ការផ្ទុះឡើងនៃជំងឺរលាកស្រោមខួរកំពុងរាតត្បាតនៅពាសពេញទ្វីបអាហ្រ្វិកភាគខាងលិច។ ជំងឺខួរក្បាលដ៏ប្រល័យមួយនេះ គឺជាការគំរាមកំហែងប្រចាំឆ្នាំមកលើប្រទេសចំនួន២១ក្នុងទ្វីបអាហ្រ្វិក ដែលគេហៅថា «ខ្សែក្រវ៉ាត់នៃជំងឺរលាកស្រោមខួរ»។ ឥឡូវនេះ អ្នកវិទ្យាសាស្រ្តកំពុងរកឃើញថា ពួកគេអាចព្យាករណ៍ និងត្រៀមលក្ខណៈសម្រាប់ជំងឺនេះ និងជំងឺដទៃទៀត ដោយប្រើប្រាស់ផ្កាយរណបដែលវិលជុំវិញផែនដី។
ជារៀងរាល់ឆ្នាំ ព្យុះធូលីបានបោកបក់ឆ្លងកាត់តំបន់វាលខ្សាច់ Sahel នៃទ្វីបអាហ្រ្វិក។ ហើយជារៀងរាល់ឆ្នាំ ជំងឺរលាកស្រោមខួរបានកើតមានឡើងបន្ទាប់ពីមានព្យុះធូលីនោះ។ នេះបើយោងតាមអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តបរិយាកាសរបស់អង្គការ NASA លោក Carlos Perez Garcia-Pando។
«ជំងឺរលាកស្រោមខួរគឺជាជំងឺគួរឲ្យខ្លាចបំផុតមួយក្នុងចំណោមជំងឺជាច្រើន ដែលកើតឡើងនៅរដូវប្រាំងក្នុងទ្វីបអាហ្វ្រិក អស់រយៈពេលជាយូរយាណាស់មកហើយ»។
នៅតំបន់វាលខ្សាច់ Sahel ពីប្រទសសេណេហ្កាល់ ដល់ប្រទេសអេត្យូពី មនុស្សរាប់ម៉ឺននាក់បានកើតជំងឺនេះជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ ក្នុងនោះ អ្នកជំងឺប្រហែល១០ភាគរយបានបាត់បង់ជីវិត។ ហើយអ្នកជំងឺ១០ទៅ២០ភាគរយទៀត ទទួលរងការខូចខួរក្បាល ឬសរសៃប្រសាទជាអចិន្ត្រៃយ៍។
លោក Perez Garcia-Pando និយាយថា អ្នកស្រាវជ្រាវមិនដឹងពីមូលហេតុនៃជំងឺខួរក្បាលដ៏កាចសាហាវនេះទេ ដែលហាក់កើតឡើងក្រោយពីមានព្យុះធូលីតាមរដូវនៃតំបន់នេះ។ ប៉ុន្តែលោកបានបន្តថា ក្រុមអ្នកជំនាញមានឧបករណ៍ដើម្បីតាមដានព្យុះនោះ។ ផ្កាយរណបអាចតាមមើលការករកើត និងត្រួតពិនិត្យលក្ខខណ្ឌដែលបង្កើតឲ្យមានព្យុះទាំងនោះឡើង។
ការតាមដានព្យុះធូលីនេះ គឺជាឯកទេសរបស់លោក Perez Garcia-Pando។ ក៏ប៉ុន្តែ លោកបានប្រាប់វីអូអេតាមប្រព័ន្ធ Skype ថា លោកមិនបានធ្វើការលើរោគរលាកស្រោមខួរទេ នៅមុនពេលអង្គការសុខភាពពិភពលោក (WHO) បានអំពាវនាវ។
«ខ្ញុំបានចាប់ផ្តើមធ្វើការលើបញ្ហានេះភ្លាម ព្រោះថាសក្តានុពលដែលអាចយកទៅប្រើក្នុងសង្គមបាន គឺធំធេងណាស់»។
ដោយសារកង្វះខាតវ៉ាក់ស៊ាំងបង្ការរោគសម្រាប់មនុស្សគ្រប់គ្នាក្នុងតំបន់នោះ លោកនិយាយថា ការយល់ដឹងថាតើជំងឺនេះនឹងរាតត្បាតនៅពេលណា និងនៅទីណា នឹងជួយដល់កិច្ចការពារជំងឺនេះ។
ហេតុដូច្នេះហើយ ទើបលោក និងក្រុមការងាររបស់លោកបានបង្កើតប្រព័ន្ធមួយដែលវិភាគការវាស់ស្ទង់របស់ផ្កាយរណបទៅលើធូលី ខ្យល់ និងសំណើមនៅទូទាំងតំបន់ Sahel។ ដោយបានបំបែកចំនួនករណីដែលបានធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យនោះទៅជាកត្តា កាលពីចុងឆ្នាំនេះ ពួកគេរកឃើញថា ពួកគេអាចព្យាករណ៍ទុកមុនអំពីកម្រិតស្ថានភាពធ្ងន់ធ្ងរនៃជំងឺរលាកស្រោមខួរនារដូវកាលក្រោយបាន។
វាគ្រាន់តែជាវិធីមួយក្នុងចំណោមវិធីមួយចំនួនទៀត ដែលអ្នកជំនាញប្រើប្រាស់លំហអាកាសដើម្បីព្យាករណ៍ការផ្ទុះឡើងនៃជំងឺផ្សេងៗ។
អ្នកសិក្សារោគរាតត្បាតម្នាក់គឺអ្នកស្រី Nita Bharti នៃមហាវិទ្យាល័យ Penn State University ស្ថិតនៅរដ្ឋ Pennsylvaniaនៃស.រ.អា.បាននិយាយថា អ្នកស្រីអាចប្រមើលមើលការកើតមានឡើងនៃរោគកញ្ជ្រិល ដោយការសង្កេតមើលពន្លឺនៅទីក្រុង គឺនៅពេលដែលពន្លឺទាំងនោះភ្លឺជាងមុន។
«ការប្រែប្រួលកម្រិតនៃពន្លឺបង្ហាញប្រាប់យើងអំពីការកើនឡើង និងការថយចុះនៃការប្រមូលផ្តុំរបស់មនុស្ស ហើយវាទំនងនឹងអាចជាកត្តាមួយដែលជំរុញឲ្យមានការឆ្លងជំងឺកញ្ជ្រិលនៅក្នុងទីក្រុងនោះ»។
អ្នកស្រីបានប្រាប់វីអូអេតាមប្រព័ន្ធ Skype ថា មេរោគកញ្ជ្រិលចូលចិត្តក្រុមមនុស្សដែលនៅជុំគ្នាណាស់។ ហើយនៅរដ្ឋធានី Niamey នៃប្រទេសនីហ្សេ ចំនួនប្រជាជនបានកើនឡើងនៅរដូវប្រាំង ជាពេលដែលកសិករចាកចេញពីស្រុកស្រែចំការមកស្វែងរកការងារនៅទីក្រុង។
ការរំលេចឡើងនៃពន្លឺអគិ្គសនី និងភ្លើងចំអិនអាហាររបស់អ្នកចំណូលស្រុកទាំងនេះ បង្កើតបានជារូបភាពដែលថតដោយផ្កាយរណប។ អ្នកស្រី Bharti និងក្រុមការងាររបស់អ្នកស្រីរកឃើញថា ពួកគេអាចព្យាករណ៍ទិសដៅនៃការរាលដាលជំងឺកញ្ជ្រិលនៅក្នុងរដ្ឋធានី Niamey ដោយការសង្កេតមើលផ្នែកផ្សេងៗនៃទីក្រុងដែលមានពន្លឺភ្លឺខ្លាំងជាង។
«ផ្កាយរណបអាចជាឧបករណ៍ដ៏ខ្លាំងក្លាមួយសម្រាប់វិស័យសុខាភិបាលសធារណៈ»។
អ្នកស្រី Rita Colwell គឺជាអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីជំងឺអាសន្នរោគនៅសាកលវិទ្យាល័យ University of Maryland។ ក្រុមការងាររបស់អ្នកស្រីបានរកឃើញថា ក្រុមការងាររបស់អ្នកស្រី អាចព្យាករណ៍ការរាតត្បាតនៃជំងឺដ៏ប្រល័យនេះនៅប្រទេសបង់ក្លាដែស ដោយការប្រើប្រាស់ទិន្នន័យផ្កាយរណបអំពីស្ថានភាពនៅឈូងសមុទ្រ Bengal។
បាក់តេរីអាសន្នរោគនោះរស់នៅក្នុងសត្វសមុទ្រតូចៗដែលស៊ីប្លង់តុងជាអាហារ។ អ្នកស្រី Colwell និងក្រុមអ្នកសហការនៅអង្គការ NASA បានគិតថា ពួកគេអាចប្រមើលមើលទុកមុននូវការកើនឡើងនៃករណីជំងឺអាសន្នរោគបាន តាមរយៈការតាមដានកម្រិតប្លង់តុងនៅតំបន់ឈូងសមុទ្រនោះ។
«ខ្ញុំនឹងមិនអាចភ្លេចឡើយ កាលដែលពួកយើងកំពុងធ្វើការគណនា ហើយវាអស្ចារ្យណាស់ វាពិតជាត្រឹមត្រូវមែន។ វាពិតជាគួរឲ្យរំជួលចិត្តមែនទែន»។
ក្រុមការងាររបស់អ្នកស្រី Colwell និងអ្នកស្រាវជ្រាវឯទៀតៗសង្ឃឹមថា ពួកគេនឹងអាចប្រើប្រាស់ផ្កាយរណបដើម្បីព្យាករណ៍ការរីករាលដាលនៃជំងឺឲ្យបានទៀងទាត់ប្រៀបដូចជាការព្យាករណ៍ឧតុនិយម៕
ប្រែសម្រួលដោយ វិញ សុជាតា
