ក្រុមហ៊ុនជីករ៉ែមួយចំនួនត្រូវបានគេយកមកវិនិច្ឆ័យទោសកំហុសជាលក្ខណៈនិមិត្តរូប ហើយត្រូវបានបង្ហាញនៅក្នុងភាពយន្តឯកសារមួយ ដែលត្រូវបានថតនៅភាគខាងកើតនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោ។ នៅក្នុង«សវនាការ» រៀបចំដោយ លោក Milo Rau ផលិតករជនជាតិស្វីស គេបានស្តាប់ការធ្វើសក្ខីកម្ម ដែលគាំទ្រនិងប្រឆាំងនឹងក្រុមហ៊ុនទាំងនោះ។ ក៏ប៉ុន្តែភាគច្រើននៃសក្ខីកម្មក្នុងសវនាការដែលមានរយៈពេលពីរថ្ងៃ គឺប្រឆាំងទៅនឹងក្រុមហ៊ុនរ៉ែទាំងនោះ។
លោក Milo Rau គឺជាផលិតករភាពយន្តវ័យ៣៨ឆ្នាំ ដែលមានក្រុមហ៊ុនផលិតកម្មមួយផ្ទាល់ខ្លួន ឈ្មោះថា វិទ្យាស្ថានឃាតកម្មនយោបាយ (Institute of Political Murder)។ លោកត្រូវបានកាសែតអាល្លឺម៉ង់មួយពិពណ៌នាថា ជាផលិតករដែលមានភាពចម្រូងចម្រាសជាងគេ បើប្រៀបធៀបទៅនឹងផលិតករផ្សេងទៀតដែលមានវ័យស្របាលនឹងលោក។
ភាពយន្តរបស់លោកអំពីប្រទេសកុងហ្គោនឹងផ្តោតសំខាន់លើ «សវនាការប្រជាជន» ដែលមានរយៈពេលពីរថ្ងៃ ហើយសវនាការនេះលោកបានរៀបចំឡើងនៅទីក្រុង Bukavu ភាគខាងកើតនៃប្រទេសកុងហ្គោ។ ព្រឹត្តិការណ៍នៃការរៀបចំសវនាការនេះមិនមានអំណាចផ្លូវច្បាប់ជាក់ស្តែងទេ ក៏ប៉ុន្តែលោកបានបញ្ចុះបញ្ចូលមេធាវីអាជីពឲ្យមកចូលរួម ដែលរួមមានមេធាវីធ្លាប់បម្រើការនៅតុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិផងដែរ។
ពួកគេធ្វើតាមនីតិវិធីដែលមានគណៈវិនិច្ឆ័យជាអ្នកជំនាញខាងរ៉ែ និងខាងផ្នែកនយោបាយសញ្ជាតិកុងហ្គោនៅពីមុខសាធារណជនជាច្រើននាក់ ដែលរួមមានទាំងអភិបាលខេត្ត South Kivu ផងដែរ។
ថ្ងៃទី១នៃសវនាការនោះបានសង្កត់ធ្ងន់ទៅលើជម្លោះជុំវិញការធ្វើសម្បទានរ៉ែពីរកន្លែង ដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់ក្រុមហ៊ុនសាជីវកម្មពហុជាតិចំនួនពីរ គឺក្រុមហ៊ុន Alphamin Resources និងក្រុមហ៊ុន Banro។ ក្រុមហ៊ុន Alphamin ទើបតែចាប់ផ្តើមធ្វើអាជីវកម្មរ៉ែនៅក្នុងប្រទេសកុងហ្គោកាលពីឆ្នាំទៅមិញ ក៏ប៉ុន្តែក្រុមហ៊ុន Banro បានធ្វើអាជីវកម្មរ៉ែនេះ នៅក្នុងខេត្ត South Kivu តាំងពីឆ្នាំ២០១១មកម៉្លេះ។
មានសាក្សីចំនួនបីនាក់ដែលបានអះអាងថា ក្រុមហ៊ុន Banro មិនបានផ្តល់ប្រាក់សំណងគ្រប់គ្រាន់ទៅឲ្យពួកគេសម្រាប់ការបណ្តេញចេញពីដីដែលក្រុមហ៊ុនគ្រប់គ្រងសព្វថ្ងៃ។
សាក្សីម្នាក់បានប្រាប់សវនាការថា នៅមុនពេលគេបណ្តេញចេញ នាងនិងគ្រួសាររបស់នាងមានផ្ទះចំនួនបីកន្លែងនៅតំបន់ Luwhindja ដែលជាតំបន់សម្បទានទៅឲ្យក្រុមហ៊ុន Banro។ នាងនិយាយថា ក្រុមហ៊ុនបានសាងសង់ផ្ទះចំនួនពីរនៅកន្លែងថ្មី ដោយមួយសម្រាប់រូបនាង និងមួយទៀតសម្រាប់កូនៗរបស់នាង ក៏ប៉ុន្តែផ្ទះមួយទៀតដែលគេសាងសង់សម្រាប់កូនម្នាក់ទៀតរបស់នាងមិនត្រូវបានគេប្រគល់ឲ្យទេ។ ការប្តឹងផ្ដល់សំខាន់មួយទៀតដែលនាងបានលើកឡើងនោះគឺថា ក្រុមហ៊ុន Banro បានផ្តល់កន្លែងថ្មីដែលមិនអាចចិញ្ចឹមសត្វបាន។
លោក Sylvestre Bisimwa បានសម្តែងជាអ្នកស៊ើបអង្កេតនាំមុខគេនៅក្នុងសវនាការនោះ ហើយលោកបានបម្រើការជាប្រចាំនៅតុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ។
លោក Bisimwa បានសួរសាក្សីម្នាក់ទៀត គឺ Peter Mugisho ដែលជាសកម្មជនមកពីតំបន់ Luwhindja អំពីមូលហេតុដែលក្រុមហ៊ុន Banro សម្រេចចិត្តផ្តល់ជម្រករស់នៅមិនសមរម្យឲ្យដល់គ្រួសារដែលត្រូវបណ្តេញចេញនេះ។
សាក្សីបានឆ្លើយថា៖ «ខ្ញុំគិតថា ក្រុមហ៊ុន Banro មិនបានជ្រើសរើសយកកន្លែងនោះទេ។ វាមានដំណើរការមួយដែលសមាជិកសហគមន៍នេះមួយចំនួនត្រូវបានគេសុំយោបល់ដែរ ក៏ប៉ុន្តែពួកគេមិនបានប្រឹក្សាយោបល់ជាមួយនឹងមនុស្សដែលពាក់ព័ន្ធដោយផ្ទាល់នោះទេ»។
សាក្សីផ្សេងទៀតបានពាក់ស្រោមមុខ និងនិយាយតាមម៉ាស៊ីនបំភ័ន្តសំឡេងដើម្បីបិទបាំងអត្តសញ្ញាណរបស់ពួកគេ។ សាក្សីអនាមិកម្នាក់បានអះអាងថា គាត់ធ្លាប់ជាសមាជិកនៃក្រុមបះបោរមួយ ហើយនិយាយថា ក្រុមរបស់គាត់ត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីការពារផលប្រយោជន៍របស់អ្នកជីករ៉ែក្នុងទ្រង់ទ្រាយតូចនៅកន្លែងជីករ៉ែ Bisie។
សាក្សីនិងអ្នកចូលរួមដទៃទៀតនិយាយថា ការជីករ៉ែគឺ មិនមែនជារឿងល្អទេ សម្រាប់អ្នកជីករ៉ែជាច្រើនដែលក្រុមហ៊ុនទាំងពីរបានបណ្តេញចេញ និងសម្រាប់អ្នកដែលជីករ៉ែដោយកម្លាំងបាយប្រមាណ២លាននាក់ ឬច្រើនជាងនេះដែលកំពុងធ្វើការនៅក្នុងប្រទេស ពីព្រោះពួកគេទំនងជានឹងត្រូវពុះពារដើម្បីឲ្យមានជីវភាពល្អដូចអ្នកដែលមានការងារផ្សេងទៀត។
គណៈវិនិច្ឆ័យជំនាញបានឈានដល់សម្រេចចិត្តមួយប្រហាក់ប្រហែលគ្នា។ អ្នកស្រី Venantie Bisimwa Nabintu ដែលជាសមាជិកម្នាក់នៃគណៈវិនិច្ឆ័យនោះធ្វើការសង្ខេបអំពីទស្សនៈរបស់ពួកគេ។
អ្នកស្រីនិយាយថា៖ «នៅដំណាក់កាលនេះ ការសម្រេចចិត្តរបស់យើងគឺថា ប្រតិបត្តិការឧស្សាហកម្មរ៉ែនៅក្នុងតំបន់នេះ មិនត្រូវបានធ្វើឡើងដោយមានការវិនិយោគគ្រប់គ្រាន់ទៅលើហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ការបង្កើតការងារ ឬការជួយជ្រោមជ្រែងដល់សហគមន៍ក្នុងតំបន់ទាំងនេះទេ»។
អ្នកស្រីបន្ថែមទៀតថា៖ «ប្រសិនបើពួកគេធ្វើការវិនិយោគដោយផ្អែកលើចំណុចទាំងនេះ ក្រុមហ៊ុនជីករ៉ែទាំងនោះអាចចូលរួមចំណែកកសាងសន្តិភាព និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងតំបន់នេះ»។
អ្នកស្រីក៏បាននិយាយផងដែរថា ក្រុមហ៊ុនជីករ៉ែទាំងនោះបានកេងចំណេញពីអស្ថិរភាពរបស់ប្រទេសនេះ ដើម្បីទទួលបានការសម្បទានទាំងឡាយ ក្នុងលក្ខខណ្ឌដែលមិនមានផលចំណេញសម្រាប់សហគមន៍ក្នុងតំបន់។ គណៈវិនិច្ឆ័យយល់ថាការធ្វើអាជីវកម្មបែបនេះ គឺជាការឆក់ឱកាស។
តំណាងក្រុមហ៊ុន Banro បដិសេធមិនចូលរួមក្នុងសវនាការនោះទេ។ នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៤ ក្រុមហ៊ុននេះបានរាយការណ៍ថា ចាប់តាំងពីដំណើរការអាជីវកម្មជាង១០ឆ្នាំមក ក្រុមហ៊ុនបានចំណាយថវិកាចំនួន៧៦៦លានដុល្លារនៅទីតាំងចំនួនពីររបស់ខ្លួនក្នុងប្រទេសកុងហ្គោ ដែលរួមមានថវិកាចំនួន៤០លានដុល្លារត្រូវបានចំណាយទៅលើការសាងសង់ផ្លូវក្នុងតំបន់នោះ និងអគារផ្សេងៗ និងទឹកប្រាក់ប្រមាណជា៤,៥លានដុល្លារទៅលើគម្រោងសង្គមនានា។
គេគ្រោងនឹងបញ្ចាំងភាពយន្តឯកសាររបស់លោក Rau ស្តីអំពីបញ្ហាជីករ៉ែ និងការធ្វើសវនាការនេះ នៅចុងឆ្នាំ២០១៦៕
ប្រែសម្រួលដោយ ប៊ុន ប៉េងហ៊ុយ
