ចៅក្រមនៅតុលាការថ្នាក់ខ្ពស់បំផុតរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិកាលពីថ្ងៃសុក្រ ទី២២ ខែកក្កដា បានច្រានចោលការជំទាស់ជាបឋមរបស់ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងក្តីចោទប្រកាន់លើប្រទេសនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍មួយនេះថា ទទួលខុសត្រូវចំពោះបទឧក្រិដ្ឋប្រល័យពូជសាសន៍ប្រឆាំងនឹងជនភាគតិចរ៉ូហ៊ីងយ៉ា (Rohingya)។
សេចក្តីសម្រេចនេះដែលបង្កើតជាយុត្តាធិការរបស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) នឹងរៀបចំជាសវនាការមួយ ដែលនឹងមានការបង្ហាញភ័ស្តុតាងអំពីអំពើឃោរឃៅនានាប្រឆាំងនឹងជនភាគតិចរ៉ូហ៊ីងយ៉ា។ ក្រុមអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស និងការស៊ើបអង្កេតមួយដោយអ.ស.បថា អំពើទាំងនេះបានរំលោភបំពានសន្ធិសញ្ញាស្តីពីឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ឆ្នាំ ១៩៤៨។ កាលពីខែមីនា រដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសអាមេរិកលោក Antony Blinken បាននិយាយថា ការគាបសង្កត់ដោយហិង្សាមកលើជនរ៉ូហ៊ីងយ៉ានៅមីយ៉ាន់ម៉ា ដែលត្រូវបានស្គាល់ពីមុនថា ភូមានោះ គឺស្មើនឹងអំពើប្រល័យពូជសាសន៍។
លោក Tun Khin ប្រធានអង្គការការពារសិទ្ធិជនរ៉ូហ៊ីងយ៉ា Burmese Rohingya Organization UK ស្វាគមន៍សេចក្តីសម្រេចខាងលើនេះ ដោយនិយាយថា ជនរ៉ូហ៊ីងយ៉ាប្រមាណ ៦សែននាក់ «កំពុងប្រឈមមុខនឹងអំពើប្រល័យពូជសាសន៍នៅឡើយ» ខណៈ«មនុស្សប្រមាណ ១លាននាក់នៅជំរំក្នុងប្រទេសបង់ក្លាដែស ពួកគេកំពុងរង់ចាំសេចក្តីសង្ឃឹមថា នឹងទទួលបានយុត្តិធម៌»។
ប្រទេសហ្គំប៊ី នៅតំបន់អាហ្វ្រិក បានដាក់ពាក្យបណ្តឹងប្រឆាំងនឹងមីយ៉ាន់ម៉ា កាលពីឆ្នាំ ២០១៩ ខណៈមានការខឹងសម្បាពីសំណាក់សហគមន៍អន្តរជាតិអំពីការប្រព្រឹត្តចំពោះជនរ៉ូហ៊ីងយ៉ា ដែលពួកគេប្រមាណរាប់សែននាក់បានរត់ភៀសខ្លួនទៅប្រទេសបង់ក្លាដែសក្បែរខាង ស្របពេលមានការបង្ក្រាបដោយកងកម្លាំងមីយ៉ាន់ម៉ាកាលពីឆ្នាំ ២០១៧។ ប្រទេសហ្គំប៊ីបានអះអាងថា ទាំងហ្គំប៊ីនិងមីយ៉ាន់ម៉ាជារដ្ឋភាគីក្នុងសន្ធិសញ្ញាស្តីពីឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ឆ្នាំ ១៩៤៨ និងថា ប្រទេសហត្ថលេខីទាំងអស់មានកាតព្វកិច្ចធានាថា សន្ធិសញ្ញានេះត្រូវតែគោរពតាម។
ចៅក្រមនៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ដែលជាតុលាការថ្នាក់ខ្ពស់បំផុតរបស់អ.ស.បបានយល់ស្រប។
ដោយអានសេចក្តីសង្ខេបនៃសេចក្តីសម្រេច ប្រធានតុលាការគឺ ចៅក្រមជនជាតិអាមេរិក អ្នកស្រី Joan E. Donoghue និយាយថា៖ «រាល់រដ្ឋភាគីក្នុងសន្ធិសញ្ញាស្តីពីឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍អាចលើកឡើងពីការទទួលខុសត្រូវរបស់រដ្ឋភាគីមួយទៀត រួមមានតាមរយៈការអនុវត្តតាមនីតិវិធីច្បាប់ នៅចំពោះមុខតុលាការ»។
ក្រុមអ្នកតវ៉ាជាជនជាតិរ៉ូហ៊ីងយ៉ាមួយក្រុមតូចបានប្រមូលផ្តុំគ្នានៅខាងក្រៅវិមានសន្តិភាព (Peace Palace) ក្នុងទីក្រុងឡាអេប្រទេសហូឡង់ ដែលជាទីស្នាក់ការកណ្តាលតុលាការ នៅមុនពេលចេញសេចក្តីសម្រេចនេះ ជាមួយនឹងបដាសរសេរថា៖ «ចូរពន្លឿនការផ្តល់យុត្តិធម៌ដល់ជនរ៉ូហ៊ីងយ៉ា។ អ្នករួចជីវិតពីអំពីប្រល័យពូជសាសន៍មិនអាចរង់ចាំជាច្រើនជំនាន់នោះទេ»។
អ្នកតវ៉ាម្នាក់បានជាន់លើរូបថតដ៏ធំមួយនៃមេដឹកនាំយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាលោកឧត្តមសេនីយ៍ Min Aung Hlaing។
តុលាការបានបដិសេធអំណះអំណាងផ្សេងៗលើកឡើងអំឡុងពេលសវនាការកាលពីខែកុម្ភៈ ដោយក្រុមមេធាវីតំណាងឱ្យមីយ៉ាន់ម៉ា ដែលថា រឿងក្តីនេះគួរតែត្រូវបានទម្លាក់ចោល ពីព្រោះតុលាការអន្តរជាតិអាចវិនិច្ឆ័យនិងសម្រេចតែលើជម្លោះរវាងរដ្ឋនិងរដ្ឋតែប៉ុណ្ណោះ ហើយបណ្តឹងពាក់ព័ន្ធនឹងជនរ៉ូហ៊ីងយ៉ា គឺត្រូវបានធ្វើឡើងដោយប្រទេសហ្គំប៊ី ជំនួសមុខឱ្យអង្គការកិច្ចសហប្រតិបត្តិការឥស្លាម។
តុលាការក៏បានច្រានចោលការអះអាងរបស់មីយ៉ាន់ម៉ាដែលថា ហ្គំប៊ីមិនអាចធ្វើការប្តឹងផ្តល់លើរឿងក្តីខាងលើនេះនោះទេ ដោយសារតែប្រទេសនេះមិនមានការពាក់ព័ន្ធផ្ទាល់ទៅនឹងព្រឹត្តិការណ៍ផ្សេងៗនៅមីយ៉ាន់ម៉ា និងថា ជម្លោះតាមផ្លូវច្បាប់គឺ មិនមាននោះទេរវាងប្រទេសទាំងពីរ មុនពេលរឿងក្តីនេះត្រូវបានធ្វើឡើង។
តំណាងរបស់មីយ៉ាន់ម៉ា លោក Ko Ko Hlaing រដ្ឋមន្រ្តីទទួលបន្ទុកផ្នែកកិច្ចសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិរបស់រដ្ឋាភិបាលយោធា និយាយថា ប្រទេសរបស់លោក «នឹងប្រឹងប្រែងអស់ពីលទ្ធភាពដើម្បីការពារប្រទេសជាតិ និងផលប្រយោជន៍របស់ជាតិ»។
ទីប្រឹក្សារដ្ឋាភិបាលហ្គំប៊ី និងរដ្ឋមន្រ្តីយុត្តិធម៌លោក Dawda Jallow និយាយថា៖ «យើងមានក្តីសោមនស្សយ៉ាងខ្លាំងដែលយុត្តិធម៌ត្រូវបានផ្តល់ឱ្យ»។
ប្រទេសហូឡង់ និងកាណាដាបានផ្តល់ការគាំទ្រដល់ហ្គំប៊ី ដោយនិយាយកាលពីឆ្នាំ ២០២០ ថា ប្រទេសនេះ «បានបោះជំហានទៅមុខគួរឱ្យស្ងប់សរសើរមួយពាក់ព័ន្ធនឹងការបញ្ចប់និទណ្ឌភាពចំពោះជនដែលប្រព្រឹត្តអំពើឃោរឃៅនៅមីយ៉ាន់ម៉ា និងគោរពតាមការប្តេជ្ញានេះ។ កាណាដា និងហូឡង់ចាត់ទុកថាជាកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួនក្នុងការគាំទ្រកិច្ចប្រឹងប្រែងទាំងនេះ ដែលមានសារៈសំខាន់ចំពោះមនុស្សជាតិ»។
ប៉ុន្តែតុលាការបានចេញសេចក្តីសម្រេចកាលពីថ្ងៃសុក្រ ទី២២ ខែកក្កដាថា «មិនមានភាពសមស្រប» ក្នុងការផ្តល់ដល់ប្រទេសទាំងពីរខាងលើនេះនូវឯកសារចម្លងនិងទឡ្ហីករណ៍ផ្លូវច្បាប់ផ្សេងៗ ដែលត្រូវបានលើកឡើងនៅក្នុងរឿងក្តីនេះនោះទេ។
យោធាមីយ៉ាន់ម៉ាបានដាក់ចេញនូវអ្វីដែលខ្លួនហៅថា យុទ្ធនាការបោសសម្អាតក្នុងរដ្ឋ Rakhine កាលពីឆ្នាំ ២០១៧ បន្ទាប់ពីមានការវាយប្រហារដោយក្រុមឧទ្ទាមរ៉ូហ៊ីងយ៉ា។ ជនរ៉ូហ៊ីងយ៉ាជាង ៧សែននាក់បានរត់ភៀសខ្លួនទៅកាន់ប្រទេសបង់ក្លាដែសក្បែរនោះ។ កងកម្លាំងសន្តិសុខមីយ៉ាន់ម៉ាបានរងការចោទប្រកាន់ថា បានប្រព្រឹត្តអំពើរំលោភសេពសន្ថវៈ និងការសម្លាប់ទ្រង់ទ្រាយធំ ហើយដុតបំផ្លាញផ្ទះសម្បែងរបស់ជនរ៉ូហ៊ីងយ៉ារាប់ពាន់នាក់។
កាលពីឆ្នាំ ២០១៩ មេធាវីតំណាងឱ្យប្រទេសហ្គំប៊ីនៅតុលាការបានលើកឡើងពីបទចោទប្រកាន់ផ្សេងៗពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ ដោយបង្ហាញទៅចៅក្រមនូវផែនទី រូបភាពពីផ្កាយរណប ក៏ដូចជា រូបភាពអំពីភាពឃោរឃៅនៃយុទ្ធនាការរបស់យោធាមីយ៉ាន់ម៉ា។ ការណ៍នេះបានធ្វើឱ្យតុលាការបញ្ជាឱ្យមីយ៉ាន់ម៉ាធ្វើអ្វីតាមតែខ្លួនអាចធ្វើបាន ដើម្បីបញ្ចៀសការប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ប្រឆាំងនឹងជនរ៉ូហ៊ីងយ៉ា។ សេចក្តីសម្រេចបឋមនោះគឺ មានគោលដៅការពារជនភាគតិចនេះ ស្របពេលរឿងក្តីនេះនឹងត្រូវសម្រេចនៅតុលាការក្រុងឡាអេ ដែលអាចត្រូវចំណាយពេលជាច្រើនឆ្នាំ។
តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិធ្វើសេចក្តីសម្រេចលើជម្លោះរវាងរដ្ឋនិងរដ្ឋ។ តុលាការនេះមិនមានទំនាក់ទំនងនឹងតុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ (ICC) ដែលមានមូលដ្ឋាននៅក្រុងឡាអេដូចគ្នានោះទេ។ តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិនាំខ្លួនបុគ្គលផ្សេងៗមកទទួលខុសត្រូវចំពោះអំពើឃោរឃៅនានា។ ព្រះរាជអាជ្ញានៅតុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ កំពុងស៊ើបអង្កេតឧក្រិដ្ឋកម្មផ្សេងៗប្រឆាំងនឹងជនរ៉ូហ៊ីងយ៉ា ដែលត្រូវបង្ខំចិត្តរត់ភៀសខ្លួនទៅកាន់ប្រទេសបង់ក្លាដែស៕
ប្រែសម្រួលដោយលោក ណឹម សុភ័ក្រ្តបញ្ញា
