងចំពោះចំណងទាក់ទងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចជាមួយចិន និងស្វែងរកបណ្តាញនយោបាយដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះនានា។
លោក Thayer មានប្រសាសន៍បន្ថែមថា៖ «សម្រាប់ការងារផ្ទៃក្នុង ពួកមេដឹកនាំត្រូវតែ ថ្លឹងថ្លែងឲ្យបានហ្មត់ចត់ពីអ្វីដែលជា ប្រតិកម្មរបស់ចិនដោយដាក់ឲ្យស្ថិតនៅក្រោមកាលៈទេសៈពិសេស។ ប្រសិនបើពួកគេកំពុងស្វែងរកអ្វីមួយ ពួកគេប្រហែលជាមិនចង់បង្កឲ្យមានភាពរង្គោះរង្គើរជាមួយចិន និងមានការប្រយ័ត្នប្រយែងជាងមុន។ ដូច្នេះនេះគឺជាយុទ្ធសាស្រ្តមួយដែលត្រូវថ្លឹងថ្លែងមើលថាជាការធ្វើជ្រុលហួសពេក ឬធ្វើតិចពេកនិងត្រូវពិនិត្យមើលពីសម្ពាធពីខាងក្នុង»។
ដំណាក់កាលស្ងៀមស្ងាត់
វៀតណាមនិងចិនប្រជែងដណ្តើមកាន់កាប់ដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូងតាមបណ្តាយឆ្នេរវៀតណាមប្រវែង៣.៤៤៤គីឡូម៉ែត្រ។ ប្រទេសប្រ៊ុយណេ ម៉ាឡេស៊ី កោះតៃវ៉ាន់ និងហ្វីលីពីនក៏ទាមទារគ្រប់គ្រងផ្ទៃសមុទ្រទាំងមូល ឬផ្នែកខ្លះនៃផ្ទៃសមុទ្រប្រវែង៣លាន៥សែនគីឡូម៉ែត្រការ៉េ រួមទាំងធនធានត្រីសំខាន់ៗ និងប្រេងឥន្ធនៈបម្រុងផងដែរ។ ប្រទេសចិនទាមទារកាន់កាប់ដែនសមុទ្រ៩០ភាគរយ ប៉ុន្តែប្រទេសផ្សេងទៀតកម្របញ្ចេញមតិណាស់។
ជាទូទៅក្រុមអ្នកវិភាគតែងតែមើលលើវៀតណាមនៅពេលមានការប្រឆាំងនឹងការពង្រីកកងទ័ពចិននៅលើប្រជុំកោះប៉ារ៉ាស៊ែល និងប្រជុំកោះ Spratly។ ប៉ុន្តែរហូតមកដល់សបា្តហ៍មុន វៀតណាមមិនធ្វើការរិះគន់ខ្លាំងៗលើប្រទេសចិន ចាប់តាំងពីការថ្កោលទោសការធ្វើសមយុទ្ធយោធាចិនកាលពីខែសីហាឆ្នាំ២០១៧មក។ ការណ៍នេះដោយសារវៀតណាមចង់មានទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយខ្លាំងជាងមុនជាមួយចិន។ នេះបើយោងតាមក្រុមអ្នកវិភាគមួយចំនួន។
លោក Eduardo Araral សាស្រ្តាចារ្យជំនួយនៃសាកលវិទ្យាល័យជាតិសិង្ហបុរីបាននិយាយថា៖ «មានយន្តការតុល្យភាពខ្លះ ដូច្នេះវាមានទាំងទំនាក់ទំនងក្តៅផងនិងត្រជាក់ផង។ ប៉ុន្តែខ្ញុំមិនរំពឹងថារដ្ឋាភិបាលវៀតណាមនឹងធ្វើការរិះគន់ចិននោះទេ ដោយសារតែវាគឺជាស្ថានភាពផុយស្រួយមួយ»។
វៀតណាមចាត់ទុកចិនគឺជាប្រភពភ្ញៀវទេសចរ និងវត្ថុធាតុដើមសម្រាប់ផលិតកម្មរបស់ខ្លួន។ កាលពីឆ្នាំមុនប្រធានាធិបតីវៀតណាម លោក Tran Dai Quang បានធ្វើទស្សនកិច្ចក្នុងប្រទេសចិន ដើម្បីជំរុញឲ្យទីផ្សារចិនបើកទូលាយចំពោះទំនិញវៀតណាមបន្ថែមទៀត ដោយបន្ថែមទឹកប្រាក់ដល់ទៅ៧២ពាន់លានដុល្លារ សម្រាប់ពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគី ដែលវៀតណាមហៅថាជាពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីធំជាងគេបំផុតរបស់ខ្លួន។
ការផ្តោតលើចំណងការទូត
លោក Thayer បានថ្លែងបន្តថា វៀតណាមប្រហែលជាបំភ្លេចចោលជម្លោះមួយចំនួន ដើម្បីបង្ហាញពីទំនាក់ទំនងកាន់តែជិតស្និតជាផ្លូវការជាមួយចិន។ ជាឧទាហរណ៍ កងទ័ពប្រទេសទាំងពីរបានធ្វើការល្បាតរួមគ្នាចំនួន២៣ដងនៅតាមឈូងសមុទ្រTonkin រួមគ្នា ដែលបានបញ្ចប់កាលពីខែធ្នូ។ ពួកគេក៏បានធ្វើការរុករករ៉ែរួមគ្នា និងគោរពតាមកិច្ចព្រមព្រៀងនេសាទនៅក្នុងឈូងសមុទ្រ Tonkin ផងដែរ។
លោក Eduardo Araral បានថ្លែងដូច្នេះថា គណបក្សកុម្មុយនិស្តទាំងពីរ ជារឿយៗតែងតែជួបប្រជុំគ្នាដើម្បីស្វែងរកដំណោះស្រាយរក្សាជម្លោះមិនឲ្យធ្ងន់ធ្ងរឡើង ដែលនេះគឺជាកត្តាមួយផ្សេងទៀតដែលធ្វើឲ្យវៀតណាមតែងតែរក្សាភាពស្ងៀមស្ងាត់គ្រប់ពេលទាំងអស់។
សមាជិកគណបក្សនយោបាយវៀតណាមលោក Nguyen Van Binh បានជួបជាមួយអនុប្រធានាធិបតីចិនលោក Wang Qishan កាលពីពាក់កណ្តាលខែមេសា ដើម្បីពិភាក្សាគ្នាអំពីការបង្កើន«កិច្ចប្រជុំកំរិតខ្ពស់» និងអំពីការបង្កើន«ការអនុវត្ដកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ»ផងដែរ។
ចិនព្យាយាមបង្កើតសន្តិភាពតាមរយៈចំណងទាក់ទងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចជាមួយនឹងប្រទេសទាំងអស់នៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដែលជាប្រទេសទាមទារដែនអធិបតេយ្យសមុទ្រចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៦មក នៅពេលដែលតុលាការអាជ្ញាកណ្តាលពិភពលោក បានចេញសេចក្តីសម្រេចមួយប្រឆាំងនឹងមូលដ្ឋានច្បាប់នៃការទាមទារដែនសមុទ្ររបស់ចិន។
លោក Euan Graham នាយកផ្នែកសន្តិសុខអន្តរជាតិនៃវិទ្យាស្ថាន Lowy សម្រាប់គោលនយោបាយអន្តរជាតិបាននិយាយថា ការរិះគន់ប្រឆាំងនឹងការទាមទារដែនសមុទ្ររបស់ចិនក៏នឹងបង្ហាញពីការរំលោភបំពានរបស់វៀតណាមលើអនុសញ្ញាស្តីពីច្បាប់សមុទ្ររបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ឬហៅកាត់ថា UNCLOS ផងដែរ។ ប្រទេសទាំងពីរទាមទារកាន់កាប់ផ្ទៃសមុទ្រ និងកោះតូចៗ ហួសពីការទទួលស្គាល់ជាអន្តរជាតិនៃតំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេសផ្តាច់មុខដែលលាតសន្ធឹងប្រវែង៣៧០គីឡូម៉ែត្រ
លោក Graham បានថ្លែងបន្តថា៖ «វៀតណាមគឺជាប្រទេសតែមួយគត់ដែលទំនងជានឹងធ្វើការវាយបកមកវិញ។ ប៉ុន្តែខ្ញុំគិតថាវៀតណាមក៏នឹងមានការលំបាកក្នុងការផ្សះផ្សារការទាមទាររបស់ខ្លួននៅក្នុងអនុសញ្ញា UNCLOS នេះដែរ»។
ការដាក់សម្ពាធដើម្បីឲ្យមានការបញ្ចេញមតិ
ប្រទេសទាំងពីរធ្លាប់បានប៉ះទង្គិចគ្នាយ៉ាងខ្លាំងកាលពីឆ្នាំ១៩៧៤ និងឆ្នាំ១៩៨៨ ជុំវិញការទាមទារដណ្ដើមដែនសមុទ្រ។ កាលពីឆ្នាំ២០១៤ ភាគីទាំងពីរបានបុកទូកគ្នាទៅវិញទៅមក បន្ទាប់ពីប្រទេសចិនអនុញ្ញាតឲ្យក្រុមហ៊ុនប្រេងមួយដាក់ទីតាំងនៅក្នុងតំបន់មានជម្លោះ។ ពលរដ្ឋវៀតណាមសាមញ្ញក៏មានក្តីបារម្ភពីប្រទេសចិនដោយសារជម្លោះព្រំដែនកាលពីទសវត្សរ៍១៩៧០ ដែលពេលនោះបានធ្វើកុបកម្មហិង្សាប្រឆាំងនឹងប្រទេសចិន។
កុបកម្មហិង្សានៅពេលនោះបានបង្ហាញពីការប្រឆាំងនឹងពាណិជ្ជកម្មរបស់ចិនដែលមានបន្តក្នុងប្រទេសវៀតណាម ដែលពលរដ្ឋវៀតណាមខ្លះបាននិយាយថាពួកគេនៅតែមិនពេញចិត្ត និងជៀសវាងទិញទំនិញចិន។ ពួកសកម្មជនវៀតណាមនៅតែធ្វើបាតុកម្មជារៀងរាល់ឆ្នាំប្រឆាំងនឹងការកាន់កាប់របស់ចិននៅប្រជុំកោះ Paracel។
លោក Eduardo Araral បានថ្លែងថាប្រទេសវៀតណាមបានឈប់ធ្វើកុបកម្មកាលពីឆ្នាំ២០១៤ បន្ទាប់ពីមនុស្ស២១នាក់បានស្លាប់។ ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម«នឹងមិនបញ្ឈប់ពលរដ្ឋរបស់ខ្លួនពីការប្រមូលតវ៉ានៅតាមផ្លូវនោះទេនៅពេលណាមានបញ្ហាជាមួយចិន» ដូចជាបញ្ហាមិនព្រមព្រៀងគ្នាក្នុងការរុករ៉កប្រេងជាដើម៕
ប្រែសម្រួលដោយ ស៊ូ ពេជ្រចិន្តា
