ពួកអ្នកវិភាគ និយាយថា អាទិភាពរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជាលោក ហ៊ុន សែន ដែលបានគ្រោងជួបជាមួយនាយករដ្ឋមន្ត្រីជប៉ុនលោក Fumio Kishida នៅចុងសប្តាហ៍នេះ នឹងស្វែងរកប្រភពថវិកាថ្មីៗ និងជួសជុលចំណងទាក់ទងដែលរងការខូចខាតជាមួយប្រទេសលោកខាងលិច នៅពេលដែលការវិនិយោគដ៏ធំរបស់ចិន បានធ្លាក់ចុះហើយនឹងផលវិបាកនៃសេដ្ឋកិច្ចដោយសារជំងឺកូវីដ១៩ចាប់ផ្តើមមាន។
លោក Carl Shuster សាស្ត្រាចារ្យគោចរនៅឯសាកលវិទ្យាល័យ Hawaii Pacific បាននិយាយថា កម្ពុជា បានរងការគំរាមកំហែងពីអន្ទាក់បំណុលដ៏ខ្លាំង ពីព្រោះតែប្រាក់កម្ចីអភិវឌ្ឍរបស់ចិនដែលកំពុងបង្ខំឲ្យលោកហ៊ុន សែនវាយតម្លៃឡើងវិញនូវចំណងទាក់ទងជាមួយប្រទេសលោកខាងលិច ហើយជប៉ុន ជាអ្នកសម្របសម្រួលដ៏ពិតប្រាកដមួយ។
លោក បានមានប្រសាសន៍ទៀតថា៖ «ជប៉ុន កំពុងចាប់ផ្តើមនិយាយម៉ឺងម៉ាត់។ អារម្មណ៍ល្អចំពោះជប៉ុនបានរីកកាន់តែធំឡើង ពីព្រោះតែអាកប្បកិរិយារបស់ចិន»។
លោក Shuster បានបន្ថែមទៀតថា៖ «លោកហ៊ុន សែន បានដឹងអំពីការពិតថា ចិន មិនមែនជាដៃគូមានសុវត្ថិភាពដូចដែលលោកបានគិតកាលពីមុនទេ។ ខ្ញុំគិតថាលោកជឿថាប្រសិនបើលោកអាចយកការវិនិយោគរបស់ជប៉ុនមកទប់ចិនបាន ពេលនោះអាចផ្តល់លទ្ធភាពឲ្យលោកទប់ទល់នឹងឥទ្ធិពលសេដ្ឋកិច្ចរបស់ចិនបាន»។
លោក បានមានប្រសាសន៍ទៀតថា៖ «លោកហ៊ុន សែន កំពុងពិនិត្យមើលបញ្ហានេះ ហើយលោកកំពុងពិនិត្យមើលអ្វីដែលលោក បានហៅថា «ការកើនឡើងទៅមុខបន្តិចម្តងៗនៃអំណាចរបស់ចិន» ហើយ ខ្ញុំមិនគិតថា លោក កំពុងមានប្រតិកម្មនៅពេលឥឡូវនេះ។ ខ្ញុំគិតថា លោក នឹងមានប្រតិកម្មពីឥឡូវនេះរហូតដល់១០ឆ្នាំទៀត»។ លោក បានចង្អុលបង្ហាញដល់ផលប្រយោជន៍នៃឥទ្ធិពលរាប់ទសវត្សរ៍របស់ជប៉ុននៅក្នុងតំបន់។
ជប៉ុនជាម្ចាស់ជំនួយទ្វេភាគីដ៏ធំរបស់កម្ពុជាដែលមានចំនួន២៥ភាគរយនៃជំនួយបរទេសក្នុងរយៈពេលជាង១០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះដែលមានចំនួនសរុបប្រហែល៧២៥លានដុល្លារ។ ជប៉ុន បានគាំទ្រតុលាការខ្មែរក្រហម ផ្តល់ថវិកាដល់ការដោះមីន ស្ថាបនាផ្លូវថ្នល់ ស្ពាននិងកំពង់ផែ និងបានផ្តល់ជំនួយផ្សេងៗទៀតក្នុងពេលនៃការរាតត្បាតនៃជំងឺកូវីដ១៩។
លោក ហ៊ុន សែន ក៏ចង់បានការគាំទ្រជាច្រើនចំពោះលោកជាប្រធានសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ក្នុងការជំរុញរបស់លោកឲ្យមានការចរចាជាមួយពួកមេដឹកនាំយោធាមីយ៉ាន់ម៉ា ហើយលោក កំពុងស្ទាបស្ទង់ការគាំទ្រកូនប្រុសច្បងរបស់លោកគឺលោកហ៊ុន ម៉ាណែត ដែលត្រូវគេរំពឹងថា នឹងជំនួសលោកជានាយករដ្ឋមន្ត្រីក្រោយការបោះឆ្នោតខែកក្កដា ឆ្នាំក្រោយ។
លោក Carl Shuster បាននិយាយទៀតថា ដំណើរទស្សនកិច្ចកាលពីពេលថ្មីៗនេះដោយលោកហ៊ុន ម៉ាណែតទៅកាន់ប្រទេសជប៉ុន បានក្រាលផ្លូវសម្រាប់ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោក Kishida ហើយជាសូចនាករដំបូងនៃការចេញរូបរាងឡើងវិញនូវនយោបាយក្នុងតំបន់មួយផ្នែកបណ្តាលមកពីការរាតត្បាតនៃជំងឺនិងការធ្លាក់ចុះនៃការវិនិយោគចិន។
លោក បាននិយាយទៀតថា៖ «លោកហ៊ុន សែន មិនចង់ស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ចិនទេ»។
តាមបណ្តាញព័ត៌មាន Fresh News បានឲ្យដឹងថា រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសជប៉ុនលោក Yoshimasa Hayashi បានសរសើរលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ថា ជា«អ្នកនយោបាយដែលមានទស្សនៈវែងឆ្ងាយ»។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ កាសែត The Japan Times បាននិយាយថា លោកបានត្រូវគេប្រាប់ថា ជប៉ុន ចង់បានការបោះឆ្នោតទូទៅមួយនៅឆ្នាំក្រោយធ្វើឡើងក្នុងរបៀបប្រជាធិបតេយ្យ។
គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលជាគណបក្សកាន់អំណាច បានឈ្នះ អាសនៈនៅក្នុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៨ បន្ទាប់ពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលជាគណបក្សប្រឆាំងដ៏សំខាន់មួយបានត្រូវគេរារាំងមិនឲ្យប្រកួតប្រជែង ធ្វើឲ្យមានការរិះគន់ពីក្រុមគាំទ្រលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដែលបានអះអាងថា ការបោះឆ្នោតនោះ មានការលួចបន្លំ។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក ពួកអ្នកប្រឆាំងរាប់រយនាក់ បានត្រូវចោទប្រកាន់និងត្រូវបានជាប់គុក។
ជាការឆ្លើយតប សហភាពអឺរ៉ុប បានដកផលប្រយោជន៍ពាណិជ្ជកម្មខ្លះ ហើយសហរដ្ឋអាមេរិក បានដាក់ទណ្ឌកម្មលើពួកឧត្តមសេនីយ៍កម្ពុជាដែលបានប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយដែលបានទាក់ទិននឹងគម្រោងដ៏ធំរបស់ចិន ។
រដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន ក៏ត្រូវបានរំខានដោយក្រុមហ៊ុនអភិវឌ្ឍន៍របស់ចិនដែលបានចំណាយប្រាក់រាប់ពាន់លានដុល្លារដើម្បីប្រែក្លាយក្រុងព្រះសីហនុទៅជាទីក្រុងល្បែងស៊ីសងដ៏ឃោរឃៅខណៈដែលស្ថាបនាកំពង់ផែទឹកជ្រៅ។
កិច្ចប្រតិបត្តិការរបស់ក្រុមហ៊ុនចិន បានពង្រីកនៅតំបន់ភាគខាងជើងនិងភាគខាងកើតប្រវែង ៣០គីឡូម៉ែត្រដោយមានផ្លូវ Highway ដែលមាន៨គន្លងដែលព័ទ្ធជុំវិញចំណតអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិនិងមូលដ្ឋានទាហានជើងទឹករាម ដែលត្រូវបានចិនជួសជុលឲ្យទំនើបឡើងវិញ។ ភ្នំតូចៗនៅជិតនោះ ត្រូវបានគេឈូសឆាយនិងចាក់ដីលុបនៅតាមបណ្តោយឆ្នេរសមុទ្រនោះ។
នៅក្នុងការដោះដូរការវិនិយោគប្រាក់ដុល្លារទាំងនោះ រដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញ បានគាំទ្ររដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងចំពោះបញ្ហានានាដូចជា សមុទ្រចិនខាងត្បូងនិងក្រមប្រតិបត្តិរបស់ចិនដែលបានធ្វើឲ្យអាស៊ានបែកបាក់។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការអភិវឌ្ឍនានារបស់ចិនបានគាំងដោយសារជំងឺរាត ត្បាត។ ក្រុងព្រះសីហនុ ពោរពេញទៅដោយកាស៊ីណូបិទទ្វារ សំណង់អាគារខ្ពស់ដែលសង់មិនទាន់រួចរាល់និងអាគារផ្ទះល្វែងគ្មានមនុស្សនៅហើយគ្មានសញ្ញាបង្ហាញថា ជនជាតិចិន នឹងត្រឡប់ទៅវិញដែលអ្នកវិភាគថា ស្ថានភាពទាំងនេះបង្កការលំបាកដល់លោកហ៊ុន សែន។
លោក Bart Edes ជាអ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់នៃមជ្ឈមណ្ឌលសម្រាប់ការសិក្សាអន្តរជាតិនិងយុទ្ធសាស្រ្តដែលមានមូលដ្ឋាននៅរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន បានថ្លែងថា៖ «លោកហ៊ុន សែន មានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយចិន ប៉ុន្តែ ជប៉ុនចង់មានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក និងក្រុមប្រទេស Quad ដើម្បីកាត់បន្ថយឥទ្ធិពលចិននិងគម្រោងផ្លូវក្រវ៉ាត់ពាណិជ្ជកម្មចិន Belt and Road Initiative»។
លោក Bart Edes បានថ្លែងបន្តដោយសំដៅដល់លោកហ៊ុន សែនថា៖ «ខ្ញុំ គិតថាវាជានយោបាយឆ្លាតវៃ។ ខ្ញុំមើលមិនឃើញថា វាជាការផ្លាស់ប្តូរមូលដ្ឋាននយោបាយរបស់លោកហ៊ុន សែនទេ ប៉ុន្តែហេតុអ្វីមិនភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងជាមួយប្រទេសមហាអំណោយនាំមុខទាំងពីរនៅអាស៊ីបូព៌ានេះទៅ»។
នាវាកងកម្លាំងស្វ័យការពារដែនសមុទ្រជប៉ុនពីរគ្រឿងបានចូលចតនៅមូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាម ខណៈដែលលោកហ៊ុន សែនបាននិយាយថា កំពង់ផែនៅក្រុងព្រះសីហនុ នឹងមិនជាប់ក្នុងអន្ទាក់បំណុលរបស់ចិនដូចប្រទេសស្រីលង្កា ដែលមិនអាចបង់ថ្លៃសាងសង់កំពង់ផែ Hambantota ហើយបាននិយាយទៀតថា ជប៉ុនបានរួមចំណែកក្នុងការអភិវឌ្ឍក្រុងព្រះសីហនុដោយបានផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានចំនួន ២០០ លានដុល្លារ។
លោក Kishida នឹងធ្វើដំណើរទៅប្រទេសឥណ្ឌាមុនគេនិងធានាអះអាងជាមួយលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីឥណ្ឌា Narendra Modi អំពីការធ្វើឲ្យមានសេរីភាពនិងបើកចំហរសម្រាប់តំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិកក្លាយជាសមាជិកក្រុមប្រទេស Quad ដូចទៅនឹងប្រទេសអូស្រា្តលីនិងសហរដ្ឋអាមេរិកដែលជាសម្ព័ន្ធភាពត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីទប់ទល់នឹងឥទ្ធិពលរបស់ចិន។
បន្ទាប់មក លោក Kashida នឹងធ្វើដំណើរមកប្រទេសកម្ពុជា ខណៈលោក Edes និយាយ ថា៖ «មានការរំពឹងថា លោក Kashida នឹងដាក់សម្ពាធឲ្យលោកហ៊ុន សែនគាំទ្រអធិបតេយ្យភាពនិងបូរណភាពទឹកដីអ៊ុយក្រែនហើយជាការពិតណាស់នឹងមានការពិភាក្សាអំពីសេដ្ឋកិច្ចនិងពាណិជ្ជកម្មផងដែរ»។
រឿងដែលគួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើល កម្ពុជាបានផ្តល់ឲ្យរដ្ឋាភិបាលក្រុងមូស្គូដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តសម័យសង្គ្រាមត្រជាក់នូវចម្លើយរួចហើយដោយការចូលរួមជាសហស្ថាបនិកសេចក្តីសម្រេចរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិនៅក្នុងខែនេះដែលថ្កោលទោសការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីលើប្រទេសអ៊ុយក្រែន។
ពួកអ្នកវិភាគ និយាយថា ជំហរនេះ ទំនងនៅដដែល ហើយលោក Kishida ត្រូវគេរំពឹងនឹងគាំទ្រការបន្តការចរចារវាងអាស៊ាននិងមីយ៉ាន់ម៉ា។
លោក Shuster និយាយទៀតថា ការគាំទ្រសម្រាប់លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត មិនត្រូវបានធានា ហើយជំនួយហិរញ្ញវត្ថុដើម្បីទប់ទល់ផលប្រយោជន៍ចិនដែលកំពុងធ្លាក់ចុះ ក៏មិនទទួលបានដោយស្រួលៗទេ។ លោក និយាយថា កម្ពុជា ត្រូវតែធ្វើឲ្យប្រសើឡើងនូវប្រវត្តិប្រជាធិបតេយ្យរបស់ខ្លួននៅក្នុងប្រទេសហើយនឹងសម្រេចថាតើខ្លួនប្រុងប្រៀបគាំទ្រចិននៅបរទេសត្រឹមកម្រិតណា។
លោក បាននិយាយបន្តទៀតថា កម្ពុជា បានពិចារណាមាគ៌ាដែលបានប្រកាន់យកដោយហ្វីលីពីននិងវៀតណាម។ លោក បានបន្ថែមទៀតថា ប្រទេសទាំង២ បានចាប់ផ្តើមធ្វើការកាន់តែជិតស្និទ្ធជាមួយ ជប៉ុនកាលពីជាង២០ឆ្នាំមុនដើម្បីទប់ទល់ចិនហើយទំនាក់ទំនងរបស់ពួកគេឥឡូវនេះ បានបន្តហួសពីសេដ្ឋកិច្ចហើយបានចូលក្នុងវិស័យសន្តិសុខ។
លោក បានបន្ថែមថា៖ «ឥឡូវនេះ វិធីដែលជប៉ុនធ្វើការគឺនិយាយនៅថ្ងៃនេះ មិនមែនមានន័យថា វានឹងកើតមានឡើងនៅថ្ងៃស្អែកនោះទេ។ វាត្រូវការចំណាយពេលពី៣ទៅ៥ឆ្នាំដើម្បីធ្វើការសម្រេចអំពីបញ្ហានេះ»៕
ប្រែសម្រួលដោយ ជឹង ប៉ូជីន
