នៅក្នុងពេលតិចជាងមួយខែ ជនជាតិអាមេរិកាំងជាង៥ពាន់នាក់បានចូលរួមក្នុងបណ្តឹងរួមគ្នាមួយនៅក្នុងរដ្ឋ Florida ទាមទារសំណងពីរដ្ឋាភិបាលចិនសម្រាប់ការខូចខាតបណ្តាលមកពីការរាតត្បាតនៃជំងឺកូវីដ១៩។ ដើមបណ្តឹងបានអះអាងថា ពួកគេបានខាតបង់ច្រើនដោយសារការធ្វេសប្រហែសរបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងក្នុងការទប់ទល់នឹងមេរោគនេះ។ បណ្តឹងស្រដៀងគ្នានេះដែរបានត្រូវដាក់នៅក្នុងរដ្ឋ Nevada និងរដ្ឋ Texas។
ក្រុមហ៊ុនមេធាវី Berman Law Group ដែលបានដាក់បណ្តឹងទាមទារសំណងពីរដ្ឋាភិបាលចិនសម្រាប់ការខូចខាតបណ្តាលមកពីការរាតត្បាតនៃជំងឺកូវីដ១៩នៅក្នុងរដ្ឋ Florida បាននិយាយប្រាប់VOA ថា៖ «បណ្តឹងរបស់យើងដោះស្រាយបញ្ហារបស់ពួកជនដែលបានរងគ្រោះដោយសារការរាលដាលនៃមេរោគនេះ។ បណ្តឹងនេះក៏ទាក់ទិននឹងសកម្មភាពពាណិជ្ជកម្មទាក់ទងនឹងការលក់ដូរនៅ «ផ្សារលក់សត្វព្រៃរស់ផងដែរ»។
ក្រុមហ៊ុនមេធាវីនេះបាននិយាយយោងដល់ «សកម្មភាពពាណិជ្ជកម្ម» និង «ការរងគ្រោះផ្ទាល់ខ្លួន» តាមរយៈច្បាប់ Foreign Sovereign Immunities Act មានន័យថាច្បាប់ស្តីពីអភ័យឯកសិទ្ធិអធិបតេយ្យបរទេសជាមូលដ្ឋានខាងច្បាប់ដើម្បីប្តឹងប្រទេសចិន។
លោកស្រី Chimene Keitner ជាសាស្ត្រាចារ្យនៅឯមហាវិទ្យាល័យច្បាប់ Hastings នៃសាកលវិទ្យាល័យរដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ាក្រុង San Francisco មិនយល់ស្របជាមួយទេ។
លោកស្រីសាស្ត្រាចារ្យ Chimene បានកត់សម្គាល់ថា៖ «ប្រសិនលោកអ្នកពិនិត្យមើលករណីណាមួយក្នុងបណ្តាករណីទាំងនេះដែលបានត្រូវសម្រេចតាមច្បាប់ ស្តីពីអភ័យឯកសិទ្ធិអធិបតេយ្យបរទេសនោះ ជាការច្បាស់លាស់ណាស់ថា ការរងគ្រោះផ្ទាល់ខ្លួន អាចទារសំណងបានលុះត្រាគ្រោះថ្នាក់នោះប្រព្រឹត្តដោយមន្ត្រីចិនណាម្នាក់នៅក្នុងដែនដីស.រ.អា.ទើបអាចយកច្បាប់នេះមកអនុវត្តបាន។ ហើយក៏គ្មាននិយាយអំពីការចោទប្រកាន់ទាក់ទងនឹងសកម្មភាពពាណិជ្ជកម្មនៅទីនេះដែរ»។
លោកស្រីបាននិយាយបន្ថែមថា៖ «លោកអ្នកមិនអាចប្តឹងរដ្ឋបរទេសអំពីសេចក្តីសម្រេចខាងគោលនយោបាយការបរទេសរបស់ពួកគេបានទេ»។
តុលាការអន្តរជាតិ
អង្គការសិក្សាស្រាវជ្រាវអភិរក្សនិយមអង់គ្លេសឈ្មោះ Henry Jackson Society ឲ្យដឹងថាបណ្តឹងស.រ.អា.ប្រឆាំងនឹងប្រទេសចិនអាចមានទឹកប្រាក់១,២លានលានដុល្លារ។ នៅក្នុង
នៅក្នុងរបាយការណ៍ថ្មីមួយរបស់សមាគម Henry Jackson Society សមាគមនេះបាននិយាយថាប្រទេសចិនអាចទទួលខុសត្រូវដល់ការខូចខាតដែលបានកើតមានដោយសារការដោះស្រាយដំបូងៗរបស់ចិនអំពីជំងឺនេះ។ ការលាក់ព័ត៌មានមិនប្រាប់អង្គការសុខភាពពិភពលោកអំពីជំងឺនេះបានត្រូវនិយាយយោងជាពិសេសថា ជាការរំលោភលើបទបញ្ញត្តិសុខភាពអន្តរជាតិ។
សមាគម Henry Jackson Society បានសុំឲ្យប្រទេសនានាប្តឹងប្រទេសចិនដោយដាក់ពាក្យបណ្តឹងនៅកន្លែងចំនួន១០ផ្សេងៗគ្នាដោយមានរួមបញ្ចូលអង្គការសុខភាពពិភពលោក តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ តុលាការអាជ្ញាកណ្តាលអចិន្ត្រៃយ៍ តុលាការនៅក្នុងក្រុងហុងកុង និងនៅក្នុងស.រ.អា.។
លោក Andrew Foxall ជានាយកផ្នែកស្រាវជ្រាវនៅឯសមាគម Henry Jackson Society និងជាសហអ្នកនិពន្ធនៃរបាយកាណ៍នេះ។ លោកបាននិយាយនៅក្នុងសេចក្តីសម្ភាសន៍ជាមួយ VOA ថា៖«ដោយមិនគ្រាន់តែប្រើវិធីផ្លូវច្បាប់តែមួយ ការប្រើវិធីខាងផ្លូវច្បាប់ផ្សំគ្នាច្រើនអាចបង្ហាញពីមធ្យោបាយមានប្រសិទ្ធភាពបំផុតដើម្បីជំរុញទៅមុខ»។
លោក David Fidler ជាសាស្ត្រាចារ្យគោចរនៅឯមហាវិទ្យាល័យច្បាប់នៅ St. Louis នៃសាកលវិទ្យាល័យវ៉ាស៊ីនតោន និងជាអតីតអ្នកពិគ្រោះយោបល់ខាងច្បាប់របស់អង្គការ WHO។ បើតាមលោក Fidler ថា ប្រទេសនានាដូចជាស.រ.អា.ជាដើម ទំនងជានឹងមិនប្តឹងជាផ្លូវការប្រឆាំងនឹងប្រទេសចិនអំពីមេរោគកូរ៉ូណាទេ។
លោក Fidler បាននិយាយថា៖ «ការរាតត្បាតជំងឺអាចកើតមាននៅទីកន្លែងណាមួយបាន ដូច្នេះដើម្បីជាប្រយោជន៍ទាំងអស់គ្នា ខ្ញុំគិតថា មិនត្រូវវាយបញ្ច្រាស់ទាំងទទឹងទិសទេ។ ជាការសំខាន់ ប្រទេសនានាមានផលប្រយោជន៍រួមគ្នាខ្លាំងណាស់ក្នុងការមិនអនុវត្តច្បាប់អន្តរជាតិពាក់ព័ន្ធនឹងការរាលដាលជំងឺឆ្លង»។
ការធ្វើឱ្យមានហានិភ័យឆ្លងកាត់ព្រំដែន
ច្បាប់ស្តីពី «ការទទួលខុសត្រូវអន្តរជាតិ» សម្រាប់ការខូចខាតបណ្តាលមកពីប្រទេសជាតិណាមួយត្រូវបានទទួលស្គាល់ជាលើកដំបូងនៅក្នុងការកាត់ក្តីរបស់អាជ្ញាកណ្តាលអំពីក្រុមហ៊ុន Trail Smelter នៅក្នុងទសវត្សរ៍១៩២០។
កន្លែងរំលាយលោហធាតុមួយនៅក្នុងតំបន់ British Columbia នៃប្រទេសកាណាដាបានបញ្ចេញផ្សែងពុលហើយបានបណ្តាលឱ្យមានការខូចខាតដល់ព្រៃនិងដំណាំនៅក្នុងតំបន់ជុំវិញទីនោះហើយផ្សែងនោះក៏បានរសាត់ឆ្លងកាត់ព្រំដែនរវាងប្រទេសកាណាដា និងស.រ.អា.នៅក្នុងរដ្ឋវ៉ាស៊ីនតោន។ប្រទេសកាដាណា និងស.រ.អា.បានបង្កើតតុលាការមួយដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះនេះហើយរដ្ឋាភិបាលកាណាដាបានយល់ព្រមផ្តល់ប្រាក់ជំងឺចិត្ត។
ពួកអ្នកជំនាញខាងច្បាប់បានបង្ហាញភាពស្របគ្នាជាមួយការទទួលខុសត្រូវរបស់ប្រទេសចិននៅក្នុងការរាលដាលនៃមេរោគកូរ៉ូណា។
លោក Russel Miller ជាសាស្ត្រាចារ្យច្បាប់នៅឯសាកលវិទ្យាល័យ Washington and Lee University។ លោកបាននិយាយថា៖ «ប្រសិនបើប្រទេសកាណាដាមានច្បាប់ល្អខាងបរិស្ថាន កន្លែងរំលាយលោធាតុនោះមិនអាចធ្វើឱ្យអាកាសកខ្វក់ហើយមិនបានធ្វើឱ្យមានហានិភ័យដល់ស.រ.អា.ទេ។ ប្រសិនបើប្រទេសចិនមានបទបញ្ញត្តិអំពីសុវត្ថិភាពម្ហូបអាហារ ហានិភ័យនេះមិនអាចរាលដាលបានទេ»។
លោក William Starshak ដែលជាមេធាវីហិរញ្ញវត្ថុនៅក្នុងក្រុង Chicago បានចង្អុលបង្ហាញថាប្រទេសចិនមានផលប្រយោជន៍បើមានការទទួលខុសត្រូវដូចប្រទេសកាណាដាដែរនោះ។
លោក Starshak បាននិយាយថា៖ «ជាការណ៍ពិតការណ៍នេះនឹងជួយប្រទេសចិនបង្ហាញថាខ្លួនជាពលរដ្ឋមួយក្នុងពិភពលោកដែលមានការទទួលខុសត្រូវ ដោយនាំយកការទាមទារទាំងអស់ដែលមានភាពប្លែកៗគ្នាដូចជាបញ្ហាភូមិសាស្ត្រនយោបាយជាដើមមកដោះស្រាយក្នុងវេទិកាមួយ។ ទឹកប្រាក់នៃការទាមទារទាំងនេះអាចមានចំនួនច្រើនអនេក។ នេះជាវិធីតែមួយគត់សម្រាប់ឱ្យប្រទេសចិនធ្វើចលនាទៅមុខទៀត៕
ប្រែសម្រួលដោយ ពិន ស៊ីសុវណ្ណ
