កាលពីឆ្នាំ ២០១៨ ប្រទេសចិនបានរៀបចំការពិភាក្សាមួយដែលត្រូវបានគេដឹងជាទូទៅថាជាការពិភាក្សាបែបសុទិដ្ឋិនិយមជាមួយនឹងប្រទេសព្រុយណេ ហ្វីលីពីន និងវៀតណាម បើទោះបីជាប្រទេសទាំង៣នេះ ប្រជែងជាមួយប្រទេសចិននៅក្នុងការទាមទារកាន់កាប់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលសំបូរធនធានច្រើនក៏ដោយ។
ស្របពេលនោះដែរ ថ្នាក់ដឹកនាំប្រទេសកុម្មុយនិស្តចិនបានពង្រឹងអំណាចរបស់ខ្លួនលើប្រជុំកោះតូចៗមួយចំនួន ក៏ដូចជាបានបង្កបញ្ហា និងបានគំរាមបណ្ដាប្រទេសមហាអំណាចខាងក្រៅនានាដូចជា សហរដ្ឋអាមេរិកជាដើម មិនឲ្យលូកដៃចូលក្នុងជម្លោះនេះផងដែរ។
ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានសប្តាហ៍ថ្មីៗនេះ ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលស្ថានការណ៍បានប្រាប់វីអូអេថា ពួកគេរំពឹងថា នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ នេះ រដ្ឋាភិបាលទីក្រុងប៉េកាំងនឹងបន្តឥរិយាបថបែបនេះដដែល ដែលនោះគឺការពង្រីកកម្លាំងយោធា និងការនាំមុខលើការគ្រប់គ្រងសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលជាកន្លែងដែលមានជម្លោះដែនទឹកដ៏ធំជាងគេបង្អស់នៅទ្វីបអាស៊ី ដោយមិនបង្កជម្លោះជាមួយប្រទេសណាមួយឲ្យដល់ចំណុចដែលសម្ព័ន្ធមិត្តបស្ចិមប្រទេសអាចលូកដៃចូលក្នុងរឿងនេះ។
លោក Collin Koh អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវផ្នែកសន្តិសុខដែនសមុទ្រនៃសាកលវិទ្យាល័យបច្ចេកវិទ្យា Nanyang នៅក្នុងប្រទេសសិង្ហបុរី បានពន្យល់ថា៖ «មានរឿងជាច្រើនដែលបានកើតឡើងនៅឆ្នាំ ២០១៨ ដែលយើងអាចប្រើដើម្បីកំណត់នូវអ្វីដែលអាចកើតឡើងនៅឆ្នាំ២០១៩នេះ។ យើងនឹងឃើញការវិវត្តដូចគ្នានេះជាបន្តបន្ទាប់ទៀត»។
ប្រទេសចិនទាមទារកាន់កាប់ដែនទឹកចំនួន៩០ ភាគរយ នៃសមុទ្រចិនខាងត្បូងដែលមានទំហំ ៣លាន៥សែនគីឡូម៉ែត្រការ៉េ។ សមុទ្រចិនខាងត្បូងលាតសន្ធឹងពីប្រទេសសិង្ហបុរី រហូតដល់ចុងខាងត្បូងនៃកោះតៃវ៉ាន់។ ប្រទេសព្រុយណេ ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន វៀតណាម និងកោះតៃវ៉ាន់ បានទាមទារកាន់កាប់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលសំបូរធនធានមច្ឆានេះ ទាំងស្រុង ឬមួយផ្នែក។
តាំងពីឆ្នាំ២០១០មក រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងបានធ្វើឲ្យបណ្ដាប្រទេសផ្សេងៗអាក់អន់ចិត្ត តាមរយៈការចាក់ដីបំពេញបណ្ដុំកោះទាំងនោះ ការដំឡើងឧបករណ៍យោធាលើកោះមួយចំនួន និងការបង្កើនវត្តមានពលរដ្ឋរបស់ខ្លួននៅទីនោះ។
សហរដ្ឋអាមេរិកមិនបានទាមទារកាន់កាប់ចំណែកណាមួយនៃសមុទ្រចិនខាងត្បូងនេះទេ ប៉ុន្តែបានស្វះស្វែងដើម្បីធានាថា ផ្លូវទឹកមួយនេះនៅតែបើកចំហសម្រាប់ការធ្វើនាវាចរណ៍ដោយសេរី។
ការចរចាទ្វេភាគី
កាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំមុន មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលចិនបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងមួយជាមួយនឹងប្រទេសហ្វីលីពីន ដើម្បីរុករករួមគ្នានូវធនធានប្រេង ឬឧស្ម័នដ៏មានតម្លៃនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ នៅក្នុងខែដដែលនោះ រដ្ឋាភិបាលចិនក៏បានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងដូចគ្នានេះដែរជាមួយនឹងប្រទេសព្រុយណេ។ ជាងនេះទៀត ប្រទេសចិនបានផ្ដល់ជំនួយអភិវឌ្ឍន៍ដាច់ដោយឡែកដល់ប្រទេសហ្វីលីពីន និងបានស្នើសុំកិច្ចសហប្រតិបត្តិការដែនសមុទ្រជាមួយនឹងប្រទេសវៀតណាម។
ប្រទេសវៀតណាម និងហ្វីលីពីន ធ្លាប់ជាអ្នករិះគន់ឥតសំចៃមាត់លើការវាតទីរបស់ចិន មុនពេលចិនបង្កើនការចរចានៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៦។ ដោយសារតែប្រទេសទាំងពីរក្រីក្រជាងប្រទេសចិន ប្រទេសទាំងពីរបានទទួលជំនួយផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចពីប្រទេសចិន។
លោក Alan Chong សាស្ត្រាចារ្យនៃមហាវិទ្យាល័យ S. Rajaratnam សម្រាប់ការសិក្សាកិច្ចការអន្តរជាតិនៃសាកលវិទ្យាល័យបច្ចេកវិទ្យា Nanyang នៅក្នុងប្រទេសសិង្ហបុរី បាននិយាយថា៖ «ជាទូទៅ ខ្ញុំគិតថា បណ្ដាប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដែលជាប់សមុទ្រ មានការប្រយ័ត្នប្រយែងចំពោះប្រទេសចិន។ ក្នុងចំណោមនោះ យើងឃើញមានដូចជាប្រទេសហ្វីលីពីនរបស់លោកប្រធានាធិបតី Duterte ផងដែរ ដែលទោះបីជាលោក Duterte បានបង្ហាញពីចំណងមិត្តភាពដ៏អស្ចារ្យជាមួយនឹងប្រធានាធិបតីចិនលោក Xi Jinping ក្នុងអំឡុងពេលដំណើរទស្សនកិច្ចផ្លូវរដ្ឋកាលពីដើមឆ្នាំ ២០១៨ ក៏ដោយ ក៏លោកនៅតែមានការប្រយ័ត្នប្រយែងចំពោះប្រទេសចិនដដែល»។
លោកប្រធានាធិបតី Rodrigo Duterte មានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយនឹងប្រទេសចិន តាំងពីលោកចូលកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីនក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ មកម្ល៉េះ ដែលទំនាក់ទំនងនេះឈានដល់កម្រិតកំពូលនៅពេលលោកប្រធានាធិបតី Xi Jinping ធ្វើទស្សនកិច្ចទៅកាន់ប្រទេសហ្វីលីពីនកាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំមុន។
លោក Trung Nguyen ព្រឹទ្ធបុរសមហាវិទ្យាល័យទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៃសាកលវិទ្យាល័យសង្គមសាស្ត្រ និងមនុស្សសាស្ត្រនៃទីក្រុងហូជីមិញ ប្រទេសវៀតណាម បានបកស្រាយថា ប្រទេសវៀតណាមនឹងធ្វើការជាមួយនឹងប្រទេសចិន ក៏ដូចជាជាមួយនឹងប្រទេសមហាអំណាចផ្សេងទៀតផងដែរ។ នាវាវៀតណាម និងនាវាចិន បានប៉ះទង្គិចគ្នាដោយសារតែការជីករុករករ៉ែរបស់ចិនកាលពីឆ្នាំ ២០១៤។ នាវានៃប្រទេសទាំងពីរក៏បានប៉ះទង្គិចគ្នាដ៏ប្រល័យផងដែរកាលពីឆ្នាំ១៩៧៤ និងឆ្នាំ ១៩៨៨។
លោក Nguyen បានបន្ថែមថា៖ «ខ្ញុំគិតថា ប្រទេសផ្សេងទៀតក៏អាចនឹងគិតថា ប្រសិនបើប្រទេសវៀតណាមអាចពង្រីកសមត្ថភាពរបស់ខ្លួនបន្ថែម វាជាហេតុផលល្អសម្រាប់សន្តិសុខក្នុងតំបន់ទាំងមូល ដោយសារតែប្រទេសវៀតណាមស្ថិតក្នុងចំណោមប្រទេសមួយចំនួនតូចនៅក្នុងតំបន់ ដែលមានបទពិសោធន៍ច្រើនក្នុងការតតាំងជាមួយនឹងប្រទេសចិន»។
ក្រមប្រតិបត្តិក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង
កិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយនឹងប្រទេសសមាជិកអាស៊ាននីមួយៗ បានជួយបន្ធូរបន្ថយសម្ពាធលើប្រទេសចិនឲ្យធ្វើការជាមួយនឹងក្រុមប្រទេសទាំង ១០ នៃសមាគមអាស៊ានអំពីក្រមប្រតិបត្តិក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលអាចជួយកាត់បន្ថយហានិភ័យនៃគ្រោះអាក្រក់ផ្សេងៗមិនឲ្យកើតឡើង។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់អ្នកវិភាគនានាផ្នែកដែនសមុទ្រ។
ភាគីទាំងអស់បានឯកភាពគ្នាចាប់ផ្ដើមការពិភាក្សាអំពីក្រមប្រតិបត្តិនេះកាលពីឆ្នាំ ២០១៧ ប៉ុន្តែមិនបានសម្រេចលទ្ធផលអ្វីឡើយគិតត្រឹមឆ្នាំ ២០១៨ ហើយក៏គ្មានការរំពឹងទុកភ្លាមៗណាមួយថានឹងមានដំណោះស្រាយនៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ នេះដែរ។
ប្រទេសចិនចង់បន្តការពិភាក្សាក្នុងលក្ខណៈរវាងប្រទេសនិងប្រទេស និងអំពីគម្រោងសាងសង់កោះជាមុនសិន ដោយសារតែខ្លាចថា ក្រមប្រតិបត្តិនេះនឹងរឹតត្បិតសកម្មភាពនានារបស់ខ្លួននៅពេលអនាគត។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវនានាផ្នែកដែនសមុទ្រ។
ប្រទេសចិនកំពុងអភិវឌ្ឍវិស័យទេសចរណ៍នៅក្នុងប្រជុំកោះ Paracel។ ប្រទេសចិនបានតាំងទីយន្តហោះចម្បាំង និងប្រហែលទំនងជាបានដាក់គ្រាប់មីស៊ីលនៅលើប្រជុំកោះ Spratly ដែលខ្លួនកំពុងកាន់កាប់នៅក្នុងឆ្នាំនេះ។ នេះបើយោងតាមទិន្នន័យអង្គការស្រាវជ្រាវគោលនយោបាយមួយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក។
លោក Jonathan Spangler ប្រធានអង្គការស្រាវជ្រាវគោលនយោបាយសមុទ្រចិនខាងត្បូងក្នុងទីក្រុងតៃប៉ិ កោះតៃវ៉ាន់ បាននិយាយថា៖ «យុទ្ធសាស្ត្ររបស់ចិនទាក់ទងនឹងក្រមប្រតិបត្តិនេះគឺធ្វើយ៉ាងណាឲ្យគេមើលឃើញថាខ្លួនមានឆន្ទៈចង់សម្រេចឲ្យបាននូវក្រមប្រតិបត្តិនេះ ប៉ុន្តែធាតុពិតគឺប្រទេសចិនចង់ពន្យារពេលឲ្យកាន់តែយូរតាមដែលអាចធ្វើទៅបានតែប៉ុណ្ណោះ»។
សម្ព័ន្ធមិត្តបស្ចិមប្រទេស
សម្ព័ន្ធមិត្តបស្ចិមប្រទេសគ្រោងនឹងធ្វើសមយុទ្ធយោធាបន្ថែមទៀតនៅក្នុង ឬនៅក្បែរសមុទ្រចិនខាងត្បូងនៅឆ្នាំ ២០១៩ នេះ ប៉ុន្តែនឹងធ្វើឡើងដោយគ្មានវត្តមានកងទ័ពរួមជួរមុខដ៏ឋិតថេរមួយ ដើម្បីកុំឲ្យមានជម្លោះជាមួយនឹងចិន។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវនានា។
លោក Alexander Huang សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកសិក្សាយុទ្ធសាស្ត្រនៃសាកលវិទ្យាល័យ Tamkang នៅកោះតៃវ៉ាន់ បាននិយាយថា៖ «ប្រហែលជាមានកងកម្លាំងយោធា ឬក៏នាវានានានៅក្បែរតំបន់នោះ ប៉ុន្តែពួកគេប្រហែលជាមិននៅកៀកពេកនោះទេ។ ដូច្នេះហើយ ខ្ញុំអាចទាយបានថានឹងមានសកម្មភាពនាវាចរណ៍បន្ថែមទៀត ប៉ុន្តែសកម្មភាពទាំងនោះនឹងមិនបង្កជម្លោះនៅឯសមុទ្រនោះទេ»។
នាវានានាមកពីប្រទេសជប៉ុន អូស្ត្រាលី និងអឺរ៉ុបខាងលិច បានប្រថុយធ្វើនាវាចរណ៍ចូលផ្នែកខ្លះនៃបរិវេណខាងក្រៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងកាលពីឆ្នាំ ២០១៨។ នាវាចម្បាំងសហរដ្ឋអាមេរិកបានចូលទៅកាន់តំបន់នោះញឹកញាប់ជាងគេ។ កាលពីខែកញ្ញា ឆ្នាំមុន នាវាសហរដ្ឋអាមេរិកមួយស្ទើរតែបុកជាមួយនឹងនាវាកងទ័ពជើងទឹករបស់ចិន។
នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ នេះ បញ្ហាក្នុងប្រទេសរៀងៗខ្លួននឹងធ្វើឲ្យថ្នាក់ដឹកនាំនៃបណ្ដាប្រទេសភាគច្រើនក្នុងចំណោមប្រទេសទាំងអស់នោះរវល់ ដែលធ្វើឲ្យខ្វះពេលវេលានៅក្នុងការសម្របសម្រួលនៅឯសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់លោក Alan Chong ។
យោងតាមទីភ្នាក់ងារព័ត៌មាន Xinhua របស់ចិន កាលពីខែកញ្ញា ឆ្នាំមុន អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការពារជាតិចិន លោក Ren Guoqiang បាននិយាយថា សមុទ្រចិនខាងត្បូង «មិនមែនជាឆាកសម្រាប់ប្រទេសមួយចំនួនសម្ដែងនោះទេ»។
ប្រទេសចិនលើកយកកំណត់ត្រាប្រវត្តិសាស្ត្រជាតឹកតាងគាំទ្រការទាមទារកាន់កាប់របស់ខ្លួនលើដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូង៕
ប្រែសម្រួលដោយ កោះ សុគន្ធី
