គេរំពឹងថា ប្រទេសម៉ាឡេស៊ីនិងប្រទេសវៀតណាមដែលមានកម្លាំងខាងយោធាខ្សោយជាងប្រទេសចិន នឹងធ្វើការតវ៉ាតាមការទូតអំពីកងនាវាចិនដែលបានបើកចូលទៅក្នុងដែនសមុទ្រមានជម្លោះក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងនៅក្នុងខែមេសា ហើយការណ៍នេះបណ្តាលឱ្យមានភាពជាប់គាំងដែលនឹងមានរយៈពេលយូរតទៅទៀត។
ប្រទេសទាំងពីរនេះនៅក្នុងអាស៊ីអាគ្នេយ៍កំពុងឃ្លាំមើលចលនានៃកងនាវាចិន Haiyang Dizhi 8 ដែលរបាយការណ៍ព័ត៌មានជាច្រើននិយាយថា បានបើកកាត់តំបន់មានជម្លោះនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងកាលពីសប្តាហ៍ទីពីរនៃខែមេសា។កប៉ាល់នេះបានចំណាយពេលបួនខែកាលពីឆ្នាំ២០១៩នៅក្នុងតំបន់សម្បូរប្រេងនៃសមុទ្រចិនខាងត្បូងដែលប្រទេសវៀតណាមបានទាមទារថា ជារបស់ខ្លួន ហើយកប៉ាល់នេះបានរារាំងមិនឱ្យប្រទេសវៀតណាមរុករកប្រេងនៅក្រោមទឹកទេ។
ពួកអ្នកវិភាគមានជំនឿថា នៅពេលនេះរដ្ឋទាំងពីរនេះនឹងប្រហែលធ្វើការតវ៉ាតាមការទូតដល់ប្រទេសចិនក៏ប៉ុន្តែតវ៉ាខ្លាំងជាងមុនបន្តិច។ ប្រទេសទាំងពីរនេះគ្មានកម្លាំងយោធាខ្លាំងដូចប្រទេសចិនទេ។ នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃប្រទេសម៉ាឡេស៊ីដែលបានកាន់តំណែងតិចជាងពីរខែក៏មានបទពិសោធន៍បន្តិចបន្តួចខាងការទូតដែរ។
ពួកអ្នកជំនាញមានជំនឿថា ដោយគ្មានការឆ្លើយតបនឹងសកម្មភាពរបស់ចិន ប្រទេសចិនអាចរក្សាទុកកងនាវាធ្វើការស្ទង់នៅក្នុងដែនទឹកមានជម្លោះ ហើយរារាំងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងខួងរកថាមពលរបស់ប្រទេសម៉ាឡេស៊ីនិងប្រទេសវៀតណាម។
លោក Carl Thayer ដែលជាសាស្ត្រាចារ្យចូលនិវត្តន៍នៃសាកលវិទ្យាល័យរដ្ឋ New South Wales នៅក្នុងប្រទេសអូស្ត្រាលី បាននិយាយថា៖ «នេះគ្រាន់តែជាស្ថានភាពនៅនឹងដដែល»។
លោក Thayer បាននិយាយថា៖ «ប្រទេសចិនកំពុងធ្វើការស្ទង់នៅក្នុងដែនទឹកមានជម្លោះនោះ ហើយប្រទេសម៉ាឡេស៊ីកំពុងស្វែងរកប្រេងដែរហើយជួនកាលបានត្រូវរំខានហើយហៀបមានការប៉ះទង្គិចគ្នាដែរ។ បន្ទាប់មកក៏មានសម្ពាធខាងការទូតនៅក្រោយឆាក។ ជួនកាលក៏មានការប្រែប្រួលអាកាសធាតុហើយប្រសិនបើម៉ាឡេស៊ីមិនចុះចាញ់ទេ ប្រទេសចិនក៏យកនាវា ហើយប្រគល់ត្រឡប់មកវិញនៅពេលក្រោយ»។
ការរង្គាសចិត្តគ្នាបែបនេះបានកើតមានឡើងជាទៀងទាត់នៅក្នុងជម្លោះនេះក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងដែលមានភាពខ្លាំងឡើងៗ។
ប្រទេសចិនម៉ាឡេស៊ីនិងប្រទេសវៀតណាមព្រមទាំងរដ្ឋាភិបាលបីទៀតបានទាមទារតំបន់ទាំងមូលឬផ្នែកខ្លះនៃដែនសមុទ្រនេះដែលមានទំហំ៣លាន៥សែនគ.ម.ក្រឡា។ ប្រទេសទាំងនេះចង់កាន់កាប់តំបន់ទាំងនេះដែលជាផ្លូវនាវាចរណ៍ សំបូរត្រី ប្រេងនិងឧស្ម័នធម្មជាតិ។ ប្រទេសចិនខ្លាំងជាងប្រទេសឯទៀតៗដែលទាមទារតំបន់សមុទ្រទាំងនេះកាលពី១០ឆ្នាំកន្លងទៅនេះដោយចាក់ដីបំពេញកោះតូចៗសម្រាប់ស្ថាបនាទីតាំងយោធា។
ពួករដ្ឋដែលទាមទារតំបន់សមុទ្រទាំងនេះមិនបានធ្វើឱ្យមានការចម្រើនក្នុងការដោះស្រាយជម្លោះទាំងនេះទេ។ យូរៗម្តងកងនាវាចម្បាំងនៃកងទ័ពជើងទឹកស.រ.អា.បានបើកកាត់តំបន់នោះជាការព្រមានដល់រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំង។
នាយករដ្ឋមន្ត្រីថ្មីនៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ី
ពួកអ្នកវិភាគនិយាយថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី Muhyiddin Yassin នៃប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ដែលជាអតីតរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃដែលបានត្រូវតែងតាំងកាលពីខែមីនាប្រហែលជា នឹងរកវិធីដោះស្រាយមិនចេញមុខមាត់ទាក់ទងនឹងវត្តមានរបស់ចិននៅក្នុងដែនសមុទ្រមានជម្លោះនេះ។ លោក Mahathir Mohamad ដែលកាន់តំណែងមុនលោក Yassin បានសាកសួរជាសាធារណៈអំពីមូលដ្ឋាននៃការទាមទាររបស់ចិនហើយលោកបានព្រមានប្រឆាំងនឹងការប្រើនាវាចម្បាំងថែមទៀតផង។
លោក Oh Ei Sun ជាអ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់នៅឯវិទ្យាស្ថានកិច្ចការអន្តរជាតិនៅប្រទេសសិង្ហបូរី។ លោកបាននិយាយថា៖ «នាយករដ្ឋមន្ត្រីថ្មីរូបនេះមិនមែនដូចលោក Mahathir ទេ។ លោកមិនដែលកាន់យកគោលជំហរតឹងរ៉ឹងខាងការទូតឬខាងនយោបាយទេ»។
លោក Oh Ei Sun បាននិយាយថា គេរំពឹងថា នឹងមានការចរចាមិនចេញមុខរវាងប្រទេសម៉ាឡេស៊ីនិងប្រទេសចិន ដែលនឹងធ្វើចលនាកងនាវាខ្លួន «ដោយសន្តិវិធីនិងដោយគិតទុកជាមុន» នៅក្នុងដែនទឹកមានជម្លោះនេះ។
លោក Thayer បាននិយាយថា ប្រទេសចិនបានអាក់អន់ចិត្តនឹងប្រទេសម៉ាឡេស៊ីដែលបានដាក់សំណុំឯកសារកាលពីខែធ្នូទៅកាន់គណៈកម្មការអ.ស.ប.ទទួលបន្ទុកការកម្រិតខ្ពង់រាបបាតសមុទ្រអំពីផែនការពង្រីកសិទ្ធិរបស់ខ្លួននៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងហួសពី៣៧០គ.ម.ពីឆ្នេរសមុទ្រខ្លួន។ ប្រទេសចិនបានទាមទារដែនសមុទ្រនេះប្រមាណ៩០ភាគរយ ហើយបាននិយាយយោងដល់ឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រដែលខ្លួនបានប្រើដើម្បីគាំទ្រការទាមទាររបស់ផងខ្លួន។
កាលពីខែតុលាប្រទេសម៉ាឡេស៊ីបានចាប់ផ្តើមរុករកប្រេងនិងឧស្ម័ននៅខាងក្រៅកម្រិត៣៧០គ.ម.នោះ។ អង្គការស្រាវជ្រាវរបស់ស.រ.អា.ឈ្មោះ Asia Maritime Transparency Initiative និយាយនៅលើគេហទំព័រខ្លួនថា នាវាខួងរកប្រេងឈ្មោះ West Capella របស់ក្រុមហ៊ុនអង់គ្លេសមួយបានក្លាយទៅជា «មជ្ឈមណ្ឌលនៃភាពមិនឈ្នះមិនចាញ់»ដែលនាំឲ្យកងឆ្មាំឆ្នេរសមុទ្រចិនធ្វើសកម្មភាព។
អ្នកស្រាវជ្រាវម្នាក់ដែលធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវឱ្យរដ្ឋាភិបាលម៉ាឡេស៊ីបាននិយាយថា នាវាធ្វើការស្ទង់របស់ចិនបានទៅដល់តំបន់នោះកាលពីសប្តាហ៍ទីពីរនៃខែមេសាជាមួយនាវាអមដំណើរចំនួនប្រមាណ១០គ្រឿងហើយអាចវិលត្រឡប់មកវិញជាមួយកប៉ាល់អមដំណើរ២០ឬ៣០គ្រឿងដែលជាការបង្ហាញកម្លាំងរបស់ចិនប្រាប់ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។
គេហទំព័រតាមដាននាវាឈ្មោះ Marine Traffic ឲ្យដឹងថា នាវាស្ទង់របស់ចិននេះបានបើកជិតប្រទេសចិនដីគោកនៅខាងកើតក្រុងហុងកុងកាលពីយប់ថ្ងៃអាទិត្យទី១៩ខែមេសា។
ប្រទេសវៀតណាមបានរៀនពីហេតុការណ៍កាលពីឆ្នាំ២០១៩
កាលពីខែកក្កដាឆ្នាំទៅមិញ នាវាស្ទង់ខាងថាមពលរបស់ចិនដដែលនេះបានចាប់ផ្តើមយាមល្បាតនៅជិតឆ្នេរ Vanguard Bank នៅចម្ងាយ៣៥២គ.ម.ពីឆ្នេរសមុទ្រភាគឦសាននៃប្រទេសវៀតណាម។ អាជ្ញាធរវៀតណាមបានធ្វើប្រតិបត្តិការនៅឯសើនរុករកថាមពលក្រោមសមុទ្រមួយនៅជិតឆ្នេរ Vanguard Bank។ នាវាចិននេះបានចាកចេញពីទីនោះនៅខែតុលា។
នាវាវៀតណាមនិងចិនបានបុកគ្នាកាលពីឆ្នាំ២០១៤នៅពេលប្រទេសចិនបានអនុញ្ញាតឱ្យមានកន្លែងបូមប្រេងមួយក្នុងដែនទឹកមានជម្លោះនោះ។ លោក Thayer បាននិយាយថា នៅពេលដែលនាវាស្ទង់នេះបានបង្ហាញខ្លួនកាលពីឆ្នាំទៅមិញ ប្រទេសចិនបានរារាំងវៀតណាមមិនឱ្យចូលទៅជិតកន្លែងខួងរកប្រេងរបស់ខ្លួនទេហើយភាពមិនឈ្នះមិនចាញ់នេះបានក្លាយទៅជាស្ថានភាពមិនព្រមដកថយមុនរៀងខ្លួន»។
ពួកអ្នកស្រាវជ្រាវនិយាយថា លើកនេះប្រទេសវៀតណាមនឹងតវ៉ាទៀតហើយចៀសវាងមិនប្រើកម្លាំងទេ។
លោក Nguyen Thanh Trung ជានាយកនៃមជ្ឈមណ្ឌលខាងការសិក្សាអន្តរជាតិនៃសាកលវិទ្យាល័យខាងវិទ្យាសាស្ត្រសង្គមនិងមនុស្សសាស្ត្រក្នុងក្រុងហូជីមិញ ដែលជាអតីតក្រុងព្រៃនគរនៃដែនដីកម្ពុជាក្រោម។ លោកបាននិយាយថា នៅក្នុងករណីនេះកងនាវា Haiyang Dizhi 8 អាចចំណាយពេលពីពីរទៅបីខែនៅក្នុងដែនសមុទ្រមានជម្លោះនេះក្នុងឆ្នាំនេះដោយប្រើកោះតូចៗដែលត្រូវចាក់ដីបំពេញជាកន្លែងសម្រាប់ទទួលការផ្គត់ផ្គង់។
លោកបានថ្លែងថា ប្រទេសវៀតណាមសង្ឃឹមថា នឹងមានការគាំទ្រពីរដ្ឋឯទៀតៗក្នុងអាស៊ីអាគ្នេយ៍។
លោក Nguyen Thanh Trung បាននិយាយថា៖« នេះជាហេតុការណ៍កើតមានប្រចាំឆ្នាំ។ខ្ញុំយល់ថានេះជាលើកទីពីរហើយដែលនាវាស្ទង់នេះបានមកកាន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងវិញ។ ប្រសិនបើប្រទេសនានាក្នុងអាស៊ីអាគ្នេយ៍មិនធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនៅពេលនេះទេ ប្រហែលនៅឆ្នាំក្រោយកប៉ាល់ស្ទង់នេះនឹងវិលត្រឡប់មកវិញទៀតហើយវាប្រហែលជ្រើសរើសតំបន់មួយទៀតក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងដើម្បីធ្វើការស្ទង់ខាងភូគម្ភសាស្ត្រ»។
ប្រែសម្រួលដោយឈឹម សុមេធ
