ក្រុមមន្រ្តីរបស់គណៈកម្មការសហភាពអឺរ៉ុបកំពុងបំពេញទស្សនកិច្ចនៅកម្ពុជាដើម្បីសិក្សាអំពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនិងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ខណៈក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលបានអះអាងថា ស្ថានភាពនេះមិនមានការប្រែប្រួលនោះទេរហូតមកដល់ពេលនេះ ហើយមានការរឹតត្បិតសេរីភាពនយោបាយបន្ថែមទៀតទៅលើអតីតមន្រ្តីគណបក្សប្រឆាំង។
នេះជាដំណើរទស្សនកិច្ចមួយនៃ«ការស្វែងរកការណ៍ពិត»បន្ទាប់ពីសហភាពអឺរ៉ុប កាលពីខែកុម្ភៈបានប្រកាសចាប់ផ្តើមដំណើរការជាផ្លូវការនូវនីតិវិធីនៃការព្យួរប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធដល់កម្ពុជា (EBA) បន្ទាប់ពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងការធ្លាក់ចុះលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាមានភាពធ្ងន់ធ្ងរ។
លោក អំ សំអាត ប្រធានការិយាល័យបច្ចេកទេសស៊ើបអង្កេតអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ បានថ្លែងប្រាប់ VOA ថា រូបលោកនិងមន្រ្តីសិទ្ធិមនុស្សផ្សេងទៀតនឹងជួបជាមួយក្រុមមន្រ្តីរបស់សហភាពអឺរ៉ុបនៅថ្ងៃពុធស្អែកនេះ។ លោកបន្ថែមថា ស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនិងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមិនមានភាពល្អប្រសើរនោះទេ តែផ្ទុយទៅវិញ វាបន្តធ្លាក់ចុះដោយសារអតីតសកម្មជនគណបក្សសង្រ្គោះជាតិជាង១៤០នាក់ត្រូវបានកោះហៅទៅសាកសួរនៅតុលាការ និងនៅបុស្តិ៍នគរបាលអំពីការបំពានដីការំលាយគណបក្សប្រឆាំង។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖
«កម្ពុជាយើងហាក់ដូចជាមិនទាន់មានអ្វីដែលកែប្រែទៅរកភាពល្អប្រសើរ ទាក់ទងនឹងដំណើរការលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនោះទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ យើងឃើញថា បញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សកាន់តែធ្លាក់ចុះ ហើយដំណើរការលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យហ្នឹងក៏បានធ្លាក់ចុះដែរ»។
គណបក្សសង្រ្គោះជាតិត្រូវបានតុលាការកំពូលរំលាយកាលពីខែវិច្ឆិកាឆ្នាំ២០១៧ ហើយបន្ទាប់មកមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់គណបក្សប្រឆាំង១១៨នាក់បានបាត់បង់សិទ្ធិធ្វើនយោបាយរយៈពេល៥ឆ្នាំ។ ចំណែកមន្រ្តីគណបក្សប្រឆាំងជាង៥ពាន់នាក់បានបាត់បង់តំណែងរបស់ពួកគេនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិ ដែលប្រជាពលរដ្ឋបានបោះឆ្នោតឲ្យ ហើយពួកគេបានរាយការណ៍ថា មានការរឹតត្បិតក្នុងការបញ្ចេញមតិនិងការតាមដានការប្រើប្រាស់សិទ្ធិនយោបាយ។
មេដឹកនាំគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ លោកកឹម សុខាត្រូវបានចាប់ខ្លួន ដោយរងការចោទប្រកាន់ថា ចូលដៃចូលជើងជាមួយអាមេរិកដើម្បីផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុន សែន។ ប៉ុន្តែមន្រ្តីសហរដ្ឋអាមេរិកនិងលោកកឹម សុខាបានច្រានចោលការចោទប្រកាន់នេះជាបន្តបន្ទាប់។ លោកកឹម សុខាកំពុងត្រូវបានឃុំខ្លួននៅក្នុងផ្ទះរបស់លោក រង់ចាំសវនាការរបស់តុលាការ។
ស្របពេលមន្រ្តីសហភាពអឺរ៉ុបកំពុងធ្វើទស្សនកិច្ច ក្រុមបញ្ញវន្តនិងអង្គការសមាគមចំនួន៨៥ ក្នុងនោះមានសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុកនិងអង្គការលីកាដូផងដែរ បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយថា ស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនិងនយោបាយរបស់កម្ពុជាមិនមានភាពល្អប្រសើរនោះទេ។ ពួកគេក៏បានជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាចរចាជាមួយសហភាពអឺរ៉ុបនិងសហគមន៍អន្តរជាតិដើម្បីបញ្ចៀសការបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍ដែលចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី៣ខែមិថុនាបានបញ្ជាក់ថា៖ «ប្រសិនបើស្ថានភាពនេះនៅតែបន្ត នោះវាអាចនាំឲ្យកម្ពុជាប្រឈមនឹងទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ច អសន្តិសុខ និងអស្ថិរភាព ដូចអតីតកាលជាមិនខាន»។
ទោះជាយ៉ាងណា លោកសុខ ឥសាន្ត អ្នកនាំពាក្យរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានថ្លែងថា សង្គមស៊ីវិលដែលបានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍នេះនៅមានសិទ្ធិនៅឡើយក្នុងការបង្ហាញក្តីបារម្ភរបស់ពួកគេ ដូច្នេះលោកថា មិនមានការរឹតត្បិតអ្វីនោះទេ។
អ្នកនាំពាក្យគណបក្សកាន់អំណាចរូបនោះបានថ្លែងប្រាប់ VOA ថា៖
«អ៊ីចឹង អានេះវាគ្រាន់តែភាសាវោហារសាស្រ្តនយោបាយតែប៉ុណ្ណោះទេ ដែលមួរបង្កាច់សភាពការណ៍ពិត។ ហើយបើសិនណាមានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរហើយលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដើរថយក្រោយដូចគេនិយាយ ទាំងអន្តរជាតិមួយចំនួន ហើយទាំងផ្ទៃក្នុងអតីតគណបក្សប្រឆាំងហ្នឹង និយាយ ខ្ញុំយល់ថា សង្គមកម្ពុជាអត់មានយើងនិយាយតេឡេហ្វូនគ្នាបានទេ។ ប្រហែលជាកំពុងនៅក្នុងត្រង់សេ ឬគេហៅថា លេនដ្ឋានហើយ»។
អ្នកនាំពាក្យរូបនេះបានបញ្ជាក់បន្ថែមថា វិទ្យុអាស៊ីសេរី ដែលបានបិទការិយាល័យនៅភ្នំពេញ និង VOA មិនអាចធ្វើបទសម្ភាសន៍ជាមួយរូបលោកនោះទេ ប្រសិនបើស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនិងប្រជាធិបតេយ្យធ្លាក់ចុះធ្ងន់ធ្ងរមែននោះ។
លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុន សែន កាលពីពេលថ្មីៗនេះ ក៏បានប្រតិកម្មខ្លាំងៗទៅលោកសម រង្ស៊ី មេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំង ដែលកំពុងនីរទេសខ្លួននៅក្រៅប្រទេស ដែលក្រុមអ្នកតាមដានមើលឃើញថា ជាសញ្ញាអវិជ្ជមានចំពោះនយោបាយកម្ពុជា។
កាលពីសប្តាហ៍មុន នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំមួយពីទីក្រុងតូក្យូ ប្រទេសជប៉ុន លោកហ៊ុន សែនបានថ្លែងប្រាប់មេដឹកនាំនិងតំណាងប្រទេសផ្សេងៗថា លោកកំពុងអនុវត្តច្បាប់នៅកម្ពុជា ហើយថា កុំយកការអនុវត្តច្បាប់ជារឿងនយោបាយ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖
«ក៏ប៉ុន្តែគេត្រូវតែសិក្សាអំពីអង្គហេតុនិងអង្គច្បាប់ឲ្យបានច្បាស់។ កុំដាក់បញ្ហាទាក់ទិននឹងរឿងផ្លូវច្បាប់ទៅជាសកម្មភាពនយោបាយ ដែលវាមិនយុត្តិធម៌សម្រាប់កម្ពុជានោះទេ»។
លោកបន្ថែមថា៖
«អ៊ីចឹងប្រទេសមួយជាប្រទេសឯករាជ្យ តើយើងអនុវត្តច្បាប់របស់យើងបានឬអត់? ប្រទេសជប៉ុនត្រូវអនុវត្តច្បាប់របស់ជប៉ុន។ ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវអនុវត្តច្បាប់របស់កម្ពុជា»។
លោកហ៊ុន សែនក៏បានផ្ញើសារទៅសមាជិកគណបក្សប្រឆាំងដែលចង់បានសិទ្ធិនយោបាយវិញនោះ ឲ្យស្នើសុំរូបលោកទើបលោកអាចលើកលែងឲ្យបាន។
VOA មិនទាន់អាចសុំការឆ្លើយតបពីមន្រ្តីសហភាពអឺរ៉ុបនៅកម្ពុជាបាននៅឡើយទេទាក់ទងនឹងដំណើរទស្សនកិច្ចនេះ។
ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់មន្រ្តីសហភាពអឺរ៉ុបជាផ្នែកមួយនៃនីតិវិធីមុននឹងឈានទៅដល់ការដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ។ នៅពេលដែលសហភាពអឺរ៉ុបបានប្រកាសចាប់ផ្តើមដំណើរការនីតិវិធីនៃការដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ កាលពីខែកុម្ភៈ ស្នងការពាណិជ្ជកម្មសហភាពអឺរ៉ុបគឺលោកស្រី Cecilia Malmström មានប្រសាសន៍ថា៖
«វាច្បាស់ហើយថា ចំណាត់ការនៅថ្ងៃនេះមិនមែនជាការសម្រេចចិត្តចុងក្រោយ ហើយក៏មិនមែនជាទីបញ្ចប់នៃដំណើរនីតិវិធីដែរ។ តែនាឡិកាកំពុងតែដើរទៅមុខជាផ្លូវការហើយ ហើយយើងត្រូវការឃើញវិធានការពិតប្រាកដក្នុងពេលឆាប់ៗនេះ»។
ការដកហូតពិតប្រាកដអាចនឹងធ្វើឡើងនៅខែសីហាឆ្នាំ២០២០ ប្រសិនបើមិនមានការធ្វើឲ្យប្រសើរផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។ សហភាពអឺរ៉ុបទុកពេលដើម្បីតាមដានស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា។
កន្លងមក កម្ពុជាបាននាំផលិតផលចូលទៅក្នុងទីផ្សារអឺរ៉ុបមួយឆ្នាំៗគិតជាទឹកប្រាក់ជាង៥ពាន់៥រយលានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិកដោយមិនបង់ពន្ធ។ ការមិនបង់ពន្ធនេះធ្វើឲ្យកម្ពុជាចំណេញប្រាក់ជាង៦០០លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំៗ។ ភាគច្រើននៃទំនិញដែលកម្ពុជានាំចូលសហភាពអឺរ៉ុបគឺមានសម្លៀកបំពាក់ ស្បែកជើង ផលិតផលកសិកម្ម និងកង់ជាដើម៕
