លោករដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងបរិស្ថាន សាយ សំអាល់ តាមរយៈលិខិតផ្ញើជូនកាសែតក្នុងស្រុកមួយ បានធ្វើការការពារ ថាមិនមែនជារឿងចម្លែកអ្វីពេកនោះទេ សម្រាប់បែបបទដឹកនាំតាមបែប«លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យក្នុងបរិបទសភាឯកបក្ស» ខណៈដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់លោក ទំនងជាបានឈ្នះអាសនៈទាំងអស់១២៥ក្នុងរដ្ឋសភា តាមរយៈការបោះឆ្នោតដ៏ចម្រូងចម្រាសមួយកាលពីថ្ងៃអាទិត្យ។
បណ្ដារដ្ឋាភិបាលបស្ចិមលោកនានា បានធ្វើការរិះគន់ការបោះឆ្នោតដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាមានប្រៀប កាលពីថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដា ដែលប្រព្រឹត្តទៅជាមួយនឹងអវត្តមានរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលត្រូវបានផាត់ចេញ ដែលធ្លាប់ជាគូប្រជែងដ៏ស្វិតស្វាញក្នុងធុងឆ្នោតនិងការរិះគន់អំពីកង្វះលំហសិទ្ធិសេរីភាពនៅក្នុងប្រទេស។
ក៏ប៉ុន្តែនៅក្នុងអត្ថបទបរិយាយទស្សនៈមួយដែលត្រូវបានចុះផ្សាយកាលពីថ្ងៃសុក្រលើទំព័រកាសែតរស្មីកម្ពុជា ដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់ប្រធានព្រឹទ្ធសភា លោក សាយ ឈុំ ជាឪពុករបស់លោក លោក សាយ សំអាល់ បានហៅការបោះឆ្នោតថ្ងៃទី២៩ ខែកកក្កដា ថាបានប្រព្រឹត្តទៅ«ដោយសេរី និងយុត្តិធម៌»។
មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់វ័យក្មេងរបស់បក្សកាន់អំណាចបានសរសេរក្នុងន័យដើមយ៉ាងដូច្នេះថា៖
«លទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតនេះគឺបានឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីឆន្ទៈរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលជឿជាក់លើគោលការណ៍លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ទោះបីជាមានយុទ្ធនាការរារាំងមិនឱ្យទៅបោះឆ្នោតក៏ដោយ។ អត្រានៃអ្នកទៅបោះឆ្នោត៨២.៨៩%នេះ បង្ហាញយ៉ាងច្បាស់នូវការបរាជ័យរបស់ក្រុមប្រឆាំង ដែលតែងតែប្រើលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមកបោកប្រាស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ»។
បើយោងតាមតួលេខចុងក្រោយចេញផ្សាយដោយគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត ចំនួនអ្នកចេញទៅបោះឆ្នោតកាលពីថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដា មានអត្រា៨២.៨៩% ហើយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានទទួលសំឡេងគាំទ្រប្រមាណ៧៦.៧៧%នៃសន្លឹកឆ្នោតបានការសរុប ដែលទំនងជានឹងក្រសោបយកអាសនៈទាំងអស់១២៥នៅរដ្ឋសភា។
នៅក្នុងបទបរិយាយទស្សនៈដដែល លោក សាយ សំអាល់ បានថ្លែងការពារលទ្ធផលនេះក្នុងន័យដើមយ៉ាងដូច្នេះថា៖
«តាមគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស ការជ្រើសរើសអ្នកដឹកនាំប្រទេស ត្រូវធ្វើឡើងដោយផ្អែកលើឆន្ទៈប្រជាពលរដ្ឋតាមរយៈការបោះឆ្នោត។ លទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតគឺអាចមានគណបក្សមួយឈ្នះក្នុងសភាគណបក្សពីរ ឬគណបក្សច្រើន។ តាមរយៈលទ្ធផលនេះ សភាជាតិមួយត្រូវបានបង្កើតឡើង ដែលមានលក្ខណៈជាសភាឯកបក្ស ឬសភាទ្វេបក្ស ឬសភាពហុបក្ស»។
មកដល់ចំណុចនេះ លោករដ្ឋមន្ត្រី សាយ សំអាល់ បានថ្លែងបន្តថាវាមិនមែនជារឿងថ្មីទេ ដែលមានគណបក្សតែមួយគ្រប់គ្រងអាសនៈក្នុងរដ្ឋសភាក្នុងបរិបទនៃរបបប្រជាធិបតេយ្យគ្រប់គ្រងដោយការបោះឆ្នោត។ លោកបានលើកឧទាហរណ៍អំពីការឈរជើងកាន់កាប់អាសនៈទាំងអស់តែឯកឯងរបស់គណបក្សអំណាចប្រជាជន(PAP) នៅប្រទេសសិង្ហបុរី មកទល់នឹងឆ្នាំ១៩៨០ និងការឈរជើងផ្ដាច់មុខរបស់ចលនានយោបាយសង្គមរាស្ត្រនិយមនៅកម្ពុជាមកទល់នឹងឆ្នាំ១៩៧០។
លោក សាយ សំអាល់ ជារដ្ឋមន្ត្រីមានវ័យក្មេងជាងគេក្នុងគណៈរដ្ឋមន្ត្រីអាណត្តិទីប្រាំ ដែលចូលមកកាន់តំណែងកំពូលនៅក្រសួងបរិស្ថានក្រោយការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៣។ លោករក្សាបានដំណែងឈរជើងបានជាប់ជួន ខណៈដែលមានការរុះរើកែសម្រួលសមាសភាពគណៈរដ្ឋមន្ត្រីកាលពីឆ្នាំ២០១៦ ហើយការងារកំណែទម្រង់ក្នុងក្រសួងបរិស្ថានទៀតសោត ក៏លោក សាយ សំអាល់ បានទទួលការពោលសរសើរពីសំណាក់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ទៀតផង។
ការថ្លែងរបស់លោក សាយ សំអាល់ មានឡើង ខណៈដែលរដ្ឋអំណាចដែលដឹកនាំដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានទុកការរិះគន់របស់លោកខាងលិចនៅមួយដុំ ហើយស្រវាស្រទេញកំណត់ពេលវេលាបង្កើតរដ្ឋសភា និងរដ្ឋាភិបាលថ្មី។
កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានប្រកាសពីកាលបរិច្ឆេទនៃសម័យប្រជុំពេញអង្គដំបូងរបស់រដ្ឋសភានៅថ្ងៃទី១៩ ខែកញ្ញា ការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងគណៈរដ្ឋមន្ត្រីថ្មី នៅថ្ងៃទី២០ ខែកញ្ញា និងសម័យប្រជុំដំបូងនៃគណៈរដ្ឋមន្ត្រីនៅថ្ងៃទី២១ ខែកញ្ញា។
ការប្រកាសកាលបរិច្ឆេទនេះ កើតមាននៅព្រមពេលជាមួយនឹងការរិះគន់ និងការចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ជាបន្តបន្ទាប់ទៅលើដំណើរការរៀបចំការបោះឆ្នោតលើកនេះ។ រដ្ឋការរបស់ប្រធានាធិបតី ដូណាល់ ត្រាំ នៃសហរដ្ឋអាមេរិក បានព្រមានចាត់វិធានការជាបន្តបន្ទាប់ទៅលើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ហើយក៏បានសម្ដែងមន្ទិលអំពីភាពស្របច្បាប់នៃការបោះឆ្នោតដែលកង្វះការចូលរួមពីសំណាក់អ្នកជំទាស់ដែលមានកម្លាំងគាំទ្រនយោបាយខ្លាំង។
ភាសាស្រដៀងគ្នា ត្រូវបានគេឮផងដែរពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលប្រទេស អូស្ត្រាលី កាណាដា នូវែលសេឡង់ អាល្លឺម៉ង់ បារាំង ចក្រភពអង់គ្លេស ស៊ុយអែត និងសហភាពអឺរ៉ុប ដែលបានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍បណ្ដាក់កន្ទុយគ្នាតាំងតែពីការបោះឆ្នោតថ្ងៃអាទិត្យសប្ដាហ៍មុនបានបិទបញ្ចប់មក។
គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ត្រូវបានរំលាយកាលពីខែវិច្ឆិកាឆ្នាំទៅមិញ ខណៈប្រធានគណបក្សគឺលោក កឹម សុខា កំពុងជាប់ឃុំឃាំងប្រឈមមុខនឹងបទចោទអំពីគម្រោងការផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាល។ រីឯមន្ត្រីជាក្បាលម៉ាស៊ីនបក្សចំនួន១១៨រូប រងបម្រាមមិនឱ្យធ្វើនយោបាយដល់ឆ្នាំ២០២២។ បក្សមួយនេះ បានហៅការបោះឆ្នោតថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដា កន្លងទៅថាជា«ការបោះឆ្នោតក្លែងក្លាយ» ព្រោះតែខ្លួនត្រូវបានផាត់ចេញពីទីលានប្រកួត។
ក៏ប៉ុន្តែ នាសប្ដាហ៍កន្លងទៅនេះ បណ្ដាប្រទេសជិតខាងនានាដូចជា ចិន ឡាវ និងវៀតណាម បានបង្ហាញជំហរអបអរស្វាគមន៍គាំទ្រការបោះឆ្នោតលើកនេះ។
តួយ៉ាង ក្នុងជំនួបដាច់ដោយឡែកមួយនៅក្រៅកិច្ចប្រជុំវេទិកាតំបន់អាស៊ាន (ARF) ដែលប្រព្រឹត្តកាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ នៅប្រទេសសិង្ហបុរី លោករដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិន Wang Yi បានថ្លែងនៅចំពោះមុខសមភាគីកម្ពុជា លោក ប្រាក់ សុខុន ថាចិននឹងជួយការពារកម្ពុជាតទល់នឹងការជ្រៀតជ្រែកចូលកិច្ចការផ្ទៃក្នុងទាក់ទងនឹងលទ្ធផលឈ្នះដាច់របស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាក្នុងការបោះឆោ្នតខាងលើនេះ។
កម្ពុជា និងសិង្ហបុរី បានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងមួយកាលពីឆ្នាំ២០១៧ ស្ដីអំពី«ការពិគ្រោះយោបល់ខាងនយោបាយ» ដែលបើកផ្លូវឱ្យមានការផ្លាស់ប្ដូរមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ និងវ័យក្មេង នៃរដ្ឋាភិបាលប្រទេសទាំងពីរសិក្សាស្វែងយល់ផ្តោះប្ដូរយោបល់អំពីបញ្ហាគោលនយោបាយ និងយុទ្ធសាស្ត្រដឹកនាំរដ្ឋ។
សិង្ហបុរី ជារដ្ឋដែលដឹកនាំដោយគណបក្សអំណាចប្រជាជនតែមួយគត់តាំងពីឆ្នាំ១៩៥៩ មកទល់នឹងបច្ចុប្បន្ន។ រីឯគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ក៏បានស្ថិតក្នុងអំណាចតាំងពីឆ្នាំ១៩៧៩មកដែរ។
ឆ្លើយតបនឹងមតិរិះគន់ជាហូរហែអំពីកង្វះលំហសិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញមតិនៅក្នុងប្រទេស លោក សាយ សំអាល់ ក៏បានសរសេរបកស្រាយក្នុងន័យដើមយ៉ាងដូច្នេះទៀតថា៖
«ពលរដ្ឋមានសិទ្ធិបញ្ចេញមតិយោបល់តាមមនសិការរបស់ខ្លួន ប៉ុន្តែមិនត្រូវរំលោភដល់សិទ្ធិអ្នកដទៃ ឬប៉ះពាល់ដល់សេចក្ដីថ្លៃថ្នូររបស់អ្នកដទៃដែលច្បាប់ហាមឃាត់ ឬបំផ្លើសការពិតដែលនាំឱ្យប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខសង្គម»។
លោក ហង្ស វិទូ អ្នកអត្ថាធិប្បាយនយោបាយ និងជាប្រធានស្ថាបនិករបស់«ក្រុមអ្នកវិភាគវ័យក្មេង»បានយល់ឃើញថា ការថ្លែងរបស់លោក សាយ សំអាល់ នេះ កើតមានឡើងនៅចំពេលដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា កំពុងត្រៀមបើកទំព័រថ្មីនៃការដឹកនាំរបស់ខ្លួនយ៉ាងហោចណាស់ប្រាំឆ្នាំទៅមុខទៀត ដោយប្រឹងពុះពារកាត់ឆ្លងនឹងសម្ពាធពីរដ្ឋាភិបាលបស្ចិមលោក តែលោកថាគំរូរបស់ប្រទេសសិង្ហបុរីជាសភាឯកបក្សនោះ ទំនងជានឹងមិនអាចជោគជ័យនៅកម្ពុជាឡើយ។
«បើសិនជាសភាឯកបក្សហ្នឹងគាត់ល្អត្រឹមត្រូវដូចនៅប្រទេសសិង្ហបុរី លុបបំបាត់ចោលនូវអំពើពុករលួយ រឿងអយុត្តិធម៌សង្គម ខ្ញុំជឿជាក់ថាសភាឯកបក្សវាអត់អីទេ! តែនៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យពហុបក្សដូចនៅកម្ពុជារួមរឹតទៅដោយអំពើពុករលួយ រួបរឹតទៅដោយការរើសអើងពណ៌សម្បុរនយោបាយ ខ្ញុំគិតថាមិនអាចធៀបជាមួយនឹងសិង្ហបុរីបានទេបាទ! »។
យ៉ាងណាក្ដី អ្នកវិភាគរូបនេះបានថ្លែងថា វាល្មមដល់ពេលដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ងាកមកនិយាយសម្រុះសម្រួលជាមួយក្រុមអ្នកនយោបាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបន្ធូរបន្ថយកម្ដៅនយោបាយ ដែលអនុញ្ញាតឱ្យខ្លួនអាចផ្ដោតអារម្មណ៍ទៅលើការធ្វើកំណែទម្រង់ជាបន្ត ធានាសេវាសាធារណៈជូនពលរដ្ឋបានប្រសើរជាងមុន និងបង្ហាញនូវភាពស្របច្បាប់នៅចំពោះមុខម្ចាស់ឆ្នោត និងសហគមន៍អន្តរជាតិទៀតផង៕
