ការមិនយកចិត្តទុកដាក់ដោះស្រាយអំពើអយុត្តិធម៌សង្គម ដែលផ្តើមចេញពីការប្រើប្រាស់អំណាចមិនត្រឹមត្រូវ ហើយនិងការមិនអនុញ្ញាតឲ្យពលរដ្ឋបោះឆ្នោតជ្រើសរើសមេដឹកនាំរបស់ខ្លួន ដោយសេរីអាចជាហេតុផលខ្លះៗ ដែលធើ្វឲ្យលោកប្រធានាធិបតីលោក Bashar Assad បាត់បង់អំណាច ក្នុងរយៈពេលនៃការតស៊ូរបស់ពលរដ្ឋ និងពួកយោធាដែលផ្តាច់ខ្លួនអស់រយៈពេលជាងមួយទសវត្សរ៍មកនេះ។ នេះបើតាមការយល់ឃើញរបស់អ្នកវិភាគនយោបាយនិងអ្នកឃ្លាំមើលសង្គមមួយចំនួន នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
អ្នកវិភាគនយោបាយលោក មាស នី ប្រាប់វីអូអេថា ការដួលរលំនៃរបបដឹកនាំនៅប្រទេសស៊ីរី គឺមិនមែនតែជាមេរៀនសម្រាប់កម្ពុជាទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងសម្រាប់ប្រទេសទាំងឡាយណាដែលដឹកនាំមិនតាមគន្លងប្រជាធិបតេយ្យទាំងអស់នៅតំបន់អាស៊ី។
បើតាមអ្នកវិភាគរូបនេះ របបដឹកនាំនៅស៊ីរីបានដួលរលំដោយសារតែបញ្ហាផ្ទៃក្នុង ដែលអ្នកដឹកនាំមិនព្រមដោះស្រាយបញ្ហាសង្គមនានា ដូចជាអំពើពុករលួយ ការបង្ក្រាបអ្នកប្រឆាំង ហើយជាពិសេសបញ្ហាភូមិសាស្ត្រនយោបាយដែលស៊ីរីមានជម្លោះជាមួយអ៊ីស្រាអែល ក៏រួមចំណែកដល់ការដួលរលំនៃរបបរបស់លោក Assad ផងដែរ។
សេចក្តីរាយការណ៍របស់ទីភ្នាក់ងារព័ត៌មាន Reuters បានលើកឡើងថា ការដួលរលំនៃការដឹកនាំរបស់លោក Bashar Assad នៅក្នុងប្រទេសស៊ីរី ជាទីបញ្ចប់នៃការបះបោរ និងជាវេលាសំខាន់មួយនៅក្នុងសង្គ្រាមស៊ីវិល ដែលបានសម្លាប់ប្រជាជនរាប់រយរាប់ពាន់នាក់ ហើយបានបម្លាស់ទីចំនួនប្រជាជនពាក់កណ្តាល និងបានធ្វើឲ្យពួកគេមានទំនាក់ទំនងជាមួយប្រទេសមហាអំណាចនៅខាងក្រៅ។
អ្នកវិភាគនយោបាយលោក មាស នី បានឲ្យដឹងទៀតថា ការព្រួយបារម្ភពីរឿងបដិវត្តន៍ពណ៌នៅកម្ពុជាជារឿងត្រឹមត្រូវ ក៏ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលត្រូវតែបន្តដោះស្រាយបញ្ហាសង្គមនានា ដែលកំពុងចាក់ស្រេះនៅកម្ពុជា។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «កាលណាយើងមិនដោះស្រាយបញ្ហាធំៗដែលកើតមានក្នុងសង្គមដូចជាអំពើពុករលួយ ការរំលោភអំណាចអីផ្សេងៗ ឬក៏បញ្ហាធនធានធម្មជាតិអីផ្សេងៗមិនបានដោះស្រាយឲ្យបានស្រួលទេ អាហ្នឹងវាអាចធ្វើឲ្យការមិនសប្បាយចិត្តរបស់ពលរដ្ឋមានកាន់តែច្រើន»។
អ្នកវិភាគរូបនេះក៏បានកត់សម្គាល់ផងដែរថា ការប្រើវិធីសាស្ត្របង្ក្រាបលើសំឡេងប្រឆាំងនិងរិះគន់មិនអាចដោះស្រាយបញ្ហាបានទាំងស្រុងនោះទេ មានតែអាចបង្កើនកំហឹងទៅលើអ្នកទាំងនោះ។
នៅក្នុងប្រទេសស៊ីរីក្នុងអំឡុងពេលជាង ១៣ ឆ្នាំមកនេះ ការតវ៉ាលើកដំបូងៗជំទាស់នឹងលោក Assad បានរាលដាលនៅទូទាំងប្រទេស ហើយត្រូវបានឆ្លើយតបជាមួយនឹងកងកម្លាំងសន្តិសុខ ដោយមានការចាប់ខ្លួន និងបាញ់ប្រហារកាន់តែច្រើនឡើង។
អ្នកតវ៉ាខ្លះបានចាប់យកកាំភ្លើងដើម្បីតវ៉ាប្រឆាំង ហើយអង្គភាពយោធាជាច្រើនបានចុះចូល ហើយការបះបោរក៏បានក្លាយទៅជាការបះបោរប្រដាប់អាវុធ ដែលទទួលបានការគាំទ្រពីបណ្តាប្រទេសជាច្រើននៅលោកខាងលិច បណ្តាប្រទេសអារ៉ាប់ និងប្រទេសតួកគី។
កាលពីដើមខែធ្នូនេះ លោក Assad បានភៀសខ្លួនចេញពីស៊ីរី ពេលពួកឧទ្ទាមដែលដឹកនាំដោយក្រុមអ៊ិស្លាមនិយមបានវាយលុកចូលទីក្រុងដាម៉ាស ដោយញ៉ាំងឲ្យមានការអបអរសាទរទូទាំងប្រទេស និងនៅបរទេស បន្ទាប់ពីរបបគ្រប់គ្រងបែបជិះជាន់របស់លោកបានឈានដល់ទីបញ្ចប់។
សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយលោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា ប្រាប់វីអូអេនៅថ្ងៃសុក្រថាការដឹកនាំនៅប្រទេសស៊ីរីនិងនៅកម្ពុជាមានលក្ខណៈដូចគ្នាត្រង់ថាតត្រកូលដឹកនាំ ក៏ប៉ុន្តែលោកថា កម្ពុជាបើកលំហសេរីភាពច្រើនជាង។
លោកយល់ថា ការដួលរលំនៃរបបដឹកនាំនៅប្រទេសស៊ីរី គឺដោយសារតែរបបនោះជារបបផ្តាច់ការ មិនដើរតាមគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ។ លោកសាស្ត្រាចារ្យរូបនេះកត់សម្គាល់ថា ការដឹកនាំណាដែលប្រាសចាកពីស្មារតីប្រជាពលរដ្ឋ របបដឹកនាំនោះនឹងមិនឋិតឋេរនោះទេ។
លោក ឯក សុវណ្ណារ៉ា ថ្លែងថា៖ «កម្ពុជាយើង កាលណាយើងប្រាសចាកពីគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ ក៏ប្រឈមនឹងបញ្ហាដែរ។ ប្រសិនយើងប្រកាន់គោលការណ៍លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ឆ្លើយតបនឹងសេចក្តីត្រូវការរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដោះស្រាយបញ្ហាយុត្តិធម៌សង្គមបាន វាអាចគេចផុតពីការផ្តួលរលំតាមកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ តាមរយៈ[បដិវត្តន៍]ផ្ការីក ឬក៏បដិវត្តពណ៌ហ្នឹងហើយ»។
សាស្ត្រាចារ្យរូបនេះក៏បានថ្លែអបន្តថា ការរឹតត្បិតសេរីភាព ការខ្វះយុត្តិធម៌ក្នុងសង្គម និងការមិនឆ្លើយតបទៅនឹងតម្រូវការរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ក៏ជាចលករធ្វើឲ្យការដឹកនាំនៅស៊ីរីដួលរលំ។
អង្គការសហប្រជាជាតិបានទទូចកាលពីថ្ងៃចន្ទ ទី៩ ខែធ្នូថា ក្រោយពីការដួលរលំរបបដឹកនាំរបស់លោកប្រធានាធិបតី Bashar al-Assad ក្នុងប្រទេសស៊ីរីមក ការទទួលខុសត្រូវរបស់លោកនិងអ្នកផ្សេងទៀតត្រូវតែមានចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មដ៏គួរឲ្យរន្ធត់ដែលបានប្រព្រឹត្តឡើងក្នុងអំឡុងពេលលោកគ្រប់គ្រងប្រទេស។ នេះបើយោងតាមសេចក្តីរាយការណ៍របស់ទីភ្នាក់ងារសារព័ត៌មាន AFP។
ប្រធានផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិលោក Volker Turk បានសង្កត់ធ្ងន់អំពីភាពចាំបាច់នៅក្នុងការធានានូវយុត្តិធម៌ បន្ទាប់ពីការដួលរលំរបស់របបលោក Assad។ លោក Assad ត្រូវបានបណ្តេញចេញពីអំណាច ក្រោយពីការគាបសង្កត់ដ៏ឃោរឃៅអស់រាប់ទសវត្សរ៍ក្រោមការដឹកនាំរបស់លោក និងក្រោយពីមានសង្គ្រាមស៊ីវិលនៅស៊ីរីអស់រយៈពេលជិត ១៤ ឆ្នាំកន្លងមកនេះ។
លោក ប៉ែន បូណា អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា យល់ឃើញថា អ្នកវិភាគនិងអ្នកប្រឆាំងដែលលោកហៅថា «ជ្រុលនិយម» តែងតែទាញកម្ពុជាចូល នៅពេលមានព្រឹត្តិការណ៍ណាមួយកើតឡើង។ លោកបន្តថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាប្រកាន់ខ្ជាប់នូវលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស ដែលជ្រើសរើសមេដឹកនាំតាមរយៈការបោះឆ្នោត។
លោកថ្លែងថា៖ «អ៊ីចឹងរាជរដ្ឋាភិបាលតាំងពីជំនាន់សម្តេចតេជោមកដល់បច្ចុប្បន្ន គឺខិតខំការពារសន្តិភាព ការពារភាពសុខសាន្តរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ជាពិសេសការគោលការណ៍លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ សេរីពហុបក្ស។ អាហ្នឹងសូមយល់ឲ្យច្បាស់ តែប៉ុណ្ណឹងទៅយើងយល់ហើយថា តើនរណាគេកំពុងតែបង្កបញ្ហានៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាយើង ហើយរាជរដ្ឋាភិបាលកំពុងតែការពារគោលការណ៍លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ អ៊ីចឹងវាផ្ទុយគ្នា»។
លោក ប៉ែន បូណា ក៏បានចាត់ទុក «ក្រុមប្រឆាំងជ្រុលនិយមមួយក្តាប់តូច» ថាជាអ្នកមិនគោរពលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ដែលចង់បានអំណាចតាមរយៈការផ្តួលរលំរដ្ឋាភិបាលដោយការធ្វើបដិវត្តន៍ពណ៌។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏សហស្ថាបនិកគណបក្សកែទម្រង់កម្ពុជាលោក អ៊ូ ច័ន្ទរ័ត្ន យល់ថា ការតវ៉ារបស់ប្រជាពលរដ្ឋចំពោះការដឹកនាំរបបនយោបាយដែលមានការបិទសិទ្ធិសេរីភាព គឺតែងតែកើតឡើង ហើយរបបផ្តាច់ការភាគច្រើនត្រូវបានផ្តួលរំលំដោយពលរដ្ឋរបស់ខ្លួនឯងតែម្តង។
លោកថ្លែងថា៖ «ហើយកាលណាមានភាពមិនស្មើគ្នា មានភាពអយុត្តិធម៌ច្រើន តែងតែមានមនុស្សងើបឡើងតតាំងហើយ។ វាជាធម្មជាតិទេ។ យើងពិនិត្យមើលនៅក្នុងរបបផ្តាច់ការទី ១ បែងចែកធនធានដែលទទួលបានពីប្រទេសហ្នឹងមិនមានលក្ខណៈស្មើគ្នាទេ បានទៅតែបក្ខពួកក្រុមគ្រួសារជាដើមអ៊ីចឹង ដែលទទួលបានផលពីធនធាននៃប្រទេសហ្នឹង។ ទី២ អយុត្តិធម៌ក្នុងសង្គមហ្នឹង ប្រជាពលរដ្ឋតែងតែរងគ្រោះ រងភាពអយុត្តិធម៌ដោយរបបហ្នឹង។ ម្ល៉ោះហើយមានការឈឺចាប់។ ទី ៣ ការបែងចែកអំណាចក្នុងការសម្រេចចិត្តអីហ្នឹង ប្រជាពលរដ្ឋមិនមានការសម្រេចចំពោះវាសនាខ្លួនឯង។ ម្ល៉ោះហើយតែងតែមានការងើបឡើងតវ៉ាហើយ»។
អតីតតំណាងរាស្ត្របក្សជំទាស់រូបនេះ ក៏បានថ្លែងបន្ថែមថា ការក្រោកឈររបស់ប្រជាពលរដ្ឋប្រឆាំងនឹងរបបផ្តាច់ការដែលកាន់អំណាចដោយគ្មានការត្រួតពិនិត្យ ឬរំលោភបំពាន នឹងកើនឡើងចៀសមិនរួច ទាំងតាមកម្លាំងពលរដ្ឋដូចករណីនៅប្រទេសបង់ក្លាដេស ហើយនិងការតស៊ូរបស់ពលរដ្ឋផងនិងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធផង ដូចករណីនៅប្រទេសស៊ីរីនេះ៕
វេទិកាបញ្ចេញមតិ