នេះជាឆ្នាំទី៤ហើយដែលតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ជួបប្រទះនឹងគ្រោះរាំងស្ងួត ខណៈបញ្ហានៃការប្រែប្រួលអាកាសធាតុនិងការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីបង្កផលប៉ះពាល់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់ទន្លេមេគង្គ និងមនុស្ស៦៥លាននាក់ដែលអាស្រ័យលើផ្លូវទឹកនេះសម្រាប់ជីវភាពរស់នៅរបស់ពួកគេ។
នៅប្រទេសកម្ពុជា គ្រោះរាំងស្ងួតបានជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលអំពាវនាវដល់ពលរដ្ឋឲ្យប្រើប្រាស់ទឹកដោយសន្សំសំចៃ ជាពិសេសនៅតំបន់ដាច់ស្រយាល ដោយរដ្ឋាភិបាលនិយាយថា កម្រិតភ្លៀងធ្លាក់នៅរដូវវស្សាកន្លងទៅមិនមានទឹកគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីបំពេញតម្រូវការចាំបាច់នោះទេ។ របាយការណ៍ដាច់ដោយឡែកមួយទៀតក៏បានបង្ហាញដែរថា សមត្ថភាពផ្គត់ផ្គង់ទឹកសម្រាប់ប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រដំណើរការបានតែ ២០ ភាគរយប៉ុណ្ណោះ។
ក្រសួងធនធានទឹកកម្ពុជាក៏បានឲ្យដឹងតាមរយៈសេចក្ដីថ្លែងការណ៍មួយកាលពីពេលថ្មីៗនេះថា កម្រិតទឹកភ្លៀងទាបត្រូវបានព្យាករណ៍ថានឹងបន្តកើតមាន បន្ទាប់ពីមានភ្លៀងធ្លាក់តិចតួចមិនធ្លាប់មានក្នុងរយៈពេល ៣ ឆ្នាំចុងក្រោយ ដែលបណ្ដាលឲ្យស្ថានភាពទន្លេមេគង្គមានសភាពធ្ងន់ធ្ងរបំផុតក្នុងរយៈពេល ៦០ ឆ្នាំ ហើយវាបានបង្កផលប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងដល់ផលិតផលកសិកម្មនិងជីវភាពរស់នៅរបស់ពលរដ្ឋ។
ជាការឆ្លើយតបទៅនឹងគ្រោះរាំងស្ងួតនេះ គណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ MRCបានអំពាវនាវឲ្យមានផែនការសកម្មភាពដ៏មោះមុតពីសំណាក់ប្រទេសសមាជិកទាំង ៦ ដែលរួមមាន កម្ពុជា ឡាវ មីយ៉ាន់ម៉ា ថៃ វៀតណាម និង ចិន ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាផ្លូវទឹកដែលតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍កំពុងប្រឈមនេះ។
គណៈកម្មការនេះក៏ទទូចចង់ឃើញវិធានការបន្ទាន់ដើម្បី«បន្ធូរបន្ថយវិបត្តិនេះ»។ វិធានការទាំងនោះរួមមានការបង្កើតយន្តការរួមសម្រាប់ផ្ដល់ព័ត៌មានអំពីស្ថានភាពឡើងចុះមិនប្រក្រតីនៃកម្រិតទឹក និងប្រតិបត្តិការនិងការគ្រប់គ្រងអាងស្តុកទឹកទន្លេនិងទំនប់វារីអគ្គិសនីប្រកបដោយការសម្របសម្រួល នាពេលអនាគត។
លោក អានពេជ្រ ហត្ថដា នាយកប្រតិបត្តិនៃលេខាធិការដ្ឋានគណៈកម្មការទន្លេមេគង្គដែលទើបចប់អាណត្តិបានថ្លែងយ៉ាងដូច្នេះថា៖ «បន្ថែមពីលើនេះ បណ្តាប្រទេសនានាគួរតែពិនិត្យទៅលើជម្រើសក្នុងការសាងសង់អាងស្តុកទឹកបន្ថែមទៀត ដើម្បីគ្រប់គ្រងគ្រោះរាំងស្ងួត និងស្ថានភាពទឹកជំនន់ ក៏ដូចជា គំរូសម្រាប់ប្រតិបត្តិការអាងទឹកទន្លេមេគង្គទាំងមូល»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ ក្រុមអ្នកវិភាគនិយាយថា បញ្ហានានាដែលកើតមានជាយូរមកហើយក្នុងរយៈពេល ពីរទសវត្សរ៍កន្លងមកនេះនៅតែជាបញ្ហាសម្រាប់ទន្លេនេះនាពេលបច្ចុប្បន្ន ស្របពេលដែលកើតមានគ្រោះរាំងស្ងួតបង្កដោយការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ និងបរាជ័យក្នុងការធ្វើការសម្របសម្រួល។
លោក Milton Osborne គឺជាប្រវត្តិវិទូដែលបានតាមដានយ៉ាងដិតដល់ទៅលើប្រព័ន្ធទន្លេនេះអស់រយៈពេលជាង ២០ឆ្នាំមកហើយ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ដូច្នេះថា៖ «បច្ចុប្បន្ននេះ មានការពិបាកក្នុងការមើលទៅលើរូបភាពរួមនៃអ្វីដែលកំពុងកើតឡើង។ អ្វីៗដែលកើតមានឡើងពាក់ព័ន្ធនឹងទន្លេមេគង្គគឺជារឿងមិនច្បាស់លាស់មួយ»។
លោកបន្តថា៖ «បច្ចុប្បន្ននេះ មានទំនប់មិនតិចជាង ១១ទេនៅប្រទេសចិន និងមានទំនប់ដែលកំពុងស្ថិតក្រោមការសាងសង់នៅប្រទេសឡាវមួយចំនួន ហើយក៏មានការពិភាក្សានានាអស់រយៈពេល ១០ឆ្នាំមកហើយ ថាតើទំនប់ទាំងនេះមានឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានដូចម្ដេចខ្លះទៅលើទន្លេនេះ ប៉ុន្តែហាក់ដូចជាគ្មានអ្វីត្រូវបានដោះស្រាយទៅតាមវិធានការដែលគណៈកម្មការទន្លេមេគង្គបានដាក់ចេញនោះទេ»។
យោងតាមមជ្ឈមណ្ឌល Stimson ដែលមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក បានឲ្យដឹងថា ទំនប់ចំនួន ១១ ដែលបង្កការរាំងស្ទះដល់លំហូរទឹកទន្លេមេគង្គត្រូវបានសាងសង់រួចរាល់នៅក្នុងប្រទេសចិន និងឡាវ។ ក្រៅពីនេះមានទំនប់ចំនួន ១១៨ ផ្សេងទៀតត្រូវបានសាងសង់នៅតាមដៃទន្លេនេះ។
លើសពីនេះទៀត មានទំនប់តូចៗចំនួនរាប់រយដែលសាងសង់សម្រាប់ប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រ ការស្រោចស្រពដំណាំ ការចិញ្ចឹមត្រី និងការផ្គត់ផ្គង់ទឹកនៅតាមបណ្តាប្រទេសមេគង្គក្រោម។
ទំនប់ទាំងនោះបានទប់ ៥០ ភាគរយនៃដីល្បាប់ ដែលរួមផ្សំជាមួយនឹងការបូមខ្សាច់ និងកង្វះកម្រិតទឹកដែលចាំបាច់សម្រាប់ហូរសម្អាតទន្លេ បានធ្វើឲ្យមានកំណើនកម្រិតជាតិប្រៃនៃទឹក។
កសិករនៅក្នុងខេត្ត Ben Tre ភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសវៀតណាមនិយាយថា ដីសណ្តទន្លេមេគង្គក្រោមបច្ចុប្បន្ននេះមានរសជាតិប្រៃរយៈពេលរហូតដល់ទៅ ៤ ខែក្នុងមួយឆ្នាំ ខុសពីពេលមុនដែលជាតិប្រៃនេះមានរយៈពេលតែមួយខែប៉ុណ្ណោះ។ ទឹកមានរសជាតិប្រៃនេះបានធ្វើឲ្យដើមឈើងាប់។
លោក Brian Eyler នាយកកម្មវិធីប្រចាំតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍នៃមជ្ឈមណ្ឌល Stimson បានថ្លែងថា៖ «ស្ថានភាពបែបនេះធ្វើឲ្យយើងគិតឃើញថា ទន្លេមេគង្គបានឆ្លងផុតបន្ទាត់មួយដែលមិនអាចត្រឡប់ថយក្រោយវិញបាន។ មានតម្រូវការចាំបាច់ក្នុងការយកចិត្តទុកដាក់ទៅលើទំនប់នានានៅតាមដៃទន្លេ និងផលប៉ះពាល់របស់ពួកវាទៅលើទន្លេនេះ ព្រោះថាបច្ចុប្បន្ននេះទំនប់ទាំងនោះមានច្រើនហួសហេតុ»។
គណៈកម្មការទន្លេមេគង្គបានចេញផ្សាយរបាយការណ៍ចុងក្រោយមួយមានចំណងជើងថា «លំហូរទឹកទន្លេមេគង្គទាប និងស្ថានភាពគ្រោះរាំងស្ងួតពីឆ្នាំ ២០១៩ ដល់ឆ្នាំ២០២១» ដែលរបាយការណ៍នេះបានរកឃើញថា «របបប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រ» បានធ្វើឲ្យមានការប្រែប្រួលយ៉ាងខ្លាំងចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០១៥ មក ដោយសារតែមានកម្រិតទឹកហូរច្រើននៅរដូវប្រាំង ហើយវាបែរជាហូរតិចវិញនៅរដូវវស្សា ដែលបញ្ហានេះបណ្ដាលមកពីការស្តុកទឹកមានការកើនឡើង។
ជាពិសេសទៅទៀតនោះ របាយការណ៍ដែលមានកម្រាស់ ១០០ ទំព័រនេះបានលើកឡើងពីស្ថានភាពបឹងទន្លេសាប ដែលជាដៃទន្លេមេគង្គ ដែលមានទឹកហូរចូលពេញនៅរដូវវស្សា ហើយនៅពេលបឹងទន្លេសាបពេញ វាហូរត្រឡប់ទៅទន្លេមេគង្គវិញ ហើយហូរបន្តរហូតទៅដល់សមុទ្រចិនខាងត្បូង។
របាយការណ៍ដដែលបានសរសេរថា កម្រិតទឹកទន្លេសាបដែលជាអាងទឹកធារាសាស្ត្រដ៏ធំ បានឡើងជិតដល់កម្រិតមធ្យមកាលពីឆ្នាំ ២០១៩។ ប៉ុន្តែកម្រិតទឹកទន្លេនេះបានធ្លាក់ចុះទាបបំផុតមិនធ្លាប់មានកាលពីឆ្នាំ ២០២០ និង ២០២១។
បើតាមរបាយការណ៍នេះបញ្ជាក់ថា កម្រិតទឹកដែលហូរត្រឡប់ពីបឹងទន្លេចូលទៅទន្លេមេគង្គវិញនោះ មានតែ ៥៨ ភាគរយប៉ុណ្ណោះនៅឆ្នាំ ២០២០ ហើយនៅឆ្នាំ ២០២១ មានតែ ៥១ ភាគរយប៉ុណ្ណោះ បើប្រៀបធៀបទៅនឹងបរិមាណនៃកម្រិតមធ្យមដែលបានហូរត្រឡប់ទៅទន្លេមេគង្គវិញក្នុងចន្លោះពីឆ្នាំ ២០០៨ ដល់ឆ្នាំ២០២១។ ប្រទេសចិននិងឡាវត្រូវបានស្តីបន្ទោសដោយសារតែទឹកដែលត្រូវបានស្តុកនៅទំនប់វារីអគ្គិសនីរបស់ប្រទេសទាំងនេះ។
លោក Eyler បានថ្លែងថា៖ «ពួកគេយកទឹកចេញពីប្រព័ន្ធទន្លេនៅរដូវវស្សា ហើយពួកគេបញ្ចេញទឹកនោះមកវិញនារដូវប្រាំងឲ្យហូរទៅដងទន្លេមេគង្គក្រោម និងហូរបន្តចូលទៅមហាសមុទ្រ។ ប៉ុន្តែជាក់ស្ដែង ទឹកដែលបញ្ចេញមកនៅរដូវប្រាំងនេះមិនសូវមានប្រយោជន៍ទេ ដោយសារតែកម្រិតទឹកនារដូវប្រាំងទាបពេក បើទោះបីបញ្ចេញទឹកនោះមកក៏ដោយ ក៏មិនអាចធ្វើឲ្យកម្រិតទឹកទន្លេនេះមានប្រែប្រួលនោះទេ»។
យោងតាមរបាយការណ៍គណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ ឆ្នាំ២០២០គឺជាឆ្នាំដែលមានសភាពរាំងស្ងួតខ្លាំងបំផុត ជាមួយនឹងកម្រិតទឹកភ្លៀងទាបជាងកម្រិតធម្មតានៅក្នុងខែនីមួយៗ លើកលែងតែខែតុលា។ បញ្ហាទាំងនេះទាមទារឲ្យមានវិធានការបន្ថែមទៀត៖ «មិនត្រឹមតែវិធានការពីប្រទេសចិនប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែវិធានការពីប្រទេសសមាជិកទន្លេមេគង្គទាំងអស់ដើម្បីដោះស្រាយរួមគ្នា»។
ទស្សនៈវិស័យក្នុងពេលឥឡូវនេះមិនមានអ្វីប្រែប្រួលទេសម្រាប់តំបន់ទន្លេមេគង្គក្រោម ខណៈដែលសេដ្ឋកិច្ចតំបន់នេះបានរងការខូចខាតដោយសារតែជំងឺរាតត្បាតសាកលកូវីដ១៩។
លោក Eyler ថ្លែងបន្តដូច្នេះថា៖ «នៅពេលរដូវប្រាំងខាងមុខនេះ ស្ថានភាពសម្រាប់ផលិតកម្មកសិកម្មនឹងស្ថិតក្នុងស្ថានភាពអាក្រក់ខ្លាំង ដោយសារតែការខ្វះទឹកសាបនៅតំបន់នានាជុំវិញអាងទន្លេនេះ ជាពិសេសនៅតំបន់នៅជុំវិញបឹងទន្លេសាប និងតំបន់ដីសណ្តទន្លេមេគង្គ»។
លោកបន្តថា៖ «ដូច្នេះ រយៈពេល ៥ ខែខាងមុខនេះ ស្ថានភាពរាំងស្ងួតបើមិនអាក្រក់ជាងមុន យ៉ាងហោចណាស់នឹងបន្តរាំងស្ងួតខ្លាំងដូចរដូវប្រាំង៣ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ»៕
ប្រែសម្រួលដោយលោក នៀម ឆេង
