សង្រ្គាមពាក្យសម្តីរវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងកូរ៉េខាងជើង បានកើតឡើងជាបន្តបន្ទាប់។ ក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលរដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសអាស៊ានក្នុងទីក្រុងម៉ានីល កាលពីពេលថ្មីៗនេះ ប្រទេសទាំង១០ដែលជាសមាជិកអាស៊ាន បានបង្ហាញ«សារខ្លាំងៗ»លើបញ្ហាការសាកល្បងបាញ់អាវុធនុយក្លេអ៊ែររបស់កូរ៉េខាងជើង។
ពួកគេក៏បានស្នើទៅកូរ៉េខាងជើង ប្រសិនបើអាស៊ានអាចដើរតួនាទីណាមួយក្នុងការសម្របសម្រួល។ សម្រាប់អាស៊ាន មន្រ្តីកូរ៉េខាងត្បូងបានអះអាងថា កម្ពុជាអាចដើរ«តួនាទីពិសេសជាងគេ»លើបញ្ហាឧបទ្វីបកូរ៉េ។
រដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសកម្ពុជា លោក ប្រាក់ សុខុន កាលពីថ្ងៃពុធ បានថ្លែងថា ប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ាន បានផ្ញើរ«សារខ្លាំងៗ»ទៅប្រទេសកូរ៉េខាងជើង លើបញ្ហាអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ និងការបាញ់គ្រាប់មីស៊ីលជាបន្តបន្ទាប់។ លោកបានបញ្ជាក់ដូច្នេះ បន្ទាប់ពីវិលត្រឡប់មកពីកិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ានលើកទី៥០ និងកិច្ចប្រជុំពាក់ព័ន្ធមួយចំនួនទៀត ដែលប្រព្រឹត្តទៅនៅក្នុងទីក្រុងម៉ានីលនៃប្រទេសហ្វីលីពីន។
ហានិភ័យនៃជម្លោះយោធារវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងកូរ៉េខាងជើង បានកើនឡើងជាបន្ត បន្ទាប់ពីរដ្ឋាភិបាលកូរ៉េខាងជើងបាននិយាយកាលពីថ្ងៃពុធថា ខ្លួនកំពុងតែ«ពិនិត្យយ៉ាងដិតដល់» លើគម្រោងនៃការវាយប្រហារគ្រាប់មីស៊ីលទៅលើតំបន់ Guam ដែលជាទឹកដីរបស់អាមេរិកនៅមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក។
ការលើកឡើងរបស់រដ្ឋាភិបាលកូរ៉េខាងជើងកើតឡើង បន្ទាប់ពីប្រធានាធិបតីអាមេរិកលោក ដូណាល់ ត្រាំ បានប្រាប់ទៅកូរ៉េខាងជើងថា រាល់ការគំរាមកំហែងណាមួយមកលើសហរដ្ឋអាមេរិកនឹងប្រឈមជាមួយអ្វីដែលលោកប្រធានាធិបតីបានហៅថា «ភ្លើង និងកំហឹង»។
រដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសកម្ពុជា លោក ប្រាក់ សុខុន បានថ្លែងថា ប្រទេសកម្ពុជាក៏ដូចជាអាស៊ាន ចង់បន្ធូរបន្ថយភាពតានតឹងនៅឧបទ្វីបកូរ៉េ ដោយចង់ឲ្យមានការចរចាគ្នា ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាដោយសន្តិភាព។ លោកបន្តថា អាស៊ានក៏បានបង្ហាញសារខ្លាំងៗចំពោះកូរ៉េខាងជើងផងដែរ។
លោករដ្ឋមន្រ្តីបានបញ្ជាក់ថា៖ «យើងស្នើឲ្យកូរ៉េខាងជើងធ្វើការបញ្ឈប់នូវការបាញ់កាំជ្រួចរបស់ខ្លួន គោរពអនុវត្តទៅតាមសេចក្តីសម្រេចរបស់ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។ លោកបន្តថា៖ «ហើយក៏ឯកភាពជាមួយប្រទេសអាស៊ានដទៃទៀត នៅក្នុងបញ្ជូនសារដ៏ខ្លាំងមួយទៅកូរ៉េខាងជើង។ នេះជាហេតុដែលនាំឲ្យកម្ពុជាយើងចូលរួមជាមួយនឹងអាស៊ានទាំងអស់ក្នុងការចេញនូវសេចក្តីថ្លែងការណ៍ដោយឡែកមួយ គឺសេចក្តីប្រកាសដោយឡែកមួយរបស់អាស៊ានទាក់ទងទៅនឹងឧបទ្វីបកូរ៉េនេះឯង»។
លោករដ្ឋមន្រ្តីបន្តថា អាស៊ានក៏បានស្នើទៅកូរ៉េខាងជើង ប្រសិនបើអាចដើរតួនាទីសម្របសម្រួលណាមួយ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ទីមួយអាស៊ានយើងសំណូមពរដើរតួនាទីណាមួយនៅក្នុងការស្វែងរកសន្តិភាពឲ្យឧបទ្វីបកូរ៉េ»។ លោកបញ្ជាក់ថា រដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសកូរ៉េខាងជើង លោក Ri Yong Ho មិនឆ្លើយតបទាល់តែសោះលើបញ្ហានេះ។
លោក ប្រាក់ សុខុន បានបន្ថែមថា បញ្ហាកូរ៉េខាងជើង គឺត្រូវតែមាន«ការថ្លឹងថ្លែង»ចំពោះការបញ្ចេញជំហរផងដែរ ខណៈលោកថា ភាពតានតឹងបានកើតឡើងនៅពេលដែលសហរដ្ឋអាមេរិក និងសម្ព័ន្ធមិត្ត បានធ្វើសមយុទ្ធយោធា ដែលកូរ៉េខាងជើងយល់ថា ជាការគំរាមកំហែងមួយ។
លោករដ្ឋមន្រ្តីបានអំពាវនាវឲ្យគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ «មេត្តាអត់ធ្មត់ និងជៀសវាងធ្វើសកម្មភាពធ្វើឲ្យសភាពការណ៍តានតឹងថែមទៀត»។
លោកបន្តថា ប្រទេសកម្ពុជា ក៏ដូចជាអាស៊ាន បានគំាទ្រគំនិតផ្តួចផ្តើមរបស់ចិន និងរុស្ស៊ី ដែលចង់ឲ្យមានការបញ្ឈប់នុយក្លេអ៊ែររបស់កូរ៉េខាងជើង ការបញ្ឈប់បាញ់សាកល្បងមីស៊ីល និងសមយុទ្ធយោធារវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងសម្ព័ន្ធមិត្ត។
លោក ប្រាក់ សុខុន បានឲ្យដឹងទៀតថា រដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសកូរ៉េខាងជើង លោក Ri Yong Ho បានថ្លែងនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំថា បញ្ហាបច្ចុប្បន្ននេះ ជារឿងអយុត្តិធម៌សម្រាប់កូរ៉េខាងជើង ហើយការមានអាវុធនុយក្លេអ៊ែរនេះ គឺដើម្បីការពារខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះ។
លោក Ko Yunju អនុប្រធាននៃការិយាល័យទទួលបន្ទុកកិច្ចការកូរ៉េខាងជើង នៃក្រសួងការបរទេសកូរ៉េខាងត្បូង បានថ្លែងប្រាប់ VOA ខណៈលោកចូលរួមកិច្ចពិភាក្សាមួយនៅរាជធានីភ្នំពេញ ស្តីពីអំពីបញ្ហាប្រទេសកូរ៉េខាងជើងកាលពីថ្ងៃទី១៧ ខែកក្កដា ថា បញ្ហាកូរ៉េខាងជើងជាបញ្ហាអន្តរជាតិ ដែលប្រទេសទាំងអស់ ក្នុងនោះមានអាស៊ានផងដែរត្រូវតែយកចិត្តទុកដាក់។
លោកក៏បានអំពាវនាវឲ្យប្រទេសកូរ៉េខាងជើង «ផ្លាស់ប្តូរឥរិយាបថ» និងបង្ហាញ«ភាពស្មោះត្រង់»សម្រាប់ការចរចា ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាដោយសន្តិវិធី។
លោក Ko Yunju បានបន្តថា ប្រទេសកម្ពុជាអាចដើរ«តួនាទីពិសេសជាងគេ»លើបញ្ហាឧបទ្វីបកូរ៉េ ដោយសារកម្ពុជាមានទំនាក់ទំនងល្អជាប្រវត្តិសាស្រ្តជាមួយកូរ៉េខាងជើង។
លោកបានបញ្ជាក់ថា៖ «ខ្ញុំគិតថាកម្ពុជា ក្នុងនាមជាសមាជិកអាស៊ាន អាចដើរតួនាទីសំខាន់ណាស់។ ប្រទេសកម្ពុជាមានទំនាក់ទំនងល្អជាប្រវត្តិសាស្រ្តជាមួយប្រទេសកូរ៉េខាងជើង។ យើងរំពឹងថា កម្ពុជាអាចដើរតួនាទីពិសេសជាងគេ ដើម្បីបញ្ចុះបញ្ចូលប្រទេសកូរ៉េខាងជើងឲ្យវិលមកតុចរចា និងបញ្ចប់ការបង្កជាហេតុនៃមីស៊ីល»។
ទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសកម្ពុជានិងកូរ៉េខាងជើង បានបន្សល់ទុកតាំងពីព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ អំឡុងសម័យកាលដឹកនាំដោយមេដឹកនាំផ្តាច់ការកូរ៉េខាងជើង លោក គីម អ៊ីលស៊ុង ដែលកាលនោះលោកបានសង់ព្រះរាជដំណាក់ថ្វាយព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ ក្នុងឆ្នាំ១៩៧៤។ ទំនាក់ទំនងការទូតរវាងប្រទេសទាំងពីរបានចាប់ផ្តើមតាំងពីឆ្នាំ១៩៦៥ ហើយព្រះបរមរតនកោដ្ឋ ក៏ធ្លាប់មានអង្គរក្សជាជនជាតិកូរ៉េខាងជើងផងដែរ។
លោក ពូ សុធីរៈ នាយកប្រតិបត្តិនៃវិទ្យាស្ថានខ្មែរសម្រាប់សហប្រតិបត្តិការ និងសន្តិភាព បានថ្លែងប្រាប់ VOA ថា ប្រសិនបើមានការស្នើសុំផ្លូវការណាមួយ លោកយល់ថាកម្ពុជាអាចដើរតួនាទីជាអ្នកសម្របសម្រួលបាន ដោយសារទំនាក់ទំនងល្អជាប្រវត្តិសាស្រ្តនៃប្រទេសកម្ពុជា និងកូរ៉េខាងជើង។
លោកបានថ្លែងប្រាប់ VOA ថា៖ «មតិផ្ទាល់របស់ខ្ញុំយល់ឃើញថា បើសិនសហគមន៍អន្តរជាតិ ជាពិសេសសមាជិករបស់ Six Party(នៃភាគីទាំង៦ កូរ៉េខាងជើង កូរ៉េខាងត្បូង អាមេរិក ជប៉ុន ចិន និងរុស្ស៊ី) ស្នើផ្ទាល់ចំពោះកម្ពុជាថា សុំសម្របសម្រួលផង ប្រហែលជាកម្ពុជាអាចឈានទៅប្រកាន់យកជំហរអីមួយច្បាស់លាស់ជាងហ្នឹង»។
លោកបន្ថែមថា៖ «ខ្ញុំក៏មើលឃើញថាកម្ពុជាមានកត្តាល្អ ដែលអាចដើរតួនាទីមានប្រយោជន៍សម្រាប់ភាគីទាំងអស់ ឈានទៅរកការព្រមព្រៀងមួយ បញ្ចប់ជម្លោះនៅឧបទ្វីបកូរ៉េ ជាពិសេសរឿងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ដែលបង្កអសុវត្ថិភាព»។ លោកបន្តថាជិត១០ឆ្នាំមក មិនមានការចរចាណាមួយកើតឡើងរវាងភាគីពាក់ព័ន្ធនោះទេ។
ជាមួយភាពតានតឹងដែលកើតចេញពីបញ្ហាអាវុធនុយក្លេអ៊ែរនៅក្នុងប្រទេសកូរ៉េខាងជើង សំណួរត្រូវបានលើកឡើងថា តើប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ាន អាចធ្វើអ្វីបានខ្លះដើម្បីកាត់បន្ថយភាពតានតឹងនេះ ជាពិសេសប្រទេសកម្ពុជាដែលបានធ្វើឲ្យមានតុល្យភាពនៃទំនាក់ទំនងល្អជាមួយប្រទេសកូរ៉េទាំងពីរ។
អ្នកជំនាញនិយាយថា កម្ពុជាគួរតែមានតួនាទីសកម្មជាងនេះ ទៅលើបញ្ហានៅកូរ៉េខាងជើង ដោយប្រើប្រាស់យន្តការអាស៊ាន។ ទោះជាយ៉ាងណា ការប្រើប្រាស់គោលនយោបាយមិនជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងប្រទេសណាមួយ នៅតែជាសំណួរសម្រាប់កម្ពុជា។ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានបញ្ជាក់ថា ប្រទេសកម្ពុជាមិនកាន់ជើងខាងណានោះទេ លើបញ្ហាឧបទ្វីបកូរ៉េខាងជើង។
លោក ឈាង វណ្ណារិទ្ធិ នាយកវិទ្យាស្ថានខ្មែរសម្រាប់ការសិក្សាយុទ្ធសាស្រ្តមានប្រសាសន៍ថា ដោយសារទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធិរវាងប្រទេសទាំងពីរ កម្ពុជាអាចចូលរួមក្នុងការកាត់បន្ថយភាពតានតឹងនៅកូរ៉េខាងជើង នៅពេលមានការស្នើសុំណាមួយមកកម្ពុជា។
លោកបានថ្លែងប្រាប់ VOA ថា៖
«អញ្ចឹងទេក្នុងករណីដែលប្រទេសកូរ៉េទាំងពីរហ្នឹងមកស្នើសុំឲ្យកម្ពុជាធ្វើជាអាជ្ញាកណ្តាល ឬក៏យកប្រទេសកម្ពុជាទៅជាកន្លែងដើម្បីពិភាក្សាណាមួយ។ ខ្ញុំគិតថា កម្ពុជាអាចធ្វើបាន ក៏ប៉ុន្តែបើឲ្យកម្ពុជាយើងទៅទំនាក់ទំនងដើម្បីស្វែងរកដំណោះស្រាយ ប្រហែលជាមិនអាចទេ»។ លោកបញ្ជាក់ថា កម្ពុជាក៏អាចជាទីតាំងសម្រាប់ការចរចារវាងប្រទេសកូរ៉េទាំងពីរផងដែរ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «បើទីតាំងពិភាក្សារវាងកូរ៉េទាំងពីរ ប្រហែលជាភាគីកម្ពុជាស័ក្តិសមដែរដែលប្រទេសទាំងពីរអាចជឿទុកចិត្តបានដែរ»។
ប្រទេសកម្ពុជាបានព្យាយាមធ្វើឲ្យមានតុល្យភាពនៃទំនាក់ទំនងជាមួយប្រទេសកូរ៉េទាំងពីរ បើទោះជាកម្ពុជាមិនមានប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចជាមួយប្រទេសកូរ៉េខាងជើង។ កម្ពុជាមានទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចជាមួយកូរ៉េខាងត្បូងច្រើន ក្នុងនោះមានការវិនិយោគ ទេសចរណ៍ និងការបញ្ជូនកម្លាំងពលករទៅធ្វើការនៅប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូងជាដើម។
បណ្ឌិតផ្នែកវិទ្យាសាស្រ្តនយោបាយ លោក សុខ ទូច មានប្រសាសន៍ថាព្រះមហាក្សត្របច្ចុប្បន្ន និងលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន មិនបានទៅបំពេញទស្សនកិច្ចផ្លូវការនៅប្រទេសកូរ៉េខាងជើងនោះទេ ដូច្នេះលោកមើលឃើញថាទំនាក់ទំនងនេះមិនដូចទំនាក់ទំនងកាលពីអតីតកាលនោះទេ។
លោកបន្តថា ដោយសារបញ្ហាកូរ៉េខាងជើងមានប្រទេសមហាអំណាចមួយចំនួននៅពីក្រោយ ដូច្នេះប្រទេសកម្ពុជានឹងមិនមានលទ្ធភាពអាចធ្វើជាអ្នកសម្របសម្រួលបាននោះទេ។
លោក សុខ ទូច មានប្រសាសន៍ថា៖ «កូរ៉េ(ខាងជើង)ជាឧបករណ៍របស់ចិន សព្វថ្ងៃនេះ ដើម្បីពង្រឹងកម្លាំងរបស់ខ្លួនទប់ជាមួយអាមេរិក។ ចិនប្រើប្រាស់កូរ៉េខាងជើងជារនាំង ដើម្បីឲ្យអាមេរិកកាំង ហូរថវិកាឲ្យបានច្រើន ដើម្បីកាត់បន្ថយកំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់អាមេរិក ព្រោះចិនមានបំណង តាមគោលនយោបាយរបស់បក្សរបស់គេ គឺគេនៅឆ្នាំ២០២០ គេនឹងក្លាយជាមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចនៅលើពិភពលោក»។
លោកបន្តថា ប្រសិនបើអាស៊ានមានបញ្ហាប្រឈមជាមួយកូរ៉េខាងជើង នោះកម្ពុជានឹងដើរតួនាទីសំខាន់ក្នុងបញ្ហាទាំងនេះ៕
