អ្នកជំនាញផ្នែកបោះឆ្នោតលោកបណ្ឌិត ពុទ្ធា ហង្ស មានក្តីរំពឹងថា គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការ បោះឆ្នោតនឹងត្រូវកែទម្រង់ប្រសើរជាងមុន ដោយលោកបានតាំងចិត្តថានឹងជួយធ្វើឲ្យការបោះឆ្នោត មានភាពសេរីនិងយុត្តិធម៌។
លោកថ្លែងយ៉ាងដូច្នេះដោយយោងថា លោកនឹងអាចមានតួនាទីសម្របសម្រួលឲ្យមានការយល់គ្នាដ៏ស៊ីជម្រៅរវាងគ.ជ.ប.និងក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល។ ម៉្យាងទៀតលោកមានទំនុកចិត្តទៅលើការតាំងចិត្តរបស់មេដឹកនាំគណបក្សនយោបាយចំពោះការកែទម្រង់និងធ្វើឲ្យគ.ជ.ប.អព្យាក្រឹត។
«ខ្ញុំមិនគិតថាខ្ញុំជាមនុស្សអស្ចារ្យដែលអាចចូលទៅក្នុងគ.ជ.ប.ហើយធ្វើឲ្យគ.ជ.ប.ហ្នឹងឯករាជ្យបានទាំងស្រុងឬក៏១០០ភាគរយទេ ប៉ុន្តែយ៉ាងហោចណាស់ខ្ញុំបានចូលរួមធ្វើការងារមួយចំនួនដើម្បីឆ្លុះបញ្ចាំងឬបើនិយាយឲ្យខ្លីទៅគឺថា អាចធ្វើការបានមួយចំនួនដើម្បីឲ្យដំណើរការបោះឆ្នោតនេះមានភាពកាន់តែល្អជាងមុន»។
លោកយល់ថា ថ្ងៃក្រោយសំឡេងសង្គមស៊ីវិលអាចកើនពីមួយរូបទៅដល់៣រូបឬទាំង៩រូបក្នុងគ.ជ.ប.។ ដែលមានទំនុកចិត្តអ្វីដែលសាធារណៈមតិចង់បាន ហើយនេះក៏ជាស្តង់ដារមួយដែរ។
«ប៉ុន្តែដំណាក់កាលបច្ចុប្បន្ន យើងឃើញថា ដំណោះស្រាយនិងការចរចារវាងគណបក្សនយោបាយ ទាំងពីរគឺបានរូបមន្តប៉ុណ្ណឹងដែលយើងត្រូវតែធ្វើដំណើរដើម្បីដោះស្រាយនូវបញ្ហាកុំឲ្យមានការជាប់ គាំងបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ច បញ្ហានយោបាយរបស់ជាតិ»។
លោក ពុទ្ធា បានយល់ថា ការសម្រេចចិត្តដាក់ពាក្យជាសមាជិកគ.ជ.ប.នេះគឺដោយសារលោកមើល ឃើញថាលោកមានជំនឿមុតមាំថាអាចធ្វើបានតាមតួនាទីរបស់លោក។
«អ្វីដែលខ្ញុំមានចំណាប់អារម្មណ៍គឺថា បច្ចុប្បន្ននេះមានកំណែទម្រង់គួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍ត្រង់ថា គណបក្សទាំងពីរ លោកយល់ថា មានបញ្ហាមិនប្រក្រតីមួយចំនួនបានជាត្រូវតែធ្វើកំណែទម្រង់ ហើយបានរួមដៃគ្នាធ្វើកំណែទម្រង់ទៀត។ អញ្ចឹងរូបមន្តដែលដាក់ឡើងដោយគ.ជ.ប.គឺ ៤ បូក ៤ បូក ១ នេះ នេះគឺសំឡេងអ្នកឯករាជ្យមានតែមួយទេបាទ គឺថា សំឡេងភាគតិចនៅក្នុងគ.ជ.ប.ហ្នឹង។ អញ្ចឹងខ្ញុំនៅ តែមានជំនឿថា កំណែទម្រង់អាចមិនមែនម្តងឈប់ទេ»។
លោកបានជម្រះមន្ទិលសង្ស័យថា ការចូលរួមក្នុងស្ថាប័នគ.ជ.ប.នេះគឺជាការសម្រេចផ្ទាល់ខ្លួនដោយ គ្មានសម្ពាធ ដើម្បីមានឱកាសអាចនិយាយផងនឹងជួយធ្វើការកែទម្រង់ផង ដែលលោកថា វាអាចមាន ប្រយោជន៍ច្រើនសម្រាប់កំណែទម្រង់។ តែលោកសង្កត់ធ្ងន់ថា លោកពុំព្រមចូលរួមតាមរយៈគណបក្ស នយោបាយទេ។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយលោកនឹងនៅតែប្រកាន់ជំហររួម ប្រាស្រ័យនឹងសាធារណជនរួមប្រាស្រ័យ និងសង្គមស៊ីវិល អង្គការសមាគមមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីទទួលយកអនុសាសន៍ទាំងឡាយ ដោយដាក់ជូនទៅកាន់គ.ជ.ប. ដោយលោកនឹងពន្យល់វែកញែកផ្ទាល់។
«អញ្ចឹងពេលខ្លះ ខ្ញុំយល់ថា រវាងគ.ជ.ប.និងសង្គមស៊ីវិលមិនបានយល់គ្នាបានស៊ីជម្រៅ យល់គ្នាបានកម្រិតណា តែវត្តមានរបស់ខ្ញុំៗគិតថា ខ្ញុំអាចជួយឲ្យសង្គមស៊ីវិលហើយនិងគណៈកម្មាធិការរៀបចំការបោះឆ្នោតហ្នឹងមានភាពយល់គ្នាកាន់តែប្រសើរឡើង។ អញ្ចឹងប្រសិនបើយើងអាចរកឃើញចំណុចរួមមួយគឺចំណុចរួម២ រួម៣ គឺអាចនឹងរកឃើញបន្តទៅទៀត។ អញ្ចឹងនេះជាការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ខ្ញុំដើម្បីធ្វើឲ្យមានកំណែទម្រង់បោះឆ្នោតមួយដែលមានប្រយោជន៍សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋនៅទូទាំងប្រទេស»។
នៅពេលសួរថា តើលោកនឹងត្រៀមទទួលយកឬមានដំណោះស្រាយយ៉ាងណាក្នុងស្ថានភាពតានតឹង ក្នុងការសម្រេចចិត្តរវាងគណបក្សទាំងពីរដែលមានសំឡេង៤ស្មើគ្នា តែសំឡេងលោកមួយអាចប្រែប្រួលលទ្ធផលនោះ។ លោក ហង្ស ពុទ្ធា បានថ្លែងថា៖
«តែអ្វីដែលខ្ញុំគួរដោះស្រាយប្រសិនបើក្រុមទាំងពីរ ខ្ញុំមិននិយាយថា ក្រុមមកពីខាងណា ខាងណីទេ គឺថាបើក្រុមទាំងពីរនៅតែមានភាពប្រទាញប្រទង់គ្នាក្នុងការសម្រេចចិត្តផ្សេងៗក្នុងនោះ ជំហ៊ានដំបូងខ្ញុំគិតថា ធ្វើការសម្របសម្រួលទស្សនៈនយោបាយរវាងក្រុមទាំងពីរ ជារឿងបឋម។ រឿងទី២ ប្រសិន បើជាមានភាពចាំបាច់ក្នុងការសម្រេចចិត្តណាមួយ ដែលជាទម្ងន់គឺត្រូវតែផ្អែកទៅលើច្បាប់ បទបញ្ជានិងនីតិវិធីនៃការបោះឆ្នោតហើយ។ អញ្ចឹងការផ្អែកទៅលើនេះ ចៀសមិនផុតទេថា វាអាចផ្អៀងទៅឆ្វេង វាអាចផ្អៀងទៅស្តាំ តែយ៉ាងណាក៏ដោយ ខ្ញុំមិនអាចឃ្លាតចាកពីច្បាប់និងបទបញ្ជានិងនីតិវិធីបានទេ ហើយតាមអ្វីដែលមេបក្សទាំងសងខាង លោកបានលើកឡើងអំពីព្រឹកមិញនេះ យើងឃើញថា សុទ្ធ តែមានការប្តេជ្ញាខ្ពស់ក្នុងការដាក់ឲ្យគ.ជ.ប.នេះឯងមានភាពអព្យាក្រឹត ដែលទោះបីជារងការរិះគន់ថា មានការមន្ទិលសង្ស័យយ៉ាងណាក៏ដោយក៏ខ្ញុំសុំស្នើឲ្យបងប្អូនជនរួមជាតិមេត្តាទុកឱកាសឲ្យគ.ជ.ប.ថ្មីនេះធ្វើការដើម្បីបំពេញតួនាទី ហើយសឹមធ្វើការវាយតម្លៃជាក្រោយ»។
នៅពេលសួរបន្ថែមអំពីការដោះស្រាយវិវាទនិងការផ្ទេរអំណាចក្រោយការបោះឆ្នោត ដូចជាការធ្វើ បាតុកម្មតវ៉ា ដូចជាការគំរាមបំបែកទឹកដី ដោយសារអ្នកនយោបាយមិនពេញចិត្តនឹងលទ្ធផល បោះឆ្នោតនោះ លោក ពុទ្ធា ហង្ស បានអះអាងថា៖
«ខ្ញុំយល់ថា បទពិសោធន៍កន្លងមកខ្ញុំយល់ថា ធ្វើឲ្យក្រុមគណបក្សទាំងពីរហ្នឹងលោកបន្តចរចាហើយរក ឃើញនូវរូបមន្តឬក៏ដំណោះស្រាយមួយដើម្បីកុំឲ្យក្រោយការបោះឆ្នោត មានបញ្ហាផ្សេងៗកើតឡើង។ អញ្ចឹងអ្វីដែលជាច្បាប់និងសេចក្តីចែងនៅក្នុងច្បាប់គឺបានបង្ហាញជាក់លាក់ហើយៗមេដឹកនាំទាំងពីរ ក៏បានបង្ហាញនូវសុឆន្ទៈក្នុងការរៀបចំនូវស្ថិរភាពសង្គមមួយនៅក្រោយការបោះឆ្នោត ហើយជាទ្រឹស្តី ច្បាប់ ខ្ញុំគិតថា មិនអាក្រក់ទេ។ ប៉ុន្តែអ្វីដែលគួរចាប់អារម្មណ៍យើងនឹងតាមមើលបន្ថែមទៀត»។
លោក ពុទ្ធា ហង្ស ក៏បានអះអាងដែរថា បញ្ហាល្អគឺគណបក្សនយោបាយក្នុងរដ្ឋាភិបាល និងក្រៅរដ្ឋាភិបាល ជាអ្នកបង្កើតច្បាប់បោះឆ្នោតនេះឡើង ហើយក្នុងនោះសំឡេងឯករាជ្យ សំឡេងសង្គមស៊ីវិល មួយត្រូវបាន ដាក់បញ្ចូល ឲ្យទៅជាសំឡេងមួយដែល អាចពិភាក្សាគ្នាបានជាមួយនឹងក្រុមទាំងពីរនេះ។ ហើយចំណុចល្អមួយទៀតខ្ញុំឃើញថា ការសម្រេចចិត្តធ្វើបញ្ជីបោះឆ្នោតថ្មីនោះក៏ជាចំណុច វិជ្ជមានផងដែរ។ ហើយចំណុចអវិជ្ជមានមួយ ដែលយើងគិតថា វាអាចប៉ះពាល់ដល់តួនាទីដល់ការ ចូលរួមរបស់សង្គមស៊ីវិលនោះ ចំណុចនេះខ្ញុំគិតថា នៅពេលអនុវត្តន៍ទៅមានការខាតបង់នៅដំណើរការបោះឆ្នោត សេរី យុត្តិធម៌ ត្រឹមត្រូវនិងយុត្តិធម៌ ប៉ះពាល់នោះប្រហែលជាអ្នកតាក់តែងច្បាប់នឹងពិចារណាឡើងវិញ ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះហើយពីព្រោះថា បច្ចុប្បន្ននេះជាបញ្ហាមួយដែល សង្គមស៊ីវិលកំពុងតែមានការព្រួយបារម្ភ។
«អញ្ចឹងអ្វីទាំងអស់នេះគឺកើតចេញពីការចរចារវាងគណបក្សនយោបាយទាំងពីរ ហើយទោះបីជាយើង ខ្ញុំទទួលរងនូវការទិតៀនខ្លះដែលនិយាយថា គ.ជ.ប.មិនទាន់ឯករាជ្យយ៉ាងណាក៏ដោយ តែខ្ញុំគិតថា នេះជាចំណុចចាប់ផ្តើមមួយដែលអនាគតទៅគ.ជ.ប.នឹងអាចឈានទៅរកចំណុចឯករាជ្យកាន់តែ ប្រសើរឡើងដោយហេតុថា ពីមុនមកយើងឃើញរូបមន្តមួយផ្សេង តែឥឡូវយើងឃើញថាមានរូបមន្ត ដែលមានគណបក្សនៅក្នុងរដ្ឋាភិបាលនិងគណបក្សមិននៅក្នុងរដ្ឋាភិបាល គឺបានសហការគ្នាក្នុងការរៀបចំនូវច្បាប់ទម្លាប់ទាំងឡាយដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការបោះឆ្នោតនេះឡើង។ ហើយចំណុចវិជ្ជមានមួយទៀតយើងឃើញថា គណបក្សទាំងពីរបានយល់ស្រប យល់ព្រមឲ្យមានការរៀបចំឡើងវិញនៅបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោត គ្រាន់តែថា នីតិវិធីនៃការចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតថ្មីនេះឯង ថាតើត្រូវធ្វើយ៉ាងណានោះ គឺពុំទាន់មានភាពដាច់ស្រេចនៅឡើយ ហើយសង្ឃឹមថា គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតថ្មីនេះ បន្ទាប់ពីទទួលតួនាទីហើយនឹងគិតគូរបញ្ហាទាំងនេះ»។
លោកក៏មានក្តីរំពឹងថា នឹងមានការរើសគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតនៅថ្នាក់មូលដ្ឋាន ច្បាស់ជាមានកំណែទម្រង់មួយធំធេងដែរបន្ទាប់ពីមានការជ្រើសរើសអគ្គលេខាធិការគ.ជ.ប.និង អគ្គលេខាធិការរងក្រោយពេលសមាជិកគ.ជ.ប.ថ្មីជួបប្រជុំគ្នាបន្ទាប់ពីពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំប្រពៃណីខ្មែរ៕
