កំណត់សម្គាល់អ្នកកែសម្រួល៖ សេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីឧកក្រិដ្ឋកម្មតាមអ៊ីនធឺណិត (cybercrime draft law) ត្រូវបានធ្លាយចេញកាលពីដើមនេះ។ មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានបដិសេធថាមិនមានសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះទេ ប៉ុន្តែក្រុមមន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលនិងអង្គការអន្តរជាតិខាងសិទ្ធិមនុស្ស បានរិះគន់ដំណើរការតាក់តែងយ៉ាងសម្ងាត់របស់សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះក៏ដូចជាបទបញ្ញត្តិខ្លះដែលអាចប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិបញ្ចេញមតិតាមអ៊ីនធឺណិត។ វីអូអេបានសម្ភាសន៍អ្នកស្រី ជីលៀន យ៉ក (Jillian York) ប្រធានខាងសិទ្ធិបញ្ចេញមតិអន្តរជាតិនៃអង្គការមូលនិធីព្រំដែនអេឡិកត្រូនិក (Electronic Frontier Foundation) មានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងសាន់ហ្វ្រាន់ស៊ីស្កូសហរដ្ឋអាមេរិកដែលបានរិះគន់សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះក្នុងពេលថ្មីៗនេះ។ តទៅនេះជាបទសម្ភាសន៍ទាំងស្រុង៖
វីអូអេ៖ នៅប្រទេសកម្ពុជា យើងមិនឃើញមានករណីការចាប់ខ្លួនសកម្មជនតាមអ៊ីនធឺណិតល្បីៗដូចនៅប្រទេសជិតខាងថៃនិងវៀតណាមទេ។ ជាការណ៍ពិតអង្គការឃ្លាំមើលសេរីភាព Freedom House បានឲ្យចំណាត់ថ្នាក់សេរីភាពក្នុងអ៊ីនធឺណិតនៅកម្ពុជាថា«មានសេរីភាព»ខ្លះ គឺប្រសើរជាងប្រទេសជិតខាង។ ចុះហេតុអ្វីបានអង្គការរបស់អ្នកស្រីនាពេលថ្មីៗនេះបានសម្តែងការបារម្ភថាសេចក្តីព្រាងច្បាប់ឧក្រិដ្ឋកម្មលើអ៊ីនធឺណិតដែលត្រូវលេចធ្លាយចេញនេះ ប្រែក្លាយការបញ្ចេញមតិឲ្យទៅជាបទឧក្រិដ្ឋតាមអ៊ីនធឺណិត?
ជីលៀន យ៉ក៖ ពិតហើយ ម្យ៉ាងក៏ដោយសារចំនួននៃការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតនៅប្រទេសកម្ពុជានៅមានតិចនៅឡើយ គឺប្រហែលតែប្រាំភាគរយនៃពលរដ្ឋសរុប។ ដូច្នេះវាហាក់ដូចជាពេលវេលាសមល្មមដែលរដ្ឋាភិបាលទំនងចាប់ផ្តើមគិតគូរអំពីការគ្រប់គ្រង។ ជាអកុសលសេចក្តីព្រាងច្បាប់ឧក្រិដ្ឋកម្មតាមអ៊ីនធឺណិតដែលពួកគេបានរៀបរៀងនេះធ្វើឲ្យយើងមានការបារម្ភអំពីផលប៉ះពាល់ដែលវាអាចមានចំពោះសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ។
វីអូអេ៖ តើផ្នែកណាខ្លះនៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះដែលធ្វើឲ្យអ្នកមានការបារម្ភជាងគេ?
ជីលៀន យ៉ក៖ គឺមាត្រា២៨ ដែលចែងអំពីសកម្មភាពទាំងឡាយណាតាមអ៊ីនធឺណិតដែលអាចត្រូវផ្តន្ទាទោសតាមច្បាប់ ដែលមាត្រានេះមានបញ្ចូលសកម្មភាពដែលគេប្រើពាក្យពេជន៍មិនច្បាស់លាស់ ដូចជាការបោះពុម្ពផ្សាយដែលត្រូវចាត់ទុកថាធ្វើឲ្យខូចខាតដល់សីលធម៌និងតម្លៃវប្បធម៌របស់សង្គម។ ម្យ៉ាងទៀតក៏មានបញ្ចូលការផ្សាយឬបន្តផ្សាយឯកសារដែលចាត់ទុកថាមិនពិត ដែលបង្ខូចឬធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់កេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់ស្ថាប័នរដ្ឋ ក្រសួងជាដើម។ បញ្ញត្តិទាំងពីរនេះ យើងក៏ឃើញមានប្រើពីមុនមកនៅប្រទេសផ្សេងដែរ។ បញ្ញត្តិសីលធម៌សង្គមនេះ គេតែងប្រើហួសពីសម្តីដែលអុចអាលឲ្យមានការស្អប់ខ្ពើមទៅទៀត ហើយប្រើវាសម្រាប់ដាក់ទោសអ្នកសរសេរប្លុកនិងសារព័ត៌មានណាដែលរិះគន់រដ្ឋាភិបាល។ ចំពោះបញ្ញត្តិទី២ទាក់ទងការបង្ខូចកេរ្តិ៍ឈ្មោះស្ថាប័នរដ្ឋវិញ ក៏យើងមានការបារម្ភដែរ។ កន្លងមកយើងតែងឃើញមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលប្រើវាដើម្បីកាត់ទោសអ្នកយកព័ត៌មានឯករាជ្យ។
វីអូអេ៖ ខ្ញុំគិតថារដ្ឋាភិបាលនានាប្រាកដជានិយាយថា ពួកគេត្រូវតែមានវិធាការផ្លូវច្បាប់ណាមួយដើម្បីគ្រប់គ្រងការបញ្ចេញមតិតាមអ៊ីធឺណិត ព្រោះបើមើលលើខ្លឹមសារនិងមតិអវិជ្ជមានជាច្រើន។ តើអ្នកឆ្លើយតបយ៉ាងណានឹងការលើកឡើងនេះ?
ជីលៀន យ៉ក៖ យើងមានការបារម្ភអំពីវិធានការច្បាប់គ្រប់គ្រងសម្តីដែលអុចអាលឲ្យមានការស្អប់ខ្ពើម។ តាមបទពិសោធន៍របស់យើង សម្តីទាំងនេះជាទូទៅគេមិនមានកំណត់ច្បាស់លាស់ទេ។ ដូច្នេះថ្វីបើមាត្រា១៩នៃសេចក្តីប្រកាសជាសាកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស និងកតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិស្តីពីសិទ្ធិពលរដ្ឋនិងសិទ្ធិនយោបាយ បានលើកលែងសិទ្ធិបញ្ចេញមតិក្នុងករណីទាក់ទងនឹងសម្តីអុចអាលឲ្យមានការស្អប់ខ្ពើមក្តី ក៏ពួកយើងមានការបារម្ភពីរបៀបដែលគេគ្រប់គ្រងសម្តីទាំងនេះតាមរយៈចែងស្រពិចស្រពឹល ដែលអាចឲ្យគេពង្រីកដែនសមត្ថកិច្ចរបស់ច្បាប់នេះ។ ហើយរឿងមួយទៀតដែលយើងក៏មានការបារម្ភខ្លាំងដែរនោះគឺ សកម្មភាពតាមអ៊ីនធឺនណិតត្រូវទទួលទោសធ្ងន់ជាងសកម្មភាពដូចគ្នាដែលកើតឡើងក្រៅអ៊ីនធឺណិត។ ដូច្នេះវាប្រាកដណាស់ថាពួកគេមានការព្យាយាមរារាំងពលរដ្ឋកុំឲ្យធ្វើការប្រឆាំងតាមអ៊ីនធឺណិត។ ខ្លឹមសារទាំងឡាយណាដែលមានចែងមិនច្បាស់លាស់ទាក់ទងនឹងសីលធម៌និងតម្លៃសង្គម ដោយមិនពន្យល់លម្អិតអំពីតម្លៃទាំងនោះ ប្រាកដជាអាចឲ្យគេយកទៅប្រើដើម្បីកាត់ទោសអ្នកប្រឆាំង។
ខ្ញុំយល់ស្របថាមានករណីខ្លះដែលគេចាំបាច់ត្រូវមានច្បាប់គ្រប់គ្រង ប៉ុន្តែក្នុងករណីនេះ គឺដំណើរការតាក់តែងច្បាប់ជាលក្ខណៈសម្ងាត់និងមិនឲ្យមានការចូលរួមពីសង្គមស៊ីវិល មិនមានតម្លាភាពនេះ ធ្វើឲ្យយើងបារម្ភដូចគ្នានឹងខ្លឹមសារសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះដែរ។ បើគេចាំបាច់ត្រូវការច្បាប់នេះមែន យើងយល់ថាគេគួរមាននីតិវិធីមួយដែលមានការចូលរួមពីអ្នកមានប្រយោជន៍ក្នុងរឿងនេះទាំងអស់ ដោយមានការចូលរួមមិនត្រឹមតែរដ្ឋាភិបាលទេ គឺត្រូវមានការចូលរួមពីក្រុមបញ្ញវ័ន្ត អង្គការសង្គមស៊ីវិលនិងក្រុមហ៊ុនទាក់ទងផងដែរ។
វីអូអេ៖ ប្រសិនបើសេចក្តីព្រាងច្បាប់ឧក្រិដ្ឋកម្មតាមអ៊ីនធឺណិតនេះត្រូវអនុម័តដោយមិនមានការកែប្រែអ្វីជាដុំកំភួននោះទេ តើអ្នកគិតថាវាអាចមានផលប៉ះពាល់អ្វីខ្លះ?
ជីលៀន យ៉ក៖ ខ្ញុំគិតថា កម្ពុជានាពេលបច្ចុប្បន្ននេះមិនមានអ្នកប្រើប្រាស់អ៊ីធឺណិតច្រើននៅឡើយទេ។ ដូច្នេះយើងមានការបារម្ភថាការបង្កើតប្រព័ន្ធរិតត្បិតតាំងពីដើមដំបូង តាំងពីអ៊ីធឺណិតនៅក្មេងខ្ចីដូច្នេះនឹងនាំឲ្យមានផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមានខ្លាំងដល់ការបញ្ចេញមតិនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានៅពេលអនាគត នៅពេលដែលពលរដ្ឋកាន់តែច្រើនឡើងប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត។ យើងខ្លាចថានៅទីបំផុតច្បាប់នេះនឹងធ្វើឲ្យពលរដ្ឋរួញរាក្នុងការពិភាក្សាអំពីរឿងនយោបាយនៅក្នុងអ៊ីនធឺណិត។
វីអូអេ៖ តើផលប៉ះពាល់មានត្រឹមតែបញ្ហាសិទ្ធិបញ្ចេញមតិឬអាចមានផលប៉ះពាល់ខាងសេដ្ឋកិច្ចផងដែរ?
ជីលៀន យ៉ក៖ ប្រាកដណាស់ ច្បាប់នេះអាចធ្វើឲ្យក្រុមហ៊ុនអន្តរជាតិរារែកក្នុងមកវិនិយោគនៅកម្ពុជា។ ដោយសារកម្ពុជានៅមានការប្រើអ៊ីនធឺណិតទាបនៅឡើយ វាមិនទាន់ជាបញ្ហាធំទេ។ ប៉ុន្តែព្រមជាមួយគ្នានេះ យើងបានឃើញក្រុមហ៊ុនជាច្រើនសម្រេចចិត្តមិនទៅវិនិយោគនៅប្រទេសថៃដោយសារមានការរិតត្បិតតាមអ៊ីនធឺណិត។
វីអូអេ៖ ជាចុងក្រោយនេះ តើអ្នកស្រីគិតថាចំណាប់អារម្មណ៍ចំពោះបញ្ហាសេចក្តីព្រាងច្បាប់ឧក្រិដ្ឋកម្មតាមអ៊ីនធឺណិតនេះល្មមចិត្តអ្នកស្រីទេ?
ជីលៀន យ៉ក៖ ចាស ខ្ញុំពេញចិត្ត។ ខ្ញុំមិនទាន់ឃើញមានប្រតិកម្មច្រើនពីក្នុងប្រទេសកម្ពុជានៅឡើយទេ ប៉ុន្តែយ៉ាងណាក៏ដោយខ្ញុំរីករាយដែលរឿងនេះទទួលការចាប់អារម្មណ៍ច្រើន។ យើងខ្ញុំបានធ្វើការជាច្រើនឆ្នាំដើម្បីលើកពីករណីសេរីភាពនៅក្នុងបណ្តាប្រទេសដែលជាទូទៅមិនសូវទទួលការចាប់អារម្មណ៍ខ្លាំងពីអង្គការអន្តរជាតិនិងរដ្ឋាភិបាលនានា។ ដូច្នេះខ្ញុំរីករាយដែលប្រព័ន្ធផ្សាយបានផ្សាយអំពីរឿងនេះច្រើនបង្គួរដែរ៕
