ក្រោយការសោយទិវង្គតនៃព្រះមហាក្សត្រថៃ ព្រះបាទ Bhumibol Adulyadej ប្រទេសនេះបានឈានចូលដល់ជំពូកនយោបាយថ្មីមួយដែលប្រទេសកម្ពុជាជិតខាងខ្លួនធ្លាប់បានឆ្លងកាត់កាលពី៤ឆ្នាំមុន គឺក្រោយការសោយទិវង្គតនៃព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់អ្នកវិភាគកិច្ចការអាស៊ីអាគ្នេយ៍មួយរូប។
លោក ឈាង វណ្ណារិទ្ធ អ្នកវិភាគកិច្ចការអាស៊ីអាគ្នេយ៍និងជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សាយោបល់នៃវិទ្យាស្ថានកម្ពុជាសម្រាប់ការសិក្សាយុទ្ធសាស្ត្រ ថ្លែងនៅក្នុងកម្មវិធី Hello VOA «សំឡេងជំនាន់ថ្មី» កាលពីខែតុលាថា ទោះបីមានបរិបទខុសគ្នាក្តី ព្រះមហាក្សត្រទាំងទាំងពីរព្រះអង្គធ្លាប់បានដើរតួនាទីសំខាន់ក្នុងការថែរក្សារាជបល្ល័ង្កក្នុងការបង្រួបបង្រួមជាតិក្នុងអំឡុងពេលមានវិបត្តិនយោបាយធ្ងន់ធ្ងរនៅក្នុងប្រទេសជាតិរបស់ព្រះអង្គរៀងៗខ្លួនកម្ពុជានិងថៃ ហើយតួនាទីរបស់ព្រះមហាក្សត្រទាំងទ្វេពិបាកនឹងរកអ្នកជំនួសបាន។
លោក ឈាង វណ្ណារិទ្ធ ថ្លែងថា៖
«គឺជារបត់ថ្មីមួយចំពោះប្រទេសថៃ ពីព្រោះថា ៧០ ឆ្នាំប្រហែលជាពីរទៅបីជំនាន់មនុស្សឯណោះ។ ដែលស្គាល់តែស្តេចតែមួយអង្គហ្នឹងទេ។ អញ្ចឹងជាការបាត់បង់នូវព្រលឹងរបស់ជាតិមួយ ដែលពិបាកនឹងប៉ះប៉ូវនិងរកអ្វីមួយឲ្យជំនួសបាន។ ពិបាកមែនទែន។ ហើយយើងក្រឡេកមក ស្រុកខ្មែរយើងហ្នឹងក៏យើងបានឆ្លងកាត់នូវបិតាជាតិរបស់យើងដែរគឺសម្តេច នរោត្តម សីហនុ បួនឆ្នាំកន្លងទៅនេះ ហើយក៏ពិបាកនឹងស្តារតួនាទី និងភាពជាអ្នកដឹកនាំនិងការទទួលស្គាល់ពីសារធារណជនរបស់តួអង្គទាំងពីរនេះគឺសំខាន់ណាស់ ហើយពិបាននឹងមានអ្នកណាជំនួសបាន បាទ»។
ទាំងនៅក្នុងប្រទេសថៃ និងប្រទេសកម្ពុជា ព្រះមហាក្សត្រមានតួនាទីជាតួអង្គដែលនាំឲ្យមានការឯកភាពជាតិ ជាកម្លាំងនៃការធានាភាពស្របច្បាប់ខាងនយោបាយ ក្នុងអំឡុងនៃវិបត្តិនយោបាយនិងសង្គម។ ក្នុងអំឡុងនៃការសោយរាជ្យរយៈពេល៧០ឆ្នាំរបស់ព្រះអង្គ ព្រះមហាក្សត្រថៃ ព្រះបាទ Bhumibol Adulyadej ជាកម្លាំងនាំឲ្យមានការឯកភាពជាតិក្នុងអំឡុងមានចលាចលនយោបាយ ដោយរួមមានការធ្វើរដ្ឋប្រហារយោធាចំនួន១៩ដងផងដែរ។ ក្នុងអំឡុងវិបត្តិនយោបាយកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩២ ព្រះមហាក្សត្រថៃរូបនេះ បានធ្វើអន្តរាគមន៍ ដោយបានកោះហៅគូបដិបក្ខនយោបាយទាំងពីរមកលុតជង្គង់នៅមុខព្រះអង្គដោយមានការផ្សាយផ្ទាល់តាមទូរទស្សន៍ ដើម្បីចរចារកដំណោះស្រាយដោយសន្តិភាព។ កិច្ចប្រជុំនេះបាននាំឲ្យមានការបោះឆ្នោតថ្មីមួយនិងបង្កើតជារដ្ឋាភិបាលស៊ីវិល។
ស្រដៀងគ្នានេះដែរ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ ព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ ធ្លាប់ជាព្រះបិតាបង្រួបបង្រួមជាតិ ក្នុងអំឡុងកលាហលនយោបាយជាច្រើនទសវត្សនៃប្រវត្តិសាស្ត្រទំនើបរបស់កម្ពុជា។ ព្រះអង្គត្រូវបានគេចងចាំជាពិសេសចំពោះស្នាព្រះហស្តដឹកនាំចលនាទាមទារឯករាជ្យពីប្រទេសបារាំងនៅក្នុងទសវត្ស១៩៥០ និងការដឹកនាំប្រទេសក្នុងសម័យកាលនៃសង្គ្រាមវៀតណាមដែលឆាបឆេះនៅឥណ្ឌូចិន ក៏ដូចជានៅក្រោយការដួលរលំនៃរបបខ្មែរក្រហម។ នៅក្រោយការឡើងគ្រងរាជ្យជាថ្មីនៅដើមទសវត្ស១៩៩០ ព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ ក៏បានដើរតួនាទីជាអ្នកសម្របសម្រួលនយោបាយនៅក្រោយការបោះឆ្នោតជាតិដ៏ចម្រូងចម្រាសនៅឆ្នាំ១៩៩៨និង២០០៣ រវាងអ្នកនយោបាយកម្ពុជាដែលតែងតែមិនចុងសម្រុងនឹងគ្នានោះ។
ប៉ុន្តែការរក្សាអព្យាក្រឹតភាពពីការធ្វើនយោបាយជារឿងសំខាន់សម្រាប់ស្ថាប័នព្រះមហាក្សត្រ។ ការយាងចូលប្រឡូកនៅក្នុងរឿងនយោបាយរបស់ព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ និងការជាប់ទាក់ទងរបស់ព្រះអង្គជាមួយក្រុមខ្មែរក្រហម បានធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ព្រះកិត្តិនាមរបស់ព្រះអង្គ។ ស្រដៀងគ្នានេះដែរ ទំនាក់ទំនងរបស់ព្រះបាទ Bhumibol ជាមួយនឹងយោធាថៃជារឿងចម្រូងចម្រាសមួយ។ ថ្វីបើព្រះអង្គត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាតួអង្គអព្យាក្រឹតក្តី ក៏អំណាចជាប្រពៃណីរបស់ព្រះមហាក្សត្រថៃរូបនេះ ជារឿយៗ ត្រូវអ្នកនយោបាយថៃនិងក្រុមយោធាយកទៅប្រើដើម្បីវាយប្រហារទៅលើគូប្រជែងរបស់ពួកគេ។
អ្នកវិភាគលោក ឈាង វណ្ណារិទ្ធ ថ្លែងថា តុល្យភាពនេះមានសារៈសំខាន់ជាពិសេសសម្រាប់អ្នកស្នងតំណែងដែលមានភារកិច្ចរក្សាតួនាទីស្នូលនៃស្ថាប័នជាប្រពៃណីនេះដល់យុវជនជំនាន់ក្រោយទៀត ដែលធំដឹងក្តីក្នុងសង្គមទំនើបដែលមានលក្ខណៈប្រជាធិបតេយ្យជាងមុន។ លោកថ្លែងនៅក្នុងសារអេឡិកត្រូនិកនៅក្រោយកម្មវិធីវិទ្យុនេះថា៖
«ដើម្បីឲ្យស្ថាប័នព្រះមហាក្សត្រអាចនៅមានតួនាទីក្នុងសង្គម ស្ថាប័ននេះត្រូវតែសម្របខ្លួនទៅនឹងចរន្តលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ ព្រះមហាក្សត្រដាច់ខាតត្រូវតែស្ថិតនៅអព្យាក្រឹត»។
ប៉ុន្តែអវត្តមាននិងភាពអសកម្មក្នុងកិច្ចការនយោបាយនិងសង្គមក៏អាចធ្វើឲ្យស្ថាប័នព្រះមហាក្សត្របាត់បង់នូវតួនាទីក្នុងសង្គមក្នុងពេលអនាគត នេះបើតាមការអះអាងរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រី នរោត្តម សោម៉ា អ្នកសរសេរអត្ថាធិប្បាយក្នុងទំព័រកាសែតជាតិអាមេរិកាំងកំណើតខ្មែរ និងជាសមាជិករាជវង្សខ្មែរ។ ព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រីដែលជាអ្នកនិពន្ធសៀវភៅថ្មីមួយឈ្មោះ «Royal Rebel» (ម្ចាស់ក្សត្រីបះបោរ) ក៏ជាអ្នកធ្លាប់រិះគន់នូវអ្វីដែលព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រីចាត់ទុកថា ជាការរឹតត្បិតរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលជាគណបក្សកាន់អំណាច ចំពោះសមាជិករាជវង្សមិនឲ្យចូលរួមក្នុងក្នុងតួនាទីសង្គម។ នៅក្នុងសារអេឡិកត្រូនិកមួយ អង្គម្ចាស់ក្សត្រី នរោត្តម សោម៉ា ថ្លែងប្រាប់ VOA ថា៖
«តួនាទីមានកម្រិតរបស់អង្គព្រះមហាក្សត្រនិងរាជវង្ស ធ្វើឲ្យស្ថាប័នព្រះមហាក្សត្រមានប្រជាប្រិយភាពតិចជាងមុនក្នុងចំណោមយុវជនខ្មែរ ដោយសារពួកគេមិនអាចមើលឃើញពីតួនាទីយ៉ាងសកម្មនិងដ៏វិជ្ជមានដែលព្រះមហាក្សត្រអាចមាន។ កាលពីសម័យដែលព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ នៅគ្រងរាជ្យ ព្រះអង្គមានការជាប់ពាក់ព័ន្ធយ៉ាងខ្លាំងនៅគ្រប់ជ្រុងជ្រោយនៃជីវិតប្រចាំថ្ងៃរបស់ជនជាតិកម្ពុជា ដូចជាក្នុងវិស័យវប្បធម៌ នយោបាយ និងសិល្បៈ ជាដើម»។
យ៉ាងនេះក្តីលោក ឈាង វណ្ណារិទ្ធ ថ្លែងថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ប្រទេសកម្ពុជាបានកំណត់យ៉ាងច្បាស់ពីសារៈសំខាន់នៃតួនាទីរបស់ស្ថាប័នព្រះមហាក្សត្រ ហើយគ្រប់ភាគីនយោបាយទាំងអស់ត្រូវគោរពនិងលើកតម្កើងតួនាទីចែងនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ។ ប៉ុន្តែលោកទទួលស្គាល់ថា អ្នកស្នងតំណែងរបស់ព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ និងព្រះមហាក្សត្រថៃ ព្រះបាទ Bhumibol Adulyadej ទំនងជានឹងមិនអាចជំនួសនូវឧត្តមភាពខាងនយោបាយដែលបីតារបស់ព្រះមហាក្សត្រទាំងពីរនោះទេ។
ជាការពិត នៅក្នុងអំឡុងការបោះឆ្នោតដំបូងបំផុតក្នុងសម័យក្រោយការចូលទិវង្គតរបស់ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ នរោត្តម សីហនុ ព្រះរាជបុត្ររបស់ព្រះអង្គគឺព្របរមនាថ នរោត្តម សីហមុនី មានតួនាទីតិចតួចក្នុងការព្យាយាមជំរុញឲ្យមានការចរចានយោបាយនៅក្រោយការបោះឆ្នោត។ ផ្ទុយទៅវិញ មេដឹកនាំនៃគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានិងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានចាប់ផ្តើមនូវ «វប្បធម៌សន្ទនា» ដោយខ្លួនឯង ដែលនៅទីបំផុតត្រូវបរាជ័យវិញ ដែលបាននាំទៅដល់ភាពពតានតឹងនយោបាយដែលមានសព្វថ្ងៃនេះ។
ព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រី នរោត្តម សោម៉ា មានព្រះបន្ទូលថា លទ្ធភាពតិចតួចរបស់ព្រះបាទ នរោត្តម សីហមុនី នៅក្នុងការអន្តរាគមន៍ក្នុងកិច្ចការនយោបាយគឺដោយសារការរឹតត្បិតខាងស្ថាប័នជាជាងបុគ្គល។
«ច្បាប់របស់រដ្ឋាភិបាលកំណត់ថាព្រះមហាក្សត្រមិនអាចកាន់អំណាចទេ គឺអំណាចមានកម្រិត។ ហេតុដូច្នេះ ព្រះអង្គមិនអាចដើរតួជាតួអង្គបង្រួបបម្រួមក្នុងអំឡុងពេលចលាចលនយោបាយបានទេ។ ប្រសិនបើព្រះអង្គធ្វើអន្តរាគមន៍ ព្រះអង្គនឹងត្រូវរងការរិះគន់ពីលោកនាយរដ្ឋមន្ត្រី [ហ៊ុន សែន] និងរាជរដ្ឋាភិបាល»។
លោក ឈាង វណ្ណារិទ្ធ បញ្ជាក់បន្ថែមថា ខណៈដែលមិនមានស្ថាប័នណាផ្សេងដែលអាចដើរតួជាប្រភពនៃភាពស្របច្បាប់ខាងនយោបាយ (political legitimacy) នោះ តួនាទីរបស់ស្ថាប័នព្រះមហាក្សត្រខ្មែរមិនគួរត្រូវគេមើលរំលងនៅក្នុងស្ថានភាពតានតឹងខាងនយោបាយសព្វថ្ងៃនេះទេ។
«ព្រះមហាក្សត្រមានអំណាចខាងច្បាប់និងប្រពៃណីជាសសរនៃឯកភាពជាតិនិងការបង្រួបបង្រួមជាតិ។ ការសម្របសម្រួលគ្នារវាងគណបក្សធំៗទាំងពីរជាការចាំបាច់នៅមុនការបោះឆ្នោតមូលដ្ឋាននៅឆ្នាំ២០១៧ និងការបោះឆ្នោតជាតិនៅឆ្នាំ២០១៨ខាងមុខ»។
ចំណែកប្រទេសថៃវិញ រដ្ឋាភិបាលយោធាថៃបានបញ្ជាក់ជាថ្មីថា ប្រទេសនេះនឹងរៀបចំការបោះឆ្នោតជាតិជាលើកដំបូងក្រោយសម័យកាលព្រះបាទ Bhumibol នៅចុងឆ្នាំ២០១៧ ខាងមុខ៕
