អ្នកជំនាញមើលឃើញថា សេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីអង្គការសង្គមស៊ីវិលដែលបានចែកផ្សាយកន្លងមកមិនជាអាក្រក់ខ្លាំងពេកទេ ប៉ុន្តែអ្វីដែលជាការគួរឱ្យព្រួយបារម្ភគឺចេតនានយោបាយក្នុងការយកច្បាប់ដ៏ចម្រូងចម្រាងនេះមកប្រើដើម្បីដាក់ការគាបសង្កត់មកលើក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលទេ។
លោកអ៊ូ វីរៈ ប្រធាននិងជាស្ថាបនិកនៃវេទិកាអនាគតដែលជាក្រុមស្រាវជ្រាវគោលនយោបាយក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបានបញ្ជាក់ថាសេចក្តីព្រាងច្បាប់ចុងក្រោយដែលលោកបានសិក្សាឃើញថាមានចំណុចល្អត្រង់ការបើកទូលាយដល់អង្គការសមាគមថ្នាក់មូលដ្ឋាននិងមានលក្ខណៈអំណោយផលដល់អង្គការក្នុងស្រុក។
ប៉ុន្តែលោកបានបញ្ជាក់ពីក្តីព្រួយបារម្ភថា៖
«ប៉ុន្តែអ្វីដែលយើងព្រួយបារម្ភនោះ គឺឆន្ទៈនយោបាយទេ។ អ្វីដែលបានលើកឡើងដោយលោកហ៊ុន សែនថ្មីៗហើយអ្វី ដែលបានលើកឡើងពីដើមមកដោយមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលនិងអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលគឺឆ្លុះបញ្ចាំងពីឆន្ទៈក្នុងការគ្រប់គ្រងអង្គការ។ តាមពិតរដ្ឋាភិបាលក្នុងរបបប្រជាធិបតេយ្យគួរមានឆន្ទៈផ្ទុយពីហ្នឹងគឺគួរតែមានឆន្ទៈបង្កបរិយាកាសមួយឱ្យអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលអាចបំពេញតួនាទីរបស់ខ្លួនបានរលូននិងមានប្រសិទ្ធភាព។ ក្នុងករណីហ្នឹងយើងចាត់ទុកថាអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលគឺជាតួអង្គដ៏សំខាន់ក្នុងការពង្រឹងសង្គមហើយជាពិសេសជាអ្នកប៉ះប៉ុនបន្ថែមនូវអ្វីដែលរដ្ឋាភិបាលមិនអាចបំពេញបាន»។
មាត្រា៥ នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះចែងថា«សមាគមឬអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលក្នុងស្រុកអាចបង្កើតឡើងដោយសេរីមិនចាំបាច់មានការអនុញ្ញាតឬការជូនដំណឹងជាមុនឡើយប៉ុន្តែសមាគមឬអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលក្នុងស្រុកទាំងនោះនឹងមិនទទួលបានសមត្ថភាពតាមផ្លូវច្បាប់ទេលុះត្រាតែខ្លួនបានបំពេញតាមបទប្បញ្ញត្តិដូចមានចែងក្នុងមាត្រា៧នៃច្បាប់នេះ» ដែលកំណត់ពីលក្ខណៈសម្បត្តិក្នុងការចុះឈ្មោះ។ រីឯវាក្យខណ្ឌ បន្ទាប់នៃមាត្រាទី៥នេះចែងថា «អង្គការសហគមន៍មូលដ្ឋានមិនតម្រូវឱ្យចុះបញ្ជីតាមបទប្បញ្ញត្តិនៃច្បាប់នេះឡើយ» ដោយគ្រាន់តែត្រូវ«ជូនដំណឹងជាលាយលក្ខណ៍អក្សរអំពីឈ្មោះរបស់អង្គការ វត្ថុបំណង និងឈ្មោះរបស់ប្រធានអង្គការទៅអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ឃុំ ឬសង្កាត់ដែលខ្លួនធ្វើសកម្មភាព»។
យ៉ាងណាក៏ដោយក្តី ព្រួយបារម្ភដែលលោក អ៊ូ វីរៈ មានគឺនៅលើមាត្រាដែលចែងពីប្រតិបត្តិការរបស់អង្គការក្រៅស្រុកនិងថវិកាដែលផ្តល់ឱ្យសម្រាប់អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលក្នុងស្រុក៖
«ការព្រួយបារម្ភរបស់ខ្ញុំទាក់ទងនឹងរឿងហិរញ្ញវត្ថុ។ ឧទាហរណ៍អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលអន្តរជាតិនិងម្ចាស់ជំនួយគឺចងមិនឱ្យចំណាយលើស២៥ភាគរយទៅលើបុគ្គលិករបស់ខ្លួន។ អីចឹងវាមានការកម្រិតមួយចំនួន។ ការចងភាគច្រើនលើអង្គការអន្តរជាតិហាក់ដូចជាមានការចងរឹតបន្តឹងជាងទៅលើអង្គការក្នុងស្រុក។ ប៉ុន្តែជាទូទៅខ្លឹមសារច្បាប់មួយនេះគឺប្រសើរជាងសេចក្តីប្រកាសរបស់ក្រសួងមហាផ្ទៃដែលកំពុងអនុវត្តនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះដោយសារអីចឹងហើយបានជាខ្ញុំថាខ្ញុំស្វាគមន៍ការពិភាក្សាបន្ត»។
សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះមិនបានចែងពីការហាមឃាត់ក្នុងការទទួលជំនួយបរទេសនិងមិនហាមលើការទទួលយោបល់ពីប្រទេសម្ចាស់ជំនួយទេ។ ប៉ុន្តែច្បាប់នេះមានលក្ខណៈរឹតបន្តឹងមកលើសកម្មភាពមួយចំនួនដែលរដ្ឋាភិបាលយល់ថា«ប៉ះពាល់ដល់សន្តិភាព ស្ថិរភាព និងសណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ ឬបង្កនូវភាពអន្តរាយដល់សន្តិសុខជាតិ ឯកភាពជាតិ វប្បធម៌ ប្រពៃណី ទំនៀមទម្លាប់របស់សង្គមជាតិកម្ពុជា» ដែលក្រុមអ្នកវិភាគយល់ថាមានន័យទូលំទូលាយ។
រីឯមាត្រាទី២៥នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះដែលចែងពីការផ្ញើរបាយការណ៍ស្តីពីសកម្មភាពនិងស្ថានភាពថវិកាប្រចាំឆ្នាំទៅតម្កល់ទុកនៅ ក្រសួងមហាផ្ទៃឬក្រសួងការបរទេសគឺជាចំណុចដែលអ្នកជំនាញយល់ថាត្រូវតែពិភាក្សាឡើងវិញ។
អ្នកជំនាញមើលឃើញថាទំនាក់ទំនងរវាងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាជាមួយនឹងអង្គការសង្គមស៊ីវិលគឺជាផ្នែកដ៏សំខាន់មួយនៃប្រទេសដែលបានឆ្លងកាត់សង្គ្រាមដើម្បីជួយឱ្យមានការអភិវឌ្ឍ មានសក្ដានុពលខ្លាំងក្លា និងសន្តិភាព។ ហើយបើទោះបីជារដ្ឋាភិបាលនិងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលតែងតែមានទស្សនៈខុសគ្នាក៏ពួកគេតែងតែសហការនិងពិភាក្សាដើម្បីស្ថាបនាផងដែរ។
លោក សួន ប៊ុនស័ក្តិ អគ្គលេខាធិការនៃលេខាធិការដ្ឋាននៃគណៈកម្មាធិការប្រព្រឹត្តិកម្ម នៃអង្គការសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា ហៅកាត់ថា CHRAC ក៏បានលើកឡើងពីការចូលរួមចំណែករបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិល៖
«អង្គការសង្គមស៊ីវិលយើងគឺជាកម្លាំងចលករមួយសម្បើមដៃណាស់នៅ ក្នុងការចូលរួមចំណែកកសាងជាតិ តាំងពីផ្នែកចំណេះដឹងតាំងពីផ្នែកការអភិវឌ្ឍជារូបវន្តផ្សេងៗទៅដល់សហគមន៍ក៏ចូលរួមបានច្រើនដែរដូច្នេះប្រសិនជារដ្ឋាភិបាលធ្វើច្បាប់មួយដែលរាំងស្ទះទៅដល់ការចូលរួមការកសាងសមត្ថភាពសង្គមការចូលរួម ការកសាងសេដ្ឋកិច្ចខ្ញុំថាខាតទៅវិញទេ»។
អ្នកច្បាប់យល់ថាវាជាការវាយបករបស់រដ្ឋាភិបាលមកលើសង្គមស៊ីវិលជាជាងធ្វើច្បាប់នេះដើម្បីសម្រួលការងារ។
លោកសុក សំអឿន ប្រធានអង្គការក្រុមអ្នកច្បាប់ការពារសិទ្ធិកម្ពុជាបានផ្តល់ឧទាហរណ៍ថាកន្លងមកដូចជាច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយខាងសង្គមស៊ីវិលទាមទារឱ្យមន្ត្រីរាជការប្រកាសទ្រព្យសម្បត្តិ ហើយរដ្ឋាភិបាលក៏ដាក់មួយដែរដោយតម្រូវឱ្យអ្នកដឹកនាំអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលប្រកាសទ្រព្យសម្បត្តិដែរ។ ប៉ុន្តែបើទោះបីជាដាក់ក្នុងច្បាប់តែការអនុវត្តមិនបានប្រយោជន៍អ្វីហើយក៏ទុកចោល ដូច្នេះការដាក់នោះគ្រាន់តែដាក់ដើម្បីទប់ទល់នឹងការទាមទាររបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិល។
លោកសុក សំអឿនបានបង្ហាញឱ្យដឹងពីផលអវិជ្ជមានក្នុងការចេញច្បាប់ណាមួយដែលមានលក្ខណៈរឹតបន្តឹងនិងបិទសិទ្ធិសេរីភាពដោយយល់ថា វាជាការខាតបង់សម្រាប់រដ្ឋាភិបាលទៅវិញទេ។ យ៉ាងណាក៏ដោយអ្នកច្បាប់និងជាមេធាវីជើងចាស់រូបនេះនៅតែសម្តែងសុទិដ្ឋិនិយមចំពោះអនាគតច្បាប់មួយដែលរដ្ឋាភិបាលនឹងដាក់ឱ្យប្រើក្នុងពេលឆាប់ៗខាងមុខនេះ។
«កន្លងមករដ្ឋាភិបាលនិងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលយើងមានបទពិសោធន៍ធ្វើការជាមួយគ្នាច្រើនឆ្នាំហើយ ខ្ញុំមិនជឿថាច្បាប់នេះសំដៅលើការបិទសិទ្ធិសេរីភាពទេ»។
លោកសុក សំអឿនមើលឃើញថាច្បាប់គ្រប់គ្រងអង្គការសង្គមស៊ីវិលដែលល្អគឺជាការជួយទៅវិញទេបើប្រៀបធៀបនឹងស្ថានភាពនាពេលបច្ចុប្បន្ន៖
«ចំណុចល្អម្យ៉ាងវាអាចអញ្ចេះដែរព្រោះសព្វថ្ងៃថ្វីត្បិតជាអត់មានច្បាប់ក៏ដោយក៏ប៉ុន្តែជួនកាលដាក់ពាក្យឬក៏ស្អីៗទៅសុំបើកក៏ ទៅជាលំបាកក៏មានដូច្នេះបើសិនធ្វើច្បាប់ច្បាស់លាស់ទៅអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលក៏ស្រួលដែរបើច្បាប់នេះផ្តល់សិទ្ធិសេរីភាពប្រជាពលរដ្ឋហើយដូច្នេះ ដើម្បីឱ្យច្បាប់ហ្នឹងវាល្អអាចទទួលយកបានជាការល្អរដ្ឋាភិបាលគួរតែបន្តបើកការចំហហើយមានការពិគ្រោះយោបល់ជាមួយនឹងអង្គការសង្គមស៊ីវិលដូចពេលកន្លងមកទៅខ្ញុំថាហ្នឹងជារឿងប្រសើរទៅវិញទេ»។
អ្វីដែលជាការព្រួយបារម្ភរបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិលគឺច្បាប់មួយដែលមានលក្ខណៈរឹតបន្តឹងដូចច្បាប់ស្តីពីការបោះឆ្នោតអ្នកតំណាងរាស្រ្តដែលទទួលរងការរិះគន់យ៉ាងខ្លាំង។
លោកសួន ប៊ុនស័ក្តិនៃលេខាធិការដ្ឋាន CHRAC បានបន្ថែមថា៖
«ច្បាប់សមាគមនេះបើសិនជាមានគឺប្រហែលជាមិនយកគំរូតាមស្ថានភាពឬក៏ខ្លឹមសារស្តីពីការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជាទេ។ បើចែងរឹតត្បិតអញ្ចឹងគឺប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាខ្វះសិទ្ធិឬក៏នឹងមិនមានសិទ្ធិទទួលបានព័ត៌មានពេញលេញទេអំពីដំណើរការបោះឆ្នោតបើច្បាប់ចែងអញ្ចឹងហើយNGO ក៏មិនអាចចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងការឃ្លាំមើលដំណើរការបោះឆ្នោតក្នុងពេលខាងមុខផងដែរ»។
រដ្ឋាភិបាលបានលើកឡើងពីជំនួយឧបត្ថម្ភរបស់ម្ចាស់ជំនួយមួយចំនួនដែលមានប្រតិបត្តិការដើម្បី លូកលាន់ដល់កិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់កម្ពុជា។
លោក ផៃ ស៊ីផាន រដ្ឋលេខាធិការនៃទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបានបញ្ជាក់ថាកម្ពុជាមានលក្ខណៈទន់ភ្លន់ជាងប្រទេសមួយចំនួនដោយលោកធ្វើការប្រៀបធៀបកម្ពុជាទៅនឹងប្រទេសឥណ្ឌានិងរុស្ស៊ីដែលប្រទេសទាំងពីរនេះបានរឹតត្បិតប្រតិបត្តិការរបស់អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល។
លោកក៏បានក្រើនរំលឹកដល់អង្គការមួយចំនួនដែលលោកថាបានជ្រកក្រោមផ្លាកអង្គការសង្គមស៊ីវិលដោយសុំឱ្យពួកគេចេញមកបង្កើតជាគណបក្សនយោបាយទៅ ប្រសិនបើធ្វើការងារបែបនយោបាយ។
«អាស្រ័យហេតុដូច្នេះការពិសោធទាំងអស់នោះវានឹងក្លាយមកជាផលប្រយោជន៍ សង្គមកម្ពុជាដែលយើងចង់បានអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលគឺដើម្បីផលប្រយោជន៍រាស្ត្រមិនមែនដើម្បី ផលប្រយោជន៍ នយោបាយ ដោយសារកម្ពុជាមានច្បាប់បើចង់ធ្វើនយោបាយមិនចាំបាច់រៀបចំ អង្គការទេគឺរៀបចំគណបក្សនយោបាយហើយជាពិសេសតទៅទៀតកម្ពុជាបានបើកចំហណាស់ ចំហជាងប្រទេសដទៃទៀត»។
រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាក៏បានលើកឡើងពីតម្រូវការមានច្បាប់នេះដើម្បីទប់ស្កាត់ការលាងលុយកខ្វក់និងសកម្មភាពភេរវកម្មផងដែរ។ ប៉ុន្តែអ្នកជំនាញពន្យល់ថាកម្ពុជាមានច្បាប់ដែលអាចប្រើប្រាស់ប្រឆាំងនឹងការលាងលុយកខ្វក់និងភេរវកម្មរួចអស់ហើយដែលមិនគួរឱ្យព្រួយបារម្ភទៀតទេ។
សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះត្រូវបានលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែនបញ្ជាក់កាលពីដើមខែនេះថានឹងឆ្លងគណៈរដ្ឋមន្ត្រីហើយបញ្ជូនទៅរដ្ឋសភាជាតិនៅខែឧសភានេះដោយលោកមិនខ្វល់នឹងការជំទាស់អ្វីឡើយ។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនក៏បានព្រមានខ្លាំងៗដាក់ទោសទណ្ឌអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលណាដែលរឹងទទឹងមិនព្រមចុះបញ្ជីតាមច្បាប់កំណត់៖
«ហើយបើអស់លោកសាកមិនចុះ បញ្ជីមើលបើអស់លោកមិនជាប់ខ្នោះខ្ញុំថ្វាយបង្គុំ អាហ្នឹងនិយាយឱ្យច្បាស់បញ្ជីជាតិត្រូវតែចុះព្រោះ ថាច្បាប់តែគេដាក់ហើយត្រូវតែ គោរពហើយ»។
ប៉ុន្តែលោក អ៊ូ វីរៈ ប្រធានវេទិកាអនាគតដែលជាក្រុមស្រាវជ្រាវមួយបានបញ្ជាក់ថាខ្លឹមសារនៃសេចក្ដី ព្រាងច្បាប់នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះមិនតម្រូវឱ្យដាក់ទោសព្រហ្មទណ្ឌអ្វី ទេក្រៅពីការលុបឈ្មោះចេញពីបញ្ជីសម្រាប់អង្គការដែលមានឈ្មោះក្នុងបញ្ជីស្រាប់៕
