កាលពីសប្តាហ៍មុន គណៈកម្មាការអន្តរជាតិ បានបើកសវនាការដោះស្រាយជម្លោះនៅដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូងរវាងចិននិងហ្វីលីពីន ដែលគ្រប់គ្នាទន្ទឹងរងចាំជាយូរមកហើយនោះ។ រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងបានបដិសេធមិនចូលរួមក្នុងដំណើរការនេះទេ ប៉ុន្តែសវនាការនៅតែបន្តទៅមុខ ហើយក្រុមមន្រ្តីនៅប្រទេសហ្វីលីពីនបាននិយាយថា ពួកគេមានសុទិដ្ឋិនិយមចំពោះករណីនោះ ដោយលើកហេតុផលថា ច្បាប់អន្តរជាតិអនុញ្ញាតឲ្យពួកគេទទួលបានសិទ្ធិក្នុងការទាញយកថ្មប៉ប្រះទឹក កោះនិងត្រីនៅក្នុងដែនទឹកសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួន។
អង្គចៅក្រមនៃសាលាក្តីទាំងប្រាំរូបមានសំណួរសំខាន់ពីរដែលត្រូវសម្រេច។ សំណួរទីមួយគឺថា តើពួកគេមានដែនសមត្ថកិច្ចក្នុងការដោះស្រាយជម្លោះនេះដែរឬទេ។ ប្រសិនបើមានសមត្ថកិច្ច ពួកគេនឹងធ្វើការសម្រេចលើករណីបណ្តឹងរបស់ក្រុងម៉ានីលដើម្បីសុំឲ្យប្រកាសថា«ខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនសមុទ្រ៩ចំណុច»របស់ចិនដែលរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងប្រើសម្រាប់ទាមទារទឹកដីរបស់ខ្លួននោះ មិនមានភាពត្រឹមត្រូវនោះទេ។
បន្ទាប់ពីការជំនុំជម្រះក្តីកាលពីសប្តាហ៍មុនមក តុលាការក្រុងឡាអេ បានស្នើសុំព័ត៌មានបន្ថែមពីរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងនិងរដ្ឋាភិបាលក្រុងម៉ានីល។ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសហ្វីលីពីន លោក Charles បានថ្លែងថា ចៅក្រមមានភាព «ហ្មត់ចត់»។
«ពួកយើងបានត្រៀមខ្លួនយ៉ាងស្វិតស្វាញក្នុងករណីសេចក្តីសម្រេចរបស់អាជ្ញាកណ្តាលនេះ តាំងពីដំបូងមក។ ពូកយើងមានសុទិដ្ឋិនិយម ហើយជាការពិតណាស់ ពួកយើងជឿជាក់ថាតុលាការមានសមត្ថកិច្ចលើរឿងក្តីនេះ»។
ហ្វីលីពីនបានអះអាងថា សាលាក្តីនេះមានអំណាចក្នុងការកំណត់អំពីសិទ្ធិរដ្ឋាភិបាលក្រុងម៉ានីលនៅក្នុងតំបន់សេដ្ឋកិច្ចផ្តាច់មុខ EEZ របស់ខ្លួន ស្របតាមអនុសញ្ញាអង្គការសហប្រជាជាតិឆ្នាំ១៩៨២ ស្តីអំពីច្បាប់សមុទ្រ ឬ UNCLOS (អ៊ុនក្លស) ដែលប្រទេសទាំងពីរនេះបានចុះហត្ថលេខា។
ប្រទេសចិនបានអះអាងថា រឿងក្តីនេះគឺដើម្បីកំណត់អធិបតេយ្យភាពជាតិ ដូច្នេះវាស្ថិតក្រៅរង្វង់សមត្ថកិច្ចរបស់តុលាការនេះ។
ទោះបីជារដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងមិនបានចូលរួមដោយផ្ទាល់នៅក្នុងដំណើរការនេះក៏ដោយ ក្រុមអាជ្ញាកណ្តាលបានឲ្យដឹងថា រាល់ខ្លឹមសារនៃសារគមនាគមន៍ដែលចិនផ្សព្វផ្សាយគឺត្រូវបានយកទៅពិចារណា រាប់បញ្ចូលទាំងឯកសារបង្ហាញពីគោលជំហររបស់ចិនមួយផងដែរ ដែលបានចេញផ្សាយកាលពីខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៤កន្លងមក។ ប្រទេសចិនអាចឆ្លើយតបជាលាយលក្ខណ៍អក្សរបានរហូតដល់ថ្ងៃទី១៧ ខែសីហា។
លោក Rommel Banlaoi គឺជានាយកប្រតិបត្តិនៃវិទ្យាស្ថានរបស់ប្រទេសហ្វីលីពីនសម្រាប់ការស្រាវជ្រាវអំពីសន្តិភាព អំពើហិង្សា និងភេរវកម្ម។
«តុលាការកំពុងធ្វើតាមនីតិវិធីដោយយកចិត្តទុកដាក់ក្នុងការដោះស្រាយរឿងក្តីនេះ ដោយសារតែនេះជាលើកដំបូងដែលតុលាការត្រូវដោះស្រាយរឿងក្តីរបៀបនេះ ហើយការសម្រេចចិត្តរបស់ខ្លួននឹងមានផលប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងក្លាដល់ពិភពលោក មិនត្រឹមតែសម្រាប់ប្រទេសហ្វីលីពីនប៉ុណ្ណោះនោះទេ»។
ក្នុងអំឡុងពេលសន្និសីទដ៏ខ្លីមួយកាលពីថ្ងៃអង្គារ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសរបស់ប្រទេសចិនបាននិយាយថា ប្រទេសហ្វីលីពីនត្រូវតែដោះស្រាយវិវាទនេះ«តាមរយៈការចរចានិងពិគ្រោះយោបល់»ជាមួយរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំង។
នេះគឺជាលើកដំបូងហើយដែលជម្លោះនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងត្រូវបានដោះស្រាយដោយស្ថាប័នអន្តរជាតិមួយនោះ ហើយដំណោះស្រាយនេះកើតមានឡើង នៅខណៈពេលដែលចិនបានសាងសង់កោះសិប្បនិម្មិតនៅលើថ្មប៉ប្រះទឹកមួយចំនួនយ៉ាងឆាប់រហ័ស ដែលអាចប្រើប្រាស់បានសម្រាប់ការការពារខាងយោធា។
សាលាក្តីអាជ្ញាកណ្តាលបាននិយាយថា ខ្លួនរំពឹងថានឹងសម្រេចអំពីបញ្ហាសមត្ថកិច្ចនិងការទទួលយកបាននៃរឿងក្តី នៅមុនដំណាច់ឆ្នាំនេះ។
រដ្ឋាភិបាលក្រុងម៉ានីលបាននិយាយថា ការទាមទាររបស់ចិនរហូតដល់៨០ភាគរយនៃដែនសមុទ្រដ៏មានធនធានសម្បូរបែបនេះ គឺជាអំពើ «ហួសហេតុ»។ ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងបាននិយាយថា ខ្លួនមាន «អធិបតេយ្យភាព»មិនអាចប្រកែកបាន លើប្រជុំកោះសមុទ្រនេះដោយផ្អែកលើទិន្នន័យប្រវត្តិសាស្ត្រ។ រដ្ឋាភិបាលក្រុងម៉ានីលកំពុងរៀបចំដើម្បីដាក់ជូននូវការឆ្លើយតបសំណួរដែលតុលាការបានចោទសួរក្នុងអំឡុងពេលសវនាការ ជាលាយលក្សណ៍អក្សរ ត្រឹមថ្ងៃទី២៣ ខែកក្កដា៕
ប្រែសម្រួលដោយ ស្រេង លក្ខិណា
