នៅឯកិច្ចប្រជុំលើកទី៣៨ នៃក្រុមប្រទេសសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអ.ស.បក្នុង ទីក្រុងហ្សឺណែវ ប្រទេសស្វីស ប្រទេសនូវែលសេឡង់ បាននាំមុខប្រទេសជាច្រើន ទៀត ចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួម ទទូចឲ្យមានការដោះស្រាយស្ថានការណ៍ សិទ្ធិ មនុស្សនិងការខ្ទេចខ្ទាំនៃលិទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។
ប្រទេស នូវែលសេឡង់ និងសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្ស អ.ស.ប ទទូចឲ្យមាន វិធានការបន្ថែមលើស្ថានការណ៍សិទ្ធិមនុស្សនិងការធ្លាក់ចុះលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា ក្នុងកិច្ចប្រជុំក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សនៅសប្តាហ៍នេះ ក្នុងប្រទេសស្វីស។ ក្តីបារម្ភអំពីបញ្ហាទាំងនេះ របស់ប្រទេសសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអ.ស.ប កើតឡើងក្រោយ ពេលតែប៉ុន្មានថ្ងៃដែលស.រ.អាបានដាក់ទណ្ឌកម្មលើមន្ត្រីកម្ពុជាដំបូង គឺលោក ហ៊ីង ប៊ុនហៀង ដែលជាមេបញ្ជាការនៃបញ្ជាការដ្ឋានអង្គរក្សរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែលរងការចោទប្រកាន់ថា មានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការវាយប្រហារជាច្រើន លើពលរដ្ឋកម្ពុជាដែលគ្មានអាវុធក្នុងរយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកនេះ។
ប្រទេសកម្ពុជា ដែលដឹកនាំដោយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន រងការវាយប្រហារ ផ្ទួនៗលើឆាកអន្តរជាតិនៅក្នុងរយៈពេលពីរសប្តាហ៍ចុងក្រោយនេះ ពាក់ព័ន្ធនឹងរឿង រំលោភសិទ្ធិមនុស្សនិងការធ្វើឲ្យធ្លាក់ចុះលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ នៅឯកិច្ចប្រជុំលើកទី ៣៨ នៃក្រុមប្រទេសសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអ.ស.ប ក្នុងទីក្រុង ហ្សឺណែវ ប្រទេសស្វីស ប្រទេសនូវែលសេឡង់ បាននាំមុខប្រទេសជាច្រើនទៀត ចេញសេចក្តី ថ្លែងការណ៍រួម ទទូចឲ្យមានការដោះស្រាយស្ថានការណ៍សិទ្ធិមនុស្សនិងការខ្ទេចខ្ទាំនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ដែលរឿងនេះនឹងមិនអាចនាំឲ្យមានការបោះឆ្នោតដោយសេរីនិងយុត្តិធម៌បានទេ ប្រសិនបើគ្មានគណបក្សជំទាស់គឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិចូលរួម។ នេះបើតាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមដែលអានដោយផ្ទាល់ក្នុងកិច្ចប្រជុំរបស់លោក ចារ៉ុដ គ្លីន (Jarrod Clyne) ភារៈធារីនៃស្ថានបេសកកម្មអចិន្ត្រៃយ៍ របស់នូវែលសេឡង់ ប្រចាំទីក្រុង ហ្សឺណែវ។
«យើងមិនគិតថាបរិយាកាសមុនការបោះឆ្នោតដូច្នេះនឹងផ្តល់ឱកាសឲ្យមានការរៀបចំ ការបោះឆ្នោតជាតិដោយសេរី យុត្តិធម៌ និងពិតប្រាកដនោះទេ។ ដំណើរការបោះឆ្នោត មួយដែលគណបក្សប្រឆាំងបែបប្រជាធិបតេយ្យមួយត្រូវគេផាត់ចោលតាមតែទំនើងចិត្តដូច្នេះ មិនអាចចាត់ទុកថាជាការបោះឆ្នោតពិតប្រាកដឬធានាពីការសម្តែង មតិតាមឆន្ទៈ របស់អ្នកបោះឆ្នោតឡើយ»។
លោកថ្លែងយ៉ាងដូច្នេះដោយយោងថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានរំលាយគណបក្សជំទាស់ ចាប់មេដឹកនាំដាក់គុកនិងដកសិទ្ធិនយោបាយ កំពុងបិទសិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញមតិ ទាំងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយលើប្រព័ន្ធអ៊ីនធើណិតនិងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយមិនលើប្រព័ន្ធ អ៊ីនធើណិតនិងសិទ្ធិជួបប្រជុំ បន្តគំរាមកំហែងលើអ្នកសារព័ត៌មាន អង្គការបណ្តាញ ព័ត៌មាន ដោយធ្វើឲ្យមានការរឹតត្បិតនៃប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយមុនការបោះឆ្នោត បន្តប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធតុលាការដើម្បីចោទប្រកាន់លើក្រុមដែលមាននិន្នាការជំទាស់ ហើយធ្វើឲ្យមានការភ័យខ្លាចដល់ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល ដែលចាកចេញពីប្រទេសតាម ជើងយន្តហោះជាបន្តបន្ទាប់ ដោយខ្លាចការចោទប្រកាន់និងការចាប់ខ្លួន។
លោក ចារ៉ុដ គ្លីន លើកឡើងថាកម្ពុជាកំពុងស្ថិតនៅលើផ្លូវមួយដែលអាចវិលទៅរកស្ថានការរីកលូតលាស់ផ្នែកប្រជាធិបតេយ្យកាលពី២៦ឆ្នាំមុន។ លោកបានទទូចឲ្យ មានការដោះលែងលោក កឹម សុខា ប្រធានាគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ធ្វើឲ្យគណបក្ស សង្គ្រោះជាតិរស់ឡើងវិញ ហើយផ្តល់សិទ្ធិនយោបាយដល់មន្ត្រីគណបក្សជំទាស់ ចំនួន ១១៨នាក់ ដែលត្រូវដកហូតសិទ្ធិធ្វើនយោបាយ៥ឆ្នាំទាំងនោះ លុបចោលច្បាប់នានាដែលមិនស្របតាមកាតព្វកិច្ចជាអន្តរជាតិរបស់កម្ពុជា បញ្ឈប់ការយាយីគណបក្សជំទាស់ ក្រុមសង្គមស៊ីវិលនិងអ្នកសារព័ត៌មាន បញ្ឈប់ប្រើប្រាស់ឥទ្ធិពលលើ ប្រព័ន្ធតុលាការ ដោយអនុញាតឲ្យស្ថាប័ននេះធ្វើការដោយឯករាជ្យ ហើយនឹងបង្កើត បរិយាកាសប្រសើរដល់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយទាំងអស់។
លោកក៏បានទទូចដល់សហគមន៍អន្តរជាតិឲ្យបន្តការយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះស្ថាន ការណ៍កម្ពុជាជាពិសេសក្នុងអំឡុងពេលបោះឆ្នោតថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដាឆ្នាំ២០១៨។
«យើងនឹងរង់ចាំការពិចារណាបន្តរបស់ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអ.ស.ប ប្រសិនបើស្ថានការណ៍ សិទ្ធិមនុស្សមិនរីកចម្រើន»។
អង្គការសិទ្ធិមនុស្សរបស់ស.រ.អាមួយ គឺ Human Rights Watch បានបន្ទរតាមសេចក្តី ប្រកាសរួម ដែលដឹកនាំដោយប្រទេស នូវែលសេឡង់ ដោយបានជម្រុញដល់ក្រុម ប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សឲ្យដោះស្រាយវិបត្តិសិទ្ធិមនុស្សក្នុងប្រទេសមួយចំនួនដូចជា ប្រទេស វ៉េណេស៊ុយអេឡា ដែនដី កាស្មៀ ប្រទេស ហ្វីលីពីន ដែលមានស្ថាន ភាពអាក្រក់ៗ ក្នុងនោះមានឈ្មោះប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ។ សេចក្តីប្រកាសព័ត៌មាន ដដែលដែល VOA ទទួលបានកាលពីម្សិលមិញបានឲ្យដឹងថា៖
«យើងសូមលើកទឹកចិត្តដល់ឧត្តមស្នងការសិទ្ធិមនុស្ស បន្តជូនដំណឹងតាមរយៈកិច្ច ប្រជុំចម្រុះភាគី ហើយក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សគួរដាក់ការឃ្លាំមើល និងធ្វើសេចក្តីរាយ ការណ៍ អំពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សក្នុងប្រទេសកម្ពុជា មុនពេល ក្នុងពេល ហើយនឹង ក្រោយ ពេលបោះឆ្នោត»។
ប្រទេសកម្ពុជានឹងធ្វើការបោះឆ្នោតជាសាកលដើម្បីជ្រើសរើសតំណាងរាស្ត្រនៅថ្ងៃទី ២៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៨ ខាងមុខ។ ការបោះឆ្នោតនេះត្រូវគេគិតថានឹងគ្មានការទទួលស្គាល់ពីសុចរិតភាព ភាពស្របច្បាប់ពីប្រទេសមហាអំណាចជាច្រើន ជាពិសេស លោកខាងលិចដូចជាស.រ.អាជាដើម។ ស.រ.អាបានកាត់ផ្តាច់ជំនួយបោះឆ្នោតនិង ចាត់វិធានការជាបន្តបន្ទាប់នៅពេលដែលកម្ពុជាមិនព្រមធ្វើតាមការចង់បានរបស់ សហគមន៍អន្តរជាតិ លើបញ្ហាស្តារប្រជាធិបតេយ្យ គោរពសិទ្ធិមនុស្ស សេរីភាព បញ្ចេញមតិជាដើម។ វិធានការទាំងនោះ មានដូចជាការមិនផ្តល់ទិដ្ឋាការ ដល់មន្ត្រី ដែលពាក់ព័ន្ធ ការបំផ្លាញលិទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ការបង្កកទ្រព្យសម្បត្តិ ជាដើម ដែលគេឃើញ លោកនាយឧត្តមសេនីយ៍ ហ៊ីង ប៊ុនហៀង អគ្គមេបញ្ជាការរងនៃកង យោធពលខេមភូមិន្ទ និងជាមេបញ្ជាការនៃបញ្ជាការដ្ឋានអង្គរក្សរបស់លោក នាយក រដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ត្រូវរងទណ្ឌកម្មដំបូងគេពីក្រសួងរតនាគារស.រ.អា តាមច្បាប់ Global Magnitsky ឆ្នាំ២០១៦ ដោយសារតែមានការចោទប្រកាន់ថាបាន រំលោភ សិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ ដូចជាការពាក់ព័ន្ធនឹងការវាយប្រហារគ្រាប់បែកដៃកាលពីថ្ងៃទី៣០ ខែមីនា ឆ្នាំ ១៩៩៧ បណ្តាលឲ្យមានមនុស្សស្លាប់ និងរងរបួសជាច្រើន ហើយក្នុង នោះមានពលរដ្ឋអាមេរិកាំងម្នាក់ផងដែរគឺសពលោក រ៉ន អាប់នី ដែលជាអតីតប្រធានអង្គការ IRI ប្រចាំកម្ពុជា ក្រៅពីការចោទប្រកាន់ថាពាក់ព័ន្ធនឹងការវាយប្រហារលើ អ្នកតំណាងរាស្ត្រពីររូបមកពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិផងនោះ។
សេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ក្រសួងរតនាគារសហរដ្ឋអាមេរិកដែល VOA ទទួលបាន បានបញ្ជាក់ថា ការដាក់ទណ្ឌកម្មដោយផ្អែកលើច្បាប់សិទ្ធិមនុស្ស Global Magnitsky ឆ្នាំ២០១៦ នេះ អនុញ្ញាតឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកដាក់ទណ្ឌកម្មដោយបង្កកទ្រព្យសម្បត្តិ ជនណាដែលរំលោភសិទ្ធិមនុស្សឬប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ។ សេចក្តីប្រកាសព័ត៌មាន នេះបន្ថែមថា៖
«លោក ហ៊ីង ប៊ុនហៀង និងបញ្ជាការដ្ឋានអង្គរក្សមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងឧប្បទ្ទវហេតុ ជាច្រើនដែលក្រុមយោធាបានប្រើប្រាស់ដើម្បីគំរាមកំហែងក្រុមបាតុករនិងគណបក្ស ប្រឆាំងតាំងពីឆ្នាំ១៩៩៧មក ក្នុងនោះមានការគប់គ្រាប់បែកដែលមានពលរដ្ឋអាមេរិកាំង ម្នាក់បានរងរបួស»។
សេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ក្រសួងរតនាគារសហរដ្ឋអាមេរិកក៏បានបញ្ជាក់ដែរថា បញ្ជាការដ្ឋានអង្គរក្សរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន មានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹង ការវាយប្រហារជាច្រើនលើពលរដ្ឋកម្ពុជាដែលគ្មានអាវុធក្នុងរយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកនេះ ក្នុងនោះមានការវាយប្រហារកាលពីឆ្នាំ២០១៣ នៅក្បែរវត្តភ្នំនិងឆ្នាំ២០១៥នៅមុខ រដ្ឋសភាជាតិកម្ពុជា។ នេះបើតាមការរៀបរាប់របស់ក្រសួងរតនាគារសហរដ្ឋអាមេរិក។ ការប្រើប្រាស់ច្បាប់ថ្មី Global Magnitsky ដាក់ទណ្ឌកម្មមន្ត្រីកម្ពុជាដំបូងនេះកើតឡើង បន្ទាប់ពីលោកប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិកបានចុះហត្ថលេខាបន្ថែមលើផ្នែកនៃការ បង្កកទ្រព្យសម្បត្តិនេះនៅថ្ងៃទី២០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៧។
កាលពីឆ្នាំ២០១៥ មានអង្គរក្សបីនាក់របស់បញ្ជាការដ្ឋានអង្គរក្សលោក ហ៊ុន សែន បានសារភាពថា ពួកគេបានវាយតប់ទាត់ធាក់អ្នកតំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះ ជាតិ ចំនួនពីរនាក់គឺលោក គង់ សភា និងលោក ញ៉យ ចំរើន ឱ្យរងរបួសយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ប៉ុន្តែពួកគេជាប់ពន្ធនាគារតែរយៈពេលខ្លីហើយថែមទាំងទទួលបានការដំឡើង ឋាន្តរស័ក្តិបន្ទាប់ពីចេញពីពន្ធនាគារ។
លោកនាយឧត្តមសេនីយ៍ ហ៊ីង ប៊ុនហៀង បានបដិសេធការចោទប្រកាន់របស់ស.រ.អា ពីការពាក់ព័ន្ធនឹងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ហើយលោកបានបន្តថាលោកមិនខ្វល់នឹងការបង្កកទ្រព្យសម្បត្តិនោះទេ ដោយលោកបន្តអះអាងថា លោកគ្មានទ្រព្យសម្បត្តិឡើយ។ អត្ថាធិប្បាយដូច្នេះ បានកើតឡើងជាមួយនឹងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ជាច្រើនពី ក្រុមមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលកំពូលៗដែលបានការពារលោក ហ៊ីង ប៊ុនហៀង ហើយវាយបក ត្រឡប់ដាក់ស.រ.អាវិញ។
ទោះជាយ៉ាងណាក្តី តំណាងរាស្ត្រគណបក្សជំទាស់២រូបរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ គឺលោក គង់ សភា និង លោក ញ៉យ ចំរើន ដែលរងការវាយប្រហារ បានចាត់ទុកចំណាត់ការក្រសួងរតនាគារស.រ.អាជារឿងត្រឹមត្រូវ។
លោក ញ៉យ ចំរើន តំណាងរាស្ត្រម្នាក់ដែលត្រូវរងការវាយប្រហារជាមួយគ្នាដែរនោះ បានអះអាងថាការដាក់ទណ្ឌកម្មនេះជាចំណុចសំខាន់។
«អាមេរិកាំង មុននឹងគេដាក់ទណ្ឌកម្មហ្នឹងក៏គេមានការពិចារណាយ៉ាងល្អិតល្អន់ដែរ ហើយនេះគ្រាន់តែជាលើកដំបូង ជាឧទាហរណ៍ទី១ទេ ហើយខ្ញុំសង្ឃឹមថានឹងមាន បន្តៗទៀត ហើយខ្ញុំសូមអរគុណដល់រដ្ឋាភិបាលអាមេរិកាំងផងដែរ ដែលបានធ្វើរឿង នេះ ដើម្បីកុំឲ្យចេះតែមានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ចេះតែមានការកាប់សម្លាប់ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរថែមទៀត»។
ចំណែកលោក គង់ សភា ជាតំណាងរាស្ត្រ ដែលត្រូវរងការវាយប្រហារពីជនមួយ ក្រុមនៅក្រៅរបងសភាកាលពីឆ្នាំ២០១៥កន្លងទៅជាមួយនឹងលោក ញ៉យ ចំរើនផងដែរនោះ បានអះអាងថា៖
«ក្នុងនាមខ្ញុំជាជនរងគ្រោះម្នាក់ក្នុងចំណោមជនរងគ្រោះជាច្រើនជាប្រជាពលរដ្ឋ នៃប្រទេសកម្ពុជា ខ្ញុំសូមថ្លែងអំណរគុណ ដល់ក្រសួងរតនាគារជាតិ ក៏ដូចជា រដ្ឋាភិបាល សហរដ្ឋអាមេរិក ដែលមានចំណាត់ការល្អចំពោះការដាក់ទណ្ឌកម្មលើ ឧត្តមសេនីយ៍ ហ៊ីង ប៊ុនហៀង ដែលជាអ្នកបានសម្លាប់ប្រជាធិបតេយ្យនិងរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរនៅកម្ពុជា»។
លោកគង់ សភាបានបង្ហាញជំនឿរបស់លោកថា ការដាក់ទណ្ឌកម្មនេះបានផ្តល់ ឲ្យជនរងគ្រោះចាប់ផ្តើមទទួលបាននូវពន្លឺយុត្តិធម៌ ផ្តល់នូវសេចក្តីសង្ឃឹមដល់ ប្រជារាស្រ្តខ្មែរក្នុងការតស៊ូដើម្បីសិទ្ធិមនុស្សនិងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ហើយនឹងឲ្យ រដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញងាកមកដើរតាមគន្លងប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស។
លោកក៏បានទទូចសុំដល់រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិក បន្តដាក់ទណ្ឌកម្មទៅលើមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបន្ថែមទៀត ដើម្បីផ្តល់យុត្តិធម៌ជូនប្រជារាស្រ្តខ្មែរ និងស្តារនូវលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា ។
ក្រុមសមាជិកនៃក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សជិត៥០ នឹងសម្រេចលើការរំលោភសិទ្ធិ មនុស្សក្នុងប្រទេសនានាជុំវិញពិភពលោក រួមទាំងវិធានការចំពោះប្រទេសកម្ពុជា ផងដែរ នៅក្នុងប៉ុន្មានសប្តាហ៍ខាងមុខនេះ៕
