អ្នកជំនាញថា ការសន្យារបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងថា ខ្លួននឹងមិនគ្របដណ្តប់សមុទ្រចិនខាងត្បូងនោះ ត្រូវបានធ្វើឡើងយឺតពេលក្នុងការបញ្ចុះបញ្ចូលប្រទេសទាមទារតូចៗនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍លើផ្លូវទឹកយុទ្ធសាស្ត្រមួយនេះ បន្ទាប់ពីចិនពង្រីកការកាន់កាប់របស់ខ្លួនអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ។
លោកប្រធានាធិបតីចិន ស៊ី ជីនពីង បានធ្វើការសន្យានេះ កាលពីថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកានៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលតាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត ដែលជាខួបទី៣០នៃកិច្ចសន្ទនាអាស៊ាន-ចិន។ លោកបានថ្លែងប្រាប់មេដឹកនាំនៃសមាជិកទាំង ១០ ក្នុងសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (អាស៊ាន) ថា រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំង នឹងបញ្ចៀស«ការរករឿង» ប្រទេសតូចជាងខ្លួនដែលមានការទាមទារប្រជែងនឹងចិននៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងដែលមានទំហំ ៣,៥ លានគីឡូម៉ែត្រការ៉េ។
វត្តមានរបស់ចិននៅក្នុងកិច្ចប្រជុំអាស៊ាន ជាទូទៅ តំណាងដោយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី Li Keqiang ប៉ុន្តែនៅពេលនេះ លោកប្រធានាធិបតី ស៊ី បានថ្លែងទៅកាន់ប្រទេសនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ថា «ចិននឹងមិនបង្កើតឱ្យមានអនុត្តរភាពទេ ហើយក៏មិនរករឿងប្រទេសតូចជាងខ្លួននោះដែរ»។ នេះ បើយោងតាមរបាយការណ៍ចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី២៣ ខែវិច្ឆិកា នៅលើគេហទំព័រសារព័ត៌មាន China Daily ដែលគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំង។
ប្រទេសចិន ប្រជែងយ៉ាងខ្លាំងជាមួយនឹងព្រុយណេ ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន តៃវ៉ាន់ និងវៀតណាមចំពោះអធិបតេយ្យភាពលើចំណែកនៅក្នុងសមុទ្រដែលសម្បូរទៅដោយធនធាន ដែលលាតសន្ធឹងពីទីក្រុងហុងកុងទៅដល់កោះ Borneo។ រដ្ឋាភិបាលចិនបានចាក់បំពេញដីកោះតូចៗនៅក្នុងសមុទ្រ ហើយពេលខ្លះកោះទាំងនោះ ត្រូវបានប្រើប្រាស់សម្រាប់គោលដៅយោធា ដែលធ្វើឱ្យប្រទេសផ្សេងៗ មានការខឹងសម្បា។
កងទ័ពជើងទឹកចិន ឆ្មាំសមុទ្រ និងនាវានេសាទចិន ជារឿយៗ បង្ករឿងដល់ប្រទេសទាមទារផ្សេងទៀតដែលសុទ្ធតែមានយោធាអន់ជាងខ្លួន ដោយបានបើកឆ្លងកាត់ផ្លូវទឹកដែលមានជម្លោះ និងសម្បូរទៅដោយជលផល និងធនធានប្រេងឥន្ធនៈក្រោមដី។
ប្រតិកម្មរបស់ប្រទេសនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍
លោក Jay Batongbacal សាស្ត្រាចារ្យកិច្ចការសមុទ្រអន្តរជាតិនៅសាកលវិទ្យាល័យហ្វីលីពីននៅក្នុងទីក្រុង Quezon ប្រទេសហ្វីលីពីនបានថ្លែងថា ប្រទេសក្នុងអាស៊ានមានការសង្ស័យពីការលើកឡើងរបស់លោកប្រធានាធិបតី ស៊ី ដោយសារមេដឹកនាំអាស៊ាន ធ្លាប់បានឮភាសាបែបនេះពីមុនរួចទៅហើយ។
ព្រុយណេ ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន និងវៀតណាមជាសមាជិកអាស៊ាន ដែលចរចាជាក្រុមលើបញ្ហាពាណិជ្ជកម្មខាងក្រៅ ព្រមទាំងបញ្ហាសន្តិសុខរួមទាំងសកម្មភាពនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងផងដែរ។
លោក Batongbacal បានថ្លែងដោយសំដៅជាពិសេសដល់តំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ថា «ច្បាស់ណាស់ ប្រទេសផ្សេងទៀតនៅក្នុងតំបន់ មិនចេះតែជឿតាមទេ។ វាជាសកម្មភាពរបស់ចិនដែលបង្កឱ្យមានក្តីបារម្ភ ទោះបីជាចិនធ្លាប់បានផ្តល់ការធានាបែបនេះពីមុនមកក៏ដោយ»។
លោក Alexander Vuving សាស្ត្រាចារ្យនៅមជ្ឈមណ្ឌលអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក Daniel K. Inouye សម្រាប់ការសិក្សាសន្តិសុខនៅក្នុងរដ្ឋ Hawaii សហរដ្ឋអាមេរិកបានថ្លែងថា ចិនមិនមានបំណងបញ្ចប់គោលជំហររបស់ខ្លួនលើបញ្ហាសមុទ្រនេះទេ។ លោក Vuving បន្តថា លោកប្រធានាធិបតី ស៊ី បានប្រាប់អតីតប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក លោក បារ៉ាក់ អូបាម៉ា នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៥ ថា ចិននឹងមិនដាក់យោធានៅសមុទ្រនេះទេ ប៉ុន្តែ បែរជាមិនគោរពតាមការសន្យានេះទៅវិញ។
លោក Vuving ថា វៀតណាម នឹងមិនទុកចិត្តការសន្យាលើកចុងក្រោយរបស់ចិននោះទេ ហើយហ្វីលីពីន និងឥណ្ឌូណេស៊ីយល់ថា វាជាការគួរឱ្យសង្ស័យ។ ឥណ្ឌូណេស៊ីមិនមានការប្រជែងជាមួយចិនចំពោះដែនកោះនោះទេ ប៉ុន្តែភាគីទាំងពីរ មានការខ្វែងគំនិតគ្នាលើខ្សែផ្លូវទឹកក្នុងសមុទ្រ។
វៀតណាម បានប៉ះទង្គិចជាមួយចិនលើបញ្ហាកោះមានជម្លោះចាប់តាំងពីទសវត្សរ៍១៩៧០ ហើយធ្លាប់មានការប៉ះទង្គិចបង្ហូរឈាមនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៤ និងឆ្នាំ១៩៨៨។ ម៉ាឡេស៊ី និងហ្វីលីពីន បាននិយាយប្រឆាំងចិនក្នុងឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។
នៅដើមខែវិច្ឆិកា នាវាឆ្មាំសមុទ្រចិន បានបិទមិនឱ្យទូកផ្គត់ផ្គង់របស់ហ្វីលីពីនធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅកោះ Second Thomas Shoal ដែលជាកោះកាន់កាប់ដោយហ្វីលីពីននិងបានបាញ់ទឹកដាក់ទៀតផង។
ប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន លោក Duterte បានថ្លែងកាលពីថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកា ក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានថា៖ «យើងស្អប់ហេតុការណ៍នាពេលថ្មីៗនៅកោះ Ayungin Shoal និងមានក្តីបារម្ភខ្លាំងចំពោះការវិវឌ្ឍស្រដៀងគ្នានេះ។ ការណ៍នេះ មិនបង្ហាញឱ្យឃើញពីទំនាក់ទំនងល្អរវាងប្រទេសជាតិរបស់យើង និងភាពជាដៃគូរបស់យើងនោះទេ»។
លោក Gregory Poling នាយកគម្រោងផ្តួចផ្តើមតម្លាភាពសមុទ្រអាស៊ីនៃមជ្ឈមណ្ឌលសម្រាប់ការសិក្សាអន្តរជាតិ និងយុទ្ធសាស្ត្រដែលមានមូលដ្ឋាននៅរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោនបានថ្លែងថា៖ «បញ្ហា គឺថា សារ [ដែលចិនបានថ្លែង] ក្លាយជារឿងគួរឱ្យអស់សំណើចសម្រាប់ប្រទេសជិតខាងជាច្រើន ដោយការវិវឌ្ឍឥតឈប់ឈរ»។
ដោយសំដៅដល់ចំណុចដែលទំនងមានការប៉ះទង្គិចយោធាខ្លាំងជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំង លោក Poling បន្ថែមថា៖ «អ្នកមើលសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដៃសមុទ្រតៃវ៉ាន់ និងព្រំដែនឥណ្ឌា។ វាកាន់តែពិបាកឱ្យសមាជិកអាស៊ានដែលមិនជាប់ពាក់ព័ន្ធនៅក្នុងជម្លោះ ជឿលើការសន្យារបស់ចិនណាស់»។
ហេតុអ្វីលោកប្រធានាធិបតី ស៊ី ថ្លែងបែបនេះ?
អ្នកជំនាញក្នុងតំបន់ដូចជាលោក Eduardo Araral សាស្ត្រាចារ្យរងនៅសាលាគោលនយោបាយសាធារណៈនៃសាកលវិទ្យាល័យជាតិសិង្ហបុរីបានថ្លែងថា លោកប្រធានាធិបតី ស៊ី ធ្វើសកម្មភាពមិនធម្មតាដោយថ្លែងសារលក្ខណៈផ្ទាល់ខ្លួនចំពោះបញ្ហាអនុត្តរភាពនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងនៅចំពោះមុខសមាជិកអាស៊ានជា «រឿងសមហេតុផលដែលត្រូវធ្វើ» ដើម្បីចាប់ផ្តើមបង្កើនអំណាចជាសាកលរបស់ខ្លួន។
លោក Araral បានថ្លែងថា៖ «នៅពេលអ្នកជាប្រទេសតូច ហើយមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងប្រទេសធំ អ្នកមានការភ័យខ្លាចនៅពេលប្រទេសធំនោះរីកចម្រើនទៅៗកាន់តែខ្លាំង ដូច្នេះខ្ញុំគិតថា សម្រាប់រយៈពេល៣០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ជាសំណួរដ៏សំខាន់នៅក្នុងចិត្តរបស់មេដឹកនាំអាស៊ាន»។ ចិន មានកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធខ្លាំងបំផុតទី៣ក្នុងពិភពលោក បន្ទាប់ពីសហរដ្ឋអាមេរិក និងរុស្ស៊ី។
លោក Araral បានថ្លែងថា៖ «ដូច្នេះ នៅពេល [មេដឹកនាំអាស៊ាន] មានឱកាសជួបជាមួយលោកប្រធានាធិបតី ស៊ី ជីនពីង ពួកគេប្រហែលរំពឹងថា លោក នឹងធ្វើការធានាទាំងនោះ»។
ទោះជាយ៉ាងនេះក៏ដោយ លោក Vuving បានថ្លែងថា លោកប្រធានាធិបតី ស៊ី លើកឡើងពីបញ្ហាអនុត្តរភាពនេះ ក្រែងលោរដ្ឋាភិបាលនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍សង្ស័យពីជំនួបរបស់លោក ស៊ី ជាមួយនឹងប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក លោក Joe Biden ឬកិច្ចព្រមព្រៀងចែករំលែកបច្ចេកវិទ្យាយោធាត្រីភាគីថា អាចនឹងផ្លាស់ប្តូរជំហរនយោបាយភូមិសាស្ត្ររបស់ចិននៅក្នុងតំបន់ ឬយ៉ាងណា។
រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងប្រឆាំងនឹងកិច្ចព្រមព្រៀងយោធាត្រីភាគី AUKUS ដែលជាកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិសុខរវាងសហរដ្ឋអាមេរិក ចក្រភពអង់គ្លេស និងអូស្ត្រាលី និងត្រូវបានធ្វើឡើងដើម្បីទប់ទល់នឹងការពង្រីកឥទ្ធិពលរបស់ចិន។
រវាងការផ្តួចផ្តើមកិច្ចព្រមព្រៀង AUKUS និងជំនួបទ្វេភាគីរវាងចិន និងសហរដ្ឋអាមេរិកតាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិតក្នុងសប្តាហ៍ទី៣នៃខែវិច្ឆិកាកន្លងទៅ លោក Vuving គិតថា ចិន អាចនឹង«មានអារម្មណ៍ថា ពួកគេត្រូវតែផ្តល់ការធានាបន្តិចបន្តួចសាជាថ្មីដល់ប្រទេសជិតខាងនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍»។
លោក Araral បានថ្លែងថា ខណៈចិនត្រូវបានគេរំពឹងថា «នឹងពង្រីកឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួន» នៅទូទាំងតំបន់ដោយមិនចាំបាច់ធ្វើពាណិជ្ជកម្មដោយប្រថុយដោយសារការបិទខ្សែផ្លូវទឹកក្នុងសមុទ្រនោះ រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំង ក៏អាចនឹងព្យាយាមដណ្តើមយកឥទ្ធិពលរបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន ដែលរក្សាវត្តមានកងទ័ពជើងទឹកជាប្រចាំនៅក្នុងតំបន់ និងលក់សព្វាវុធនៅក្នុងតំបន់។
រដ្ឋបាលសហរដ្ឋអាមេរិកជាច្រើនជំនាន់ បានប្រកាសពីការគាំទ្ររបស់ខ្លួនសម្រាប់«តំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិកសេរី និងបើកចំហ» និងគិតថា «ការទាមទាររបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងលើធនធាននៅក្នុងសមុទ្រក្នុងចំណែកភាគច្រើននៃសមុទ្រចិនខាងត្បូងថា ជារឿងខុសច្បាប់ទាំងស្រុង ហើយយុទ្ធនាការនៃការបង្ករឿងដើម្បីគ្រប់គ្រងចំណែកទាំងនោះ ក៏អ៊ីចឹងដែរ»។
សមាជិកអាស៊ានដែលមិនមានការទាមទារក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង មានកម្ពុជា ឡាវ មីយ៉ាន់ម៉ា សិង្ហបុរី និងថៃ៕
កំណត់សម្គាល់៖ វីអូអេ បានបញ្ចូលព័ត៌មានបន្ថែមនៅក្នុងសេចក្តីរាយការណ៍នេះ។
