លោកអតីតប្រធានាធិបតី Donald Trumpបានរួចទោសក្នុងការកាត់ក្តីចោទប្រកាន់លោកជាលើកទី២ ដែលបានចប់សព្វគ្រប់ កាលពីថ្ងៃសៅរ៍ទី១៣ ខែកុម្ភៈ។សមាជិកព្រឹទ្ធសភា ៥៧ នាក់ដែលក្នុងនោះមានរួមសមាជិកព្រឹទ្ធសភាខាងគណបក្សសាធារណរដ្ឋ៧នាក់ផងដែរ បានបោះឆ្នោតថាលោក Trump មានទោសក្នុងបទចោទថា ញុះញង់ឲ្យមានកុបកម្មកាលពីថ្ងៃទី៦មករា។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ព្រឹទ្ធសភានៅខ្វះ១០សំឡេងទៀតដែលត្រូវការដើម្បីសម្រេចថាលោក Trump មានទោសដូចការចោទប្រកាន់នោះ។
នៅពេលដែលព្រឹទ្ធសភាកំពុងរៀបចំធ្វើការកាត់ទោសនោះ មានការជជែកដេញដោលមួយក្នុងចំណោមពួកអ្នកជំនាញខាងច្បាប់និងសមាជិកខ្លះនៃសភាអំពីថាតើខមួយក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញសហរដ្ឋអាមេរិកដែលគេបានភ្លេចនោះអាចយកមកប្រើដើម្បីរារាំងលោក Trump មិនឱ្យកាន់តំណែងសាធារណៈទៀតឬទេ។
ខនេះជាផ្នែកមួយនៃវិសោធនកម្មទី១៤។ ដោយបានទទួលសច្ចានុមតិកាលពី ឆ្នាំ១៨៦៨ វិសោធនកម្មនេះត្រូវគេស្គាល់សម្រាប់ពង្រីកសិទ្ធិរបស់ពលរដ្ឋអាមេរិកាំង និងធានារ៉ាប់រងឱ្យមាន«ការការពារស្មើគ្នា»នៅក្រោមច្បាប់។ ខទីបីនៃវិសោធនកម្មនេះដែលគេមិនសូវស្គាល់តែនាំឱ្យមានការជជែកដេញដោលគ្នាក្តៅគគុកនោះរារាំងជនទាំងឡាយណាដែល«ធ្វើការបះបោរ»ប្រឆាំងនឹងសហរដ្ឋអាមេរិក ឬដែល«ផ្តល់ជំនួយនិងសម្រាលទុក្ខ»ដល់ពួកសត្រូវរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកមិនឱ្យកាន់តំណែងសាធារណៈ។
ក្រោយពីការកាត់ទោសលើកទី២ដែលបានរកឃើញថាលោក Trump គ្មានទោសនោះ គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យអាចនៅមានវិធីមួយក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញសម្រាប់ដកសិទ្ធិអតីតប្រធានាធិបតីម្នាក់មិនឱ្យកាន់តំណែងសាធារណៈទៀតគឺវិសោធនកម្មទី១៤។ ក៏ប៉ុន្តែវិធីនេះនៅមិនទាន់ដែលយកមកប្រើប្រាស់នៅឡើយ។
ខទីបីនៃវិសោធនកម្មនេះផ្តល់អំណាចដល់សភាក្នុងការពង្រឹងខទាំងឡាយដោយការតាក់តែង«សេចក្តីព្រាងច្បាប់សមរម្យ»។ ការណ៍នេះនាំឱ្យអ្នកប្រាជ្ញខាងច្បាប់ខ្លះជជែកថាសភាត្រួតត្រាដោយពួកប្រជាធិបតេយ្យអាចអនុម័តច្បាប់មួយដោយសំឡេង៥០ភាគរយបូកមួយដើម្បីរារាំងលោក Trump កុំឱ្យកាន់តំណែងសាធារណៈក្នុងពេលអនាគត។
«សភាអាចអនុម័តច្បាប់មួយជាបន្ទាន់ប្រកាសថាជនណាដែលបានធ្វើសច្ចាប្រណិធានការពាររដ្ឋធម្មនុញ្ញ រួមទាំងលោក Trump និងអ្នកដទៃទៀតដែលបានញុះញង់ បញ្ជា ឬចូលរួមក្នុងការចូលលុកក្នុងវិមានសភាកាលពីថ្ងៃទី៦ ខែមករានោះ «បានប្រព្រឹត្តអំពើកុបកម្ម ឬការបះបោរ» ហេតុដូច្នេះតាមរយៈរដ្ឋធម្មនុញ្ញពួកជនទាំងនេះគ្មានសិទ្ធិកាន់តំណែងសាធារណៈក្នុងពេលអនាគតទេ»។ នេះជាសម្តីរបស់លោក Deepak Gupta អ្នកជំនាញខាងច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញនិងលោក Brian Beutler បណ្ណាធិការនាយកនៃ Crooked Media ដែលបានសរសេរក្នុងអត្ថបទបញ្ចេញមតិរួមគ្នាមួយក្នុងកាសែត New York Times កាលពីខែមុន។
លោក Tim Kaine សមាជិកព្រឹទ្ធសភានៃគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យនៃរដ្ឋ Virginia និងជាបេក្ខជនអនុប្រធានាធិបតីកាលពីឆ្នាំ២០១៦ឋិតក្នុងចំណោមសមាជិកសភាមួយចំនួនតូចដែលបានស្នើឱ្យប្រើវិសោធនកម្មទី១៤ដើម្បីរារាំងលោក Trump កុំឱ្យកាន់តំណែងសាធារណៈក្នុងរដ្ឋាភិបាលសហព័ន្ធទៅថ្ងៃអនាគត។ លោក Kaine អះអាងថាសមាជិកនៃគណបក្សសាធារណៈរដ្ឋទំនងជាអាចគាំទ្រការប្រើវិសោធនកម្មទី១៤ជាងព្យាយាមដាក់ទោសលោក Trump ពីបទឧក្រិដ្ឋនិងអំពើខុសឆ្គងធ្ងន់ធ្ងរ។
លោក Kaine បានមានប្រសាសន៍នៅក្នុងសន្និសីទកាសែតមួយកាលពីចុងខែមករាថា«អ្វីដែលខ្ញុំចង់ធ្វើគឺផ្តល់ឱ្យសហសេវិកខ្ញុំនូវជម្រើសមួយក្រៅពីការកាត់ទោសដកចេញពីតំណែង»។
តែយ៉ាងក៏ដោយក៏មានបញ្ហាស្មុគស្មាញខ្លះដែរ។ ឧទាហរណ៍ វិសោធនកម្មទី១៤ មិនបានចែងច្បាស់លាស់ថាតើនរណាជាអ្នកសម្រេចថាតើមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលម្នាក់បានធ្វើសកម្មភាពបះបោរហើយស័ក្តិសមគ្មានសិទ្ធិកាន់តំណែងទៅថ្ងៃអនាគត។ អ្នកប្រាជ្ញខ្លះជជែកថាតុលាការត្រូវសម្រេចអំពីបញ្ហានេះមិនមែនសភាទេ។
«ខទីបីនៃវិសោធនកម្មនេះមិនបានបង្ហាញអំពីយន្តការសម្រាប់ធ្វើការសម្រេចថាតើមន្ត្រីម្នាក់ប្រាកដជាបានធ្វើសកម្មភាពបះបោរដែលអាចនាំឱ្យមានការដកសិទ្ធិមិនឱ្យកាន់តំណែងសាធារណៈទៀត ហេតុដូច្នេះហើយបានជាវិសោធនកម្មនេះមិនត្រូវបានប្រើច្រើន»។ នេះបើតាមសម្តីរបស់លោក Keith Whittingtonសាស្ត្រាចារ្យខាងនយោបាយនៅសាកលវិទ្យាល័យ Princeton។
លោក Whittington បានព្រមានថាក្រៅពីនេះការអនុញ្ញាតឱ្យមានសំឡេងឆ្នោត៥០ភាគរយបូកមួយក្នុងសភាដើម្បីដាក់កំហិតការហាមប្រាមមួយជីវិតមិនឱ្យអតីតប្រធានាធិបតីកាន់តំណែងសាធារណៈ អាចនាំឲ្យមានបញ្ហាកាន់តែច្រើនឡើងទៅថ្ងៃអនាគត។ នៅពេលដែលគណបក្សសាធារណរដ្ឋមានសំឡេងភាគច្រើនក្នុងសភាវិញ ពួកគេអាចបោះឆ្នោតដកសិទ្ធិនេះពីពួកប្រជាធិបតេយ្យដែលបានបញ្ចេញមតិអំពីបាតុកម្មដែលក្លាយជាកុបកម្ម។
លោក Whittington បាននិយាយតាមអ៊ីមែលថា«មានការប្រថុយប្រថានខាងនយោបាយយ៉ាងច្បាស់ក្នុងការអនុញ្ញាតឱ្យសភាសម្រេចបែបនេះតាមការបោះឆ្នោតយក៥០ភាគរយបូកមួយហើយដកសិទ្ធិសមាជិកនៃគណបក្សមានសំឡេងភាគតិចដោយមានភស្តុតាងតិចតូចនិងធ្វើតាមរយៈដំណើរការនយោបាយរបស់គណបក្សតែមួយ»។
សមាជិកគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យជាន់ខ្ពស់ខ្លះមិនយល់ស្របចំពោះការប្រើប្រាស់វិសោធនកម្មទី១៤ ទេ។ លោក Dick Durbin ដែលជាសមាជិកព្រឹទ្ធសភាខាងគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យនៃរដ្ឋ Illinois និងជាឧបការីមេដឹកនាំគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យក្នុងព្រឹទ្ធសភា។ លោកបាននិយាយកាលពីថ្ងៃទី២២ខែមករាថា«ខ្ញុំមិនទាន់យល់ស្របចំពោះការប្រើប្រាស់វិសោធនកម្មនេះនៅឡើយទេ ពីព្រោះវិសោធនកម្មទី១៤មិនបានចែងច្បាស់លាស់អំពីវិធីសម្រេចថាតើនរណាម្នាក់បានចូលរួមក្នុងការបះបោរមួយ»។
ប្រវត្តិនៃវិសោធនកម្មទី១៤
បើគ្មានកុបកម្មកាលពីថ្ងៃទី៦មករានៅវិមានសភាទេនោះ មានតែអ្នកច្បាប់តិចតួចប៉ុណ្ណោះ ដែលដឹងអំពីខទីបីនៃវិសោធនកម្មទី១៤នេះ។ បើតាមលោក Gerard Magliocca ដែលជាសាស្ត្រាចារ្យនៅមហាវិទ្យាល័យច្បាប់ Robert McKinney នៃសាកលវិទ្យាល័យ Indiana ថាខនេះបានត្រូវរៀបចំឡើងសម្រាប់រារាំងពួកអតីតសមាជិកនៃបណ្តារដ្ឋនៅប៉ែកខាងត្បូងសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលគាំទ្រឲ្យមានទាសករនៅសម័យសង្គ្រាមស៊ីវិលអាមេរិកាំងកុំឱ្យកាន់តំណែងជាន់ខ្ពស់។
លោក Magliocca បាននិយាយនៅក្នុងសេចក្តីសម្ភាសន៍មួយថា«ក្រោយពេលដែលវិសោធនកម្មទី១៤បានទទួលសច្ចានុមតិរួចហើយ ខទីបីបានត្រូវអនុវត្តក្នុងពេលប្រមាណបួនឆ្នាំប្រឆាំងនឹងពួកមន្ត្រីដែលបានកាន់តំណែងឬក្រុមមនុស្សដែលបានជាប់ឆ្នោតសម្រាប់កាន់តំណែងសាធារណៈហើយត្រូវបានដកសិទ្ធិមិនឱ្យកាន់តំណែងទាំងនេះ ពីព្រោះពួកគេត្រូវយល់ថាមិនមានសិទ្ធិកាន់តំណែងក្រោមវិសោធនកម្មនេះ»។
បើតាមលោក Magliocca ថាចាប់តាំងពីការបញ្ចប់ការកសាងប្រទេសជាថ្មី ខនេះត្រូវបានប្រើតែម្តងគត់។ កាលពីឆ្នាំ១៩១៩ លោក Victor Berger សមាជិកសង្គមនិយមនៃសភាមកពីរដ្ឋ Wisconsin ត្រូវបានដកសិទ្ធិហើយបដិសេធមិនឲ្យកាន់តំណែងនៅក្រោយលោកមានទោសពីបទប្រព្រឹត្តសកម្មភាពប្រឆាំងសង្គ្រាមតាមរយៈច្បាប់ចារកម្មដែលជាទោសមួយដែលក្រោយមកត្រូវប្រែក្រឡាស់ដោយតុលាការកំពូល។
លោក Magliocca បានថ្លែងថា«សភាតំណាងរាស្ត្រអាមេរិកាំងបានសម្រេចថាគោលជំហរប្រឆាំងសង្គ្រាមរបស់លោក Berger ជាការផ្តល់ជំនួយនិងការសម្រាលទុក្ខដល់ប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ ហើយហេតុដូច្នេះសមាជិកសភារូបនេះគ្មានសិទ្ធិបម្រើការក្នុងសភាទេ»។
ការជជែកដេញដោលគ្នាក្រោយព្រឹត្តិការណ៍ថ្ងៃទី៦ ខែមករា
ក្នុងពេលមួយសតវត្សរ៍កន្លះកន្លងទៅ គ្មាននរណាចងចាំអំពីខនេះទេ។ ការណ៍នេះបានប្រែប្រួលនៅក្រោយថ្ងៃទី៦មករានៅពេលដែលហ្វូងអ្នកគាំទ្រលោក Trump បានសម្រុកចូលនិងបានបំផ្លាញក្នុងវិមានសភាបណ្តាលឱ្យមនុស្សប្រាំនាក់ស្លាប់ដោយមានរួមបញ្ចូលប៉ូលិសម្នាក់ផងហើយនាំឱ្យសភាតំណាងរាស្ត្រអាមេរិកាំងចោទប្រកាន់ដកតំណែងលោក Trump ពីបទ«ញុះញង់ឱ្យមានកុបកម្ម»។
ក្នុងការអំពាវនាវឱ្យមានការដកសិទ្ធិលោក Trump មិនឱ្យលោកកាន់តំណែងសាធារណៈ បទចោទប្រកាន់ប្រឆាំងនឹងលោកបាននិយាយយោងដល់ខទីបីនៃវិសោធនកម្មទី ១៤។ តែយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ក្រុមរដ្ឋអាជ្ញានៃគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យនៃសភាតំណាងរាស្ត្រអាមេរិកាំងមិនបាននិយាយច្រើនអំពីខនេះទេនៅក្នុងសំណុំឯកសារដាក់ជូនព្រឹទ្ធសភាមុនពេលកាត់ក្តីកាលពីថ្ងៃអង្គារទី២កុម្ភៈ។
លោក Magliocca បានពោលថាការណ៍នេះអាចមានន័យថាគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យរក្សាជម្រើសមួយដែលពួកគេអាចប្រើតទៅទៀតទៅថ្ងៃអនាគត ដោយលោកបាននិយាយថែមទៀតថាពួកសមាជិកសភាកំពុងធ្វើការលើសេចក្តីព្រាងច្បាប់ទាក់ទិននឹងខនេះ។
លោក Magliocca ថាប្រសិនបើគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យក្នុងសភាសម្រេចប្រើវិសោធនកម្មទី១៤ដើម្បីដកសិទ្ធិពីលោក Trump ពួកគេអាចធ្វើកិច្ចការពីរយ៉ាង។ ទីមួយគឺអនុម័តសេចក្តីព្រាងច្បាប់សម្រាប់បង្កើតយន្តការពង្រឹងខទីបីនៃវិសោធនកម្មនោះ។ លោក Magliocca បាននិយាយថារឿងនេះស្រដៀងនឹងច្បាប់ទីមួយអំពីពួកក្រុមជនដែលប្រកាន់ជំនឿថាជនស្បែកសមានអំណាចជាងអ្នកដទៃ ហៅ ku Klux klan កាលពីឆ្នាំ១៨៧០ដែលបានបង្កើតដំណើរការមួយសម្រាប់ដកពួកអតីតមន្ត្រីក្នុងបណ្តារដ្ឋគាំទ្រឲ្យមានទាសករ ចេញពីតំណែងសាធារណៈ។
ទីពីរគឺអនុម័តសេចក្តីសម្រេចចិត្តមួយគ្មានការបង្ខំឱ្យអនុវត្ត ថាលោក Trump គ្មានសិទ្ធិកាន់តំណែងសាធារណៈក្នុងពេលអនាគតទៀតនិងសុំឱ្យតុលាការយល់ស្របតាមការសម្រេចរបស់ពួកគេ។
លោក Magliocca បានថ្លែងថា«លោកអតីតប្រធានាធិបតី Trump មានសិទ្ធិគ្រប់បែបយ៉ាងទាំងអស់ក្នុងការជំទាស់នឹងសេចក្តីសម្រេចណាមួយដែលថាលោកគ្មានសិទ្ធិនេះ នៅក្នុងតុលាការហើយអាចតវ៉ាតាមផ្លូវច្បាប់រហូតដល់តុលាការកំពូលថែមទៀតផង»៕
ប្រែសម្រួលដោយលោក ឈឹម សុមេធ
