សារធាតុអាម៉ូញ៉ូមនីត្រាត ដែលរក្សាទុកមិនបានត្រឹមត្រូវនៅកំពង់ផែបេរូត បានផ្ទុះកាលពីថ្ងៃទី៤ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២០ ដោយបានសម្លាប់មនុស្ស២១៥នាក់ និងរបួសប្រមាណ៧ពាន់នាក់ ព្រមទាំងបានបំផ្លិចបំផ្លាញផ្នែកជាច្រើននៃរដ្ឋធានីប្រទេសលីបង់។ វាជាការផ្ទុះដ៏ធំមួយនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រដែលមិនពាក់ព័ន្ធនឹងនុយក្លេអ៊ែរ ប៉ុន្តែរហូតមកទល់ពេលនេះ គ្មានអ្នកណាម្នាក់ត្រូវបាននាំយកមកទទួលខុសត្រូវនោះទេ ស្របពេលដែលអ្នកនយោបាយបានដាក់សម្ពាធទៅលើប្រព័ន្ធតុលាការឲ្យផ្អាកការស៊ើបអង្កេតទៅលើករណីនេះ។
ការផ្ទុះនោះកើតឡើងស្របពេលដែលមានការដួលរលំនៃសេដ្ឋកិច្ចដ៏ដុនដាបរបស់ប្រទេសលីបង់ ដែលធនាគារពិភពលោកបានចាត់ទុកថា ជាការដូលរលំធ្ងន់ធ្ងរបំផុតមួយមិនធ្លាប់មាន ដោយរូបិយប័ណ្ណប្រទេសនេះបានធ្លាក់តម្លៃរហូតដល់ទៅ៩៨ ភាគរយ បើធៀបនឹងប្រាក់ដុល្លារ។ ពលរដ្ឋលីបង់ចោទវរជនគ្រប់គ្រងអំណាច និងទេសាភិបាលធនាគារកណ្ដាលដែលបានកាន់តួនាទីនេះអស់៣ទសវត្សរ៍មកហើយថា បានប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ និងដឹកនាំមិនត្រឹមត្រូវ។
នៅដើមខែសីហានេះ អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស Human Rights Watch អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ Amnesty International និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលប្រមាណ ៣០០ ផ្សេងទៀត ក៏ដូចជាបុគ្គលជាច្រើន បានជំរុញម្ដងទៀតឲ្យអង្គការសហប្រជាជាតិបើកការស៊ើបអង្កេតទៅលើការផ្ទុះនោះ ប៉ុន្តែថ្នាក់ដឹកនាំនយោបាយបានច្រានចោលសំណើរបែបនេះម្ដងហើយម្ដងទៀត។
លោក Ramzi Kaiss អ្នកស្រាវជ្រាវអំពីប្រទេសលីបង់នៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស បានថ្លែងនៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ថា៖ «វិធានការអន្តរជាតិ គឺជារឿងចាំបាច់ដើម្បីបំបែកវប្បធម៌និទ្ទណ្ឌភាពនៅក្នុងប្រទេសលីបង់»។
អ្នកស្រី Randa Slim នៃវិទ្យាស្ថានមជ្ឈិមបូព៌ាមានមូលដ្ឋាននៅរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន បានយល់ស្របថា មានការប្រែប្រួលបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះនៅក្នុងចំណោមវរជននយោបាយ រួមមានទាំងក្រុម Hezbollah ដ៏មានអំណាចដែលគាំទ្រដោយអ៊ីរ៉ង់ មិនថាសម្រាប់ករណីផ្ទុះដ៏គួរឲ្យរន្ធត់នោះ ឬករណីធ្លាក់ចុះនៃសេដ្ឋកិច្ចនោះទេ។ អ្នកស្រីថ្លែងដូច្នេះ តាមវេទិកាអនឡាញទៅកាន់អ្នកចូលរួមនៅឯមជ្ឈមណ្ឌល Wilson ក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន។
អ្នកស្រីបន្តថា៖ «ការដាក់ទណ្ឌកម្មមិនមានប្រសិទ្ធភាពទេនៅលីបង់។ ទណ្ឌកម្មទាំងនោះមិនបានធ្វើឲ្យភាគីពាក់ព័ន្ធកែប្រែឥរិយាបទរបស់ពួកគេទេ រួមទាំងក្រុម Hezbollah ផងដែរ។ វិធីសាស្ត្រម្យ៉ាងទៀតគឺតាមរយៈការដាក់សម្ពាធពីសាធារណជន។ ប៉ុន្តែ សម្ពាធពីសាធារណជនទៀតសោត បច្ចុប្បន្ននេះក៏កំពុងសាបរលាបទៅ ឬបានថមថយយ៉ាងខ្លាំង។ ខ្ញុំបានគិតថា វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចនោះនឹងក្លាយទៅជាការជំរុញឲ្យមានការផ្លាស់ប្ដូរ។ ប៉ុន្តែ ជាក់ស្ដែង យើងបានធ្វើឲ្យវិបត្តិនោះក្លាយជារឿងធម្មតាទៅហើយ»។
អ្នកស្រី Slim យល់ឃើញថា មានតែអន្តរាគមន៍ពីសហគមន៍នៅក្នុងតំបន់ និងសហគមន៍អន្តរជាតិទេ ដែលជាវិធីតែមួយគត់ដើម្បីផ្លាស់ប្ដូររចនាសម្ព័ន្ធលើកទឹកចិត្តនៃក្រុមអ្នកកាន់អំណាចលីបង់។
អ្នកស្រី Mona Yacoubian នៃវិទ្យាស្ថានសហរដ្ឋអាមេរិកដើម្បីសន្តិភាព បានជំរុញឲ្យមាន «ការចូលរួមដែលមានលក្ខណៈកាន់តែជាប់លាប់ និងមានកម្រិតខ្ពស់ទៅលើប្រទេសលីបង់»។
អ្នកស្រី Yacoubian ថ្លែងដូច្នេះថា៖ «យើងត្រូវការសហរដ្ឋអាមេរិក បារាំង និងប្រទេសនៅឈូងសមុទ្រអារ៉ាប់ រួមគ្នាក្នុងការបង្កកទ្រព្យសម្បត្តិបុគ្គលជាក់លាក់ ហាមឃាត់ការធ្វើដំណើររបស់ក្រុមមនុស្សដែលរារាំងដំណើរការឆ្ពោះទៅរកការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសប្រធានាធិបតីដែលមានឆន្ទៈ បម្រើផលប្រយោជន៍ប្រទេសលីបង់ និងមានឆន្ទៈចាប់ផ្ដើមដឹកនាំប្រទេសត្រឡប់ទៅរកស្ថិរភាពឡើងវិញ»។
ប្រទេសលីបង់ ស្ថិតក្នុងស្ថានភាពគ្មានប្រធានាធិបតីអស់រយៈពេល ៩ខែ មកហើយ ដែលធ្វើឲ្យនាយករដ្ឋមន្ត្រីចាំផ្ទះ និងគណៈរដ្ឋមន្ត្រី មិនអាចដោះស្រាយវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចដ៏ធ្ងន់ធ្ងរបំផុតរបស់ខ្លួន ឬបំពេញតួនាទីដឹកនាំផ្នែកសន្តិសុខដែលកំពុងនៅទំនេរបាន៕
ប្រែសម្រួលដោយលោក នៀម ឆេង
