នៅថ្ងៃចន្ទខាងមុខនេះគឺជាខួបគម្រប់មួយឆ្នាំនៃការបាញ់សម្លាប់លោក កែម ឡី ដ៏គួរឱ្យរន្ធត់ នៅកណ្តាលថ្ងៃក្នុងក្រុងភ្នំពេញ។ លោក កែម ឡី អ្នកវិភាគនយោបាយដ៏ល្បីល្បាញនៅកម្ពុជា ត្រូវខ្មាន់កំាភ្លើងបាញ់ស្លាប់ក្នុងថ្លុកឈាម ក្នុងស្ថានីយ៍ប្រេងឥន្ធនៈមួយកន្លែង ខណៈដែលអ្នកវិភាគរូបនេះកំពុងទទួលទានកាហ្វេ នាព្រឹកថ្ងៃទី១០ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៦។
ពលរដ្ឋខ្មែរដែលធ្លាប់ស្តាប់ការអធិប្បាយរបស់លោក កែម ឡី និងពលរដ្ឋដែលពុំសូវស្គាល់អ្នកវិភាគរូបនេះច្បាស់ និយាយប្រាប់ VOA ថា ឃាតកម្មលើលោក កែម ឡី មានភាពអាថ៌កំបាំង ជាងការកាប់សម្លាប់ក្នុងរបបខ្មែរក្រហមទៅទៀត ហើយពួកគេនៅតែមិនជឿថា ជនដែលតុលាការកាត់ទោសឈ្មោះ ជួប សម្លាប់ ឬអឿត អាងនោះគឺជាឃាតករពិតនោះទេ។
អ្នកស្រី ថុន សឿន ពលរដ្ឋមកពីខេត្តកណ្តាល ដែលចូលមើលផ្នូររបស់លោក កែម ឡី នៅឯគេហដ្ឋានរបស់លោក ស្ថិតក្នុងស្រុកត្រាំកក់ ខេត្តតាកែវ និយាយថា៖
«សម័យខ្មែរក្រហម ដូចថា យកទៅអីចឹងដឹងមុខថា ឥឡូវជននេះយកទៅអីចឹងណ៎ា ហើយអានេះអត់ដឹង អត់ដឹងថា ឥឡូវអ្នកមួយណាឃាតករឲ្យច្បាស់ពិតប្រាកដ។ ហើយបើខ្មែរក្រហមដឹងថា ឥឡូវ នែ៎ អ្នកនេះអត់ខុសទេ ប៉ុន្តែជននេះឈ្មោះនេះ ប្រធានភូមិនេះ ប្រធានឃុំនេះ យកទៅ អីចឹងណ៎ា។ អាហ្នឹងដឹងមុខច៎ា ហ្នឹងហើយ»។
អ្នកស្រី ឡុង ទូច អ្នកមកគោរពផ្នូរលោកកែម ឡីមួយរូបផ្សេងទៀត ប្រាប់ VOA ថា ការបាញ់សម្លាប់លោកកែម ឡី គឺឃោរឃៅជាងនៅរបបខ្មែរក្រហម ដែលកាលពីក្នុងយុគសម័យខ្មៅងងឹតនោះ មុននឹងមានការសម្លាប់នរណាម្នាក់ គេមានការចាប់យកទៅរៀនសូត្រជាមុន ទើបធ្វើការសម្លាប់តាមក្រោយ។ អ្នកស្រីនិយាយថា ការបាញ់សម្លាប់លើអ្នករិះគន់រដ្ឋាភិបាលមិនត្រូវកើតឡើងម្តងទៀតនោះទេ។
«ថ្ងៃក្រោយកុំឲ្យមានបាញ់អីចឹង។ សុខចិត្តចាប់ដាក់គុកទៅល្អជាង»។
លោកអ៊ុំប្រុសម្នាក់ទៀត ដែលសុំមិនចេញឈ្មោះ ដោយបារម្ភពីសុវត្ថិភាពផ្ទាល់ខ្លួន និយាយថា ពិបាកនឹងប្រៀបធៀបការកាប់សម្លាប់ក្នុងសម័យនេះទៅនឹងសម័យខោអាវខ្មៅខ្មែរក្រហម។
លោកអ៊ុំនិយាយថា៖
«អានេះចូលកន្លែងពិបាកដែរហ្នឹងណា៎ បើលេងដាក់ លេងឆៅអីចឹង។ អត់មានដឹងថា អានេះថា ដូចអត់ដឹងខ្លួនមុន។ អានេះដាក់ ត្រូវគេធ្វើ ធ្វើភ្លែត បាទ។ អាហ្នឹងវាសម័យឥឡូវ វាអីចឹង។ មិនដឹងធ្វើម៉េច»។
ការបាញ់សម្លាប់លោកកែម ឡីកើតមានឡើង ក្រោយពីអ្នកវិភាគរូបនេះបានផ្តល់ការអធិប្បាយដល់បណ្តាញព័ត៌មានអំពីការកាន់កាប់ទ្រព្យសម្បត្តិច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់របស់ក្រុមគ្រួសារលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែលបានសិ្ថតក្នុងអំណាចជាងបីទសវត្សរ៍ ក្រោយការដួលរលំរបបខ្មែរក្រហម។ របាយការណ៍របស់អង្គការ Global Witness ដែលមានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងឡុងដ៍ ចក្រភពអង់គ្លេស បានទម្លាយឲ្យដឹងថា ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ក្រុមគ្រួសារលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី បើគិតជាទឹកប្រាក់គឺមានប្រមាណជាង២០០លានដុល្លារអាមេរិក។
មិនប៉ុន្មានម៉ោងក្រោយការបាញ់សម្លាប់លោក កែម ឡី យ៉ាងភ្ញាក់ផ្អើលនៅទីក្រុងភ្នំពេញ អាជ្ញាធរកម្ពុជាបានចាប់ខ្លួនបុរសម្នាក់ដែលអះអាងថា ខ្លួនឈ្មោះជួប សម្លាប់ តែក្រោយមកត្រូវបានអាជ្ញាធរកម្ពុជាបញ្ជាក់ថា ជននោះឈ្មោះអឿត អាង។
តុលាការកម្ពុជាបានកាត់ទោសបុរសឈ្មោះជួប សម្លាប់ ឬ អឿត អាងនេះឱ្យជាប់ពន្ធនាគារមួយជីវិត ក្រោយពីបុរសនោះសារភាពថា ខ្លួនបានបាញ់សម្លាប់លោកកែម ឡី កាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៦ ដោយអះអាងថា លោក កែម ឡី មិនព្រមសងប្រាក់ជំពាក់ចំនួន ៣.០០០ដុល្លារ។ ប៉ុន្តែក្រុមគ្រួសារលោកកែម ឡី និងសូម្បីតែក្រុមគ្រួសាររបស់បុរសនោះមិនជឿថា ជាការណ៍ពិតនោះទេ។
អ្នកស្រីភោគ សេ វ័យ៧៧ឆ្នាំ បន្តមានអារម្មណ៍ក្តុកក្តួលនៅក្នុងចិត្ត និងសោកស្តាយមួយឆ្នាំ ក្រោយពីឃាតករផ្តាច់យកជីវិតកូនប្រុសរបស់អ្នកស្រីគឺលោកកែម ឡី ដែលគេដឹងថា បានបង្កើនការរិះគន់លើរដ្ឋាភិបាលកាន់តែខ្លាំង ខណៈដែលមានការកើនឡើងនូវការរឹតត្បិតពីអាជ្ញាធរ។
អង្គុយនៅក្បែរផ្នូរសពលោកកែម ឡី អ្នកស្រីភោគ សេមានប្រសាសន៍ថា៖
«ស្តាយ វាចេះតែស្តាយហើយ។ ស្តាយគ្រប់នាទី គ្រប់ម៉ោងទាំងអស់ អត់មានថា មិនស្តាយទេ»។
អ្នកស្រីសុំមិនអធិប្បាយបន្ថែម តែបានបញ្ជាក់ថា នឹងមានការធ្វើបុណ្យខួបគម្រប់នៃការបាញ់សម្លាប់កូនប្រុសអ្នកស្រីនៅគេហដ្ឋានរបស់អ្នកស្រីក្នុងខេត្តតាកែវ។
លោក កែម រិទ្ធិសិត ប្អូនប្រុសរបស់លោក កែម ឡី បានឲ្យដឹងថា ពិធីបុណ្យគម្រប់ខួបមួយឆ្នាំនៃការបាញ់សម្លាប់លោកកែម ឡីនឹងត្រូវរៀបចំឡើងនៅថ្ងៃទី៩ និង១០ ខែកក្កដាខាងមុខនេះ ដោយមានព្រះសង្ឃចំនួន៥១អង្គចូលរួមក្នុងពិធីបុណ្យនេះ។ លោកថ្លែងបន្តថា ពិធីបុណ្យខួបគម្រប់១ឆ្នាំនេះក៏ត្រូវបានគេរៀបចំនៅទីស្នាក់កណ្តាលរបស់គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន នៅរាជធានីភ្នំពេញផងដែរ។ ពីធីបុណ្យខួប១ឆ្នាំនៃការបាញ់សម្លាប់លោកកែម ឡីក៏នឹងត្រូវបានគេធ្វើឡើងនៅតាមបណ្តាប្រទេសមួយចំនួន ដែលមានអ្នកគាំទ្រលោកកែម ឡីផងដែរ ដូចជាប្រទេសអូស្ត្រាលី និងសហរដ្ឋអាមេរិក ក្នុងថ្ងៃផ្សេងៗគ្នាផងដែរ។
លោក កែម រិទ្ធិសិត បាននិយាយថា៖
«យើងមើលបញ្ហាយុត្តិធម៌នេះ គឺយើងមិនទទួលបានសោះ គឺយើងមិនទទួលបានសោះ ដោយសារ ការកាត់ក្តីហ្នឹងវា ដូចជាកាត់ក្តីដូចជារាក់ពេក។ រាក់ពេកហ្នឹងមានន័យថា យើងមើលទាំងអស់គ្នា គឺយើងមើលថា ប្រជាជននៅទូទាំងសាកលលោក គេចង់ឃើញយុត្តិធម៌ ហើយយើងជាប្រព័ន្ធតុលាការ យើងកាត់ក្តី យើងយកតែជួបសម្លាប់មួយមកកាត់ក្តីក្នុងតុលាការ ដោយសំអាងថា លោកជួប សម្លាប់ហ្នឹងគឺមានរឿងជាមួយលោកបណ្ឌិតកែម ឡី ដោយថា លោក បណ្ឌិតកែម ឡីជំពាក់លុយ ហើយពេលដែលសម្លាប់ហ្នឹង គឺសម្លាប់ដោយចូលទៅក្នុង Star mart (ឈ្មោះកន្លែងលក់ទំនិញ) ហ្នឹង គឺ មកពីសៀមរាបហ្នឹង វាមកដោយចៃដន្យ ហើយចូលទៅឃើញក៏សម្លាប់ទៅ»។
លោកថ្លែងបន្តថា៖
«បើយើងមើល វិភាគមើលមូលហេតុដែលចម្លើយរបស់សាក្សី ដែលជាឃាតករហ្នឹង គឺវាដូចជា វាដូចជាមិនយុត្តិធម៌»។
អ្នកស្រី ប៊ូ រចនា ភរិយារបស់លោក កែម ឡី បានប្រាប់ VOA កាលពីពេលថ្មីៗនេះថា តុលាការដែលពលរដ្ឋខ្មែរភាគច្រើនជឿថា មិនឯករាជ្យនោះ ក៏មិនអាចផ្តល់យុត្តិធម៌ដល់ក្រុមគ្រួសារអ្នកស្រីបាននោះឡើយ។
អ្នកស្រី ប៊ូ រចនា ដែលជាម្តាយកូនប្រុសប្រាំនាក់ បានភៀសខ្លួនចេញពីប្រទេសកម្ពុជា ភ្លាមៗ ក្រោយពីពិធីបញ្ចុះសពលោក កែម ឡី នៅឃុំលាយបូ ស្រុកត្រាំកក់ ខេត្តតាកែវ កាលពីខែកក្កដាឆ្នាំ២០១៦ ដោយបារម្ភពីបញ្ហាសន្តិសុខ និងសុវត្ថិភាពផ្ទាល់ខ្លួននិងកូនៗ។
ក្នុងបទសម្ភាសន៍ជាមួយ VOA មុនការធ្វើពិធីគម្រប់ខួបមួយឆ្នាំនៃឃាតកម្មលើលោក កែម ឡី ភរិយារបស់អ្នកវិភាគរូបនេះគឺអ្នកស្រីប៊ូ រចនាបានថ្លែងថា អ្នកស្រីមិនដឹងថា តើនឹងមានយុត្តិធម៌បែបណាចំពោះការស្លាប់របស់លោក កែម ឡី ដែលបានធ្វើឲ្យអ្នកស្រីត្រូវឃ្លាតឆ្ងាយពីសាច់ញាតិ និងប្រទេសកំណើតរបស់អ្នកស្រី។ អ្នកស្រីក៏មិនជឿថា ឃាតករដែលត្រូវបានកាត់ទោសដោយតុលាការក្រុងភ្នំពេញរួចទៅហើយនោះ គឺជាអ្នកបាញ់សម្លាប់ស្វាមីរបស់អ្នកស្រីនោះដែរ។
«និយាយឲ្យចំទៅ ខ្ញុំតាំងពីថ្ងៃគាត់ ដែលគេបាញ់សម្លាប់រហូតដល់ពេលនេះ ខ្ញុំអត់ទាន់បានទទួលយុត្តិធម៌អី សូម្បីតែបន្តិច ហើយដូចថា ឃាតករដែលចាប់បាន ហើយយកមកផ្តន្ទាទោស ដាក់ទោសក្នុងមួយជីវិតអីហ្នឹង ក៏ខ្ញុំអត់ទទួលស្គាល់ដែរ ព្រោះខ្ញុំបានបដិសេធ ជារឿយៗហើយថា ឃាតករឈ្មោះថា ជួប សម្លាប់ដែលបានសម្លាប់ប្តីខ្ញុំហ្នឹង គឺខ្ញុំអត់ទទួលស្គាល់ទេ ហើយមួយទៀតនោះ គឺដូចថា ជួប សម្លាប់ គាត់សម្លាប់ប្តីខ្ញុំ ក៏ដោយសារជំពាក់លុយ ៣.០០០ដុល្លារ។ រឿងនេះគឺខ្ញុំបដិសេធ ខ្ញុំអត់ទទួលស្គាល់ទាំងអស់»។
អ្នកស្រី ប៊ូ រចនា ថ្លែងបន្តថា៖
«ចា៎ហើយ ខ្ញុំចង់ប្រាប់ថា ចង់តុលាការគាត់កាត់ទោស ជួប សម្លាប់ ហ្នឹងមួយជីវិត ក៏ខ្ញុំអត់មានដូចថា គំនិតអី ម៉េចផ្សេងដែរ។ នេះគឺជារឿងរបស់គាត់។ គាត់បើកក៏ខ្លួនគាត់។ គាត់បិទក៏ខ្លួនគាត់។ អាហ្នឹង ខ្ញុំអត់ទទួលស្គាល់ទាំងអស់ អីចឹងទៅណ៎ា។ ហើយយើងដឹងស្រាប់ហើយ ដូចថា ប្រជាពលរដ្ឋក៏គាត់បានដឹងដែរថា តុលាការនៅស្រុកខ្មែរ គឺមិនផ្តល់ភាពយុត្តិធម៌ឲ្យអ្នកដែលរងគ្រោះ អ្នកដែលស្លួតត្រង់ទេ គឺអត់ដែលបានទទួលទាំងអស់ ច៎ា»។
ការបាញ់សម្លាប់លោក កែម ឡី និងពិធីដង្ហែសពរបស់លោកត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយតាមបណ្តាញព័ត៌មានពិភពលោកធំៗ ដូចជា CNN និង Al Jazeera ជាដើម។ ព័ត៌មានស៊ើបអង្កេតជាច្រើនបានធ្វើឡើងផងដែរ ដើម្បីរកចម្លើយ ទាក់ទិននឹងការស្លាប់លោក កែម ឡី ខណៈដែលអង្គការសិទ្ធិមនុស្សជាតិ និងអន្តរជាតិ បានរិះគន់យ៉ាងចាស់ដៃចំពោះការបាញ់សម្លាប់អ្នកវិភាគរូបនេះ។
ការស៊ើបអង្កេតដោយសារព័ត៌មាន Al Jazeera ក្រោយករណីឃាតកម្មនេះ ក៏ដូចជាការឆ្លើយសារភាពរបស់ អឿត អាង បានបង្ហាញថា អឿត អាង បានជួបមន្ត្រីយោធាប៉ុន្មានសប្តាហ៍ មុនពេលដែលជនដៃដល់បានបាញ់សម្លាប់លោកកែម ឡី ហើយស្របពេលជាមួយគ្នានោះមិត្តភ័ក្តម្នាក់របស់អឿត អាងបានបញ្ជាក់ប្រាប់សារព័ត៌មាន Al Jazeera ថា អឿត អាង ត្រូវបានមន្ត្រីយោធាជួលឲ្យធ្វើការ។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស Human Rights Watch បានចេញរបាយការណ៍សង្ខេបរបស់ខ្លួនកាលពីដើមឆ្នាំ២០១៧ ដោយបានលើកឡើងពីករណីសម្លាប់អ្នកវិភាគសង្គមលោក កែម ឡី ដែលជាអ្នករិះគន់រដ្ឋាភិបាល ហើយការមិនមានកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងពិតប្រាកដ ក្នុងការស្វែងរកអ្នកបញ្ជាឃាតករសម្លាប់ឡើយ។
ថ្មីៗនេះ សម្ព័ន្ធខ្មែរជំរឿន និងការពារសិទ្ធិមនុស្សហៅកាត់ថា អង្គការលីកាដូ បានចេញរបាយការណ៍សង្ខេបឈ្មោះហានិភ័យនៃសំឡេងអ្នករិះគន់៖ ការរំលោភបំពានទៅលើអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស ដែលបានពណ៌នាអំពីការរំលោភបំពានលើអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស តាមច្បាប់ដែលមានលក្ខណៈរឹតត្បិតសេរីភាព និងប្រព័ន្ធតុលាការ ដែលអង្គការនេះអះអាងថា នៅមិនទាន់ឯករាជ្យនៅឡើយ។
របាយការណ៍នេះបានកត់សម្គាល់លើការបាញ់សម្លាប់លោកកែម ឡី ដោយបានសរសេរក្នុងន័យដើមថា៖
«នៅខណៈដែលមានការកើនឡើងនូវការរឹតត្បិតពីអាជ្ញាធរលើអ្នករិះគន់ បុគ្គលម្នាក់បាន ចំណាយតម្លៃមួយដែលមិនអាចកាត់ថ្លៃបាន ក្នុងការបញ្ចេញមតិរិះគន់របស់លោក»។
របាយការណ៍នោះបានឲ្យដឹងអំពីកង្វះការស៊ើបអង្កេតត្រឹមត្រូវទៅលើសំណុំរឿងឃាតកម្មលោកកែម ឡីផងដែរ ស្របពេលដែលមានការរិះគន់កើនឡើងជាបន្តបន្ទាប់ ហើយអាជ្ញាធរក៏តែងតែបំបិទការនិយាយ និងការបញ្ចេញមតិពាក់ព័ន្ធនឹងសំណុំរឿងនេះដែរ។
ក៏ប៉ុន្តែលោកនាយឧត្តមសេនីយ៍ខៀវ សុភ័គ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃ ថ្លែងប្រាប់ VOA ក្នុងសប្តាហ៍នេះថា អាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចបានប្រមូលភស្តុតាងប្រគល់ឲ្យតុលាការ ដើម្បីបន្តរកការណ៍ពិតនៃសំណុំរឿងឃាតកម្មលោកកែម ឡី។ លោកមានប្រសាសន៍ថា ការរិះគន់តែងតែមាន ខណៈដែលការស៊ើបអង្កេតរឿងក្តីនេះនៅមិនទាន់បញ្ចប់នៅឡើយ។
លោកនាយឧត្តមសេនីយ៍ខៀវ សុភ័គ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃ ថ្លែងថា៖
«អ្នកណាគេថាអី ថាទៅ! ប៉ុន្តែយើងបានប្រមែប្រមូលសំណុំរឿងអីទាំងអស់ បញ្ជូនទៅស្ថាប័នតុលាការ។ តុលាការយើងក៏បានចាប់អ្នកទោសដែលឈ្មោះស្អីអឿតអាងហើយ។ យើងរកឃើញអត្តសញ្ញាណជនហ្នឹងហើយ ហើយតុលាការក៏បានធ្វើការចោទប្រកាន់កាត់ទោស។ ហើយតុលាការក៏បានបញ្ជាក់ដែរនៅមិនទាន់ដូចជា សំណុំរឿងហ្នឹងនៅនៅធ្វើការស៊ើបអង្កេត»។
លោកព្រះរាជអាជ្ញារងលី សុផាណា អ្នកនំាពាក្យសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ មិនទាន់ឆ្លើយសំណួររបស់ VOA តាមរយៈសារទូរស័ព្ទចល័តទាក់ទិននឹងភាពលម្អៀងរបស់តុលាការក្រុងភ្នំពេញ ក្នុងការកាត់សេចក្តីសណុំនៃការបាញ់សម្លាប់លោកកែម ឡីនោះទេ មកដល់ល្ងាចថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះ។
ពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួន ដែលបានទៅគោរពផ្នូរសពលោកកែម ឡី បានឲ្យដឹងថា ការអធិប្បាយរបស់លោកកែម ឡី តាមបណ្តាញព័ត៌មាននានាបានបញ្ជាក់ពីតថភាពពិតក្នុងសង្គមខ្មែរបច្ចុប្បន្ន ហើយការអធិប្បាយរបស់លោកទាំងអស់នោះបានតបស្នងមកលោកវិញនូវសេចក្តីស្លាប់នេះតែម្តង។
ដោយឡែក អ្នកគាំទ្រមួយចំនួនផ្សេងទៀតរបស់លោកកែម ឡីបានឲ្យដឹងថា ពួកគេបានដាក់លិខិតទៅក្រុមហ៊ុនម្ចាស់ស្ថានីយប្រេងកាល់តិចដើម្បីធ្វើពិធីដាក់ផ្កា និងឧទ្ទិសដល់ការស្លាប់របស់លោក។
ក្រៅពីការវិភាគដ៏ស៊ីជម្រៅ លោកបណ្ឌិតកែម ឡីត្រូវបានគេស្គាល់ថា ជាសាស្ត្រាចារ្យ និងជាអ្នកស្រាវជ្រាវមួយរូបផងដែរ៕
