ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវ និងអ្នកសិក្សាគោលនយោបាយការបរទេសក្នុងប្រទេសកម្ពុជាសាទរចំពោះដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោក ចន ឃែរី (John Kerry) រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិកមកកម្ពុជា។ ពួកគេយល់ថា ដំណើរទស្សនកិច្ចរយៈពេលពីរថ្ងៃដែលនឹងចាប់ផ្តើមនៅថ្ងៃចន្ទ័នេះ នឹងផ្តល់ផលវិជ្ជមានជាច្រើនដល់ប្រទេសកម្ពុជា រួមទាំងការពង្រីកទំនាក់ទំនងពាណិជកម្ម ការបញ្ជាក់គោលជំហរកម្ពុជាក្នុងបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បួង និងការកាត់បន្ថយ ឥទ្ធិពលពីប្រទេសចិន មកលើប្រទេសដ៏ក្រីក្រនេះ។
តាមការឲ្យដឹងរបស់ក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិកនិងកម្ពុជា លោក John Kerry រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក គ្រោងនឹងមកដល់រាជធានី ភ្នំពេញនៅល្ងាចថ្ងៃចន្ទ័ទី ២៥ ខែមករា ក្នុងដំណើរទស្សនៈកិច្ចរយៈពេលពីរថ្ងៃ របស់លោក។ ប្រភពដដែលក៏បានឲ្យដឹងផងដែរថា លោករដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស នឹងធ្វើការជួបពិភាក្សាជាមួយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន លោក ហោ ណាំហុង រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា រួមទាំងការទស្សនាទីកន្លែងវប្បធម៌មួយចំនួនទៀតក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។
ទំនាក់ទំនងកម្ពុជាចិននិងកម្ពុជាសហរដ្ឋអាមេរិកវិញ លោក ពូ សុវច្ចនា នាយករងនៃវិទ្យាស្ថានខ្មែរសម្រាប់សហប្រតិបត្តិការនិងសន្តិភាព ដែលធ្វើការសិក្សាលើនយោបាយការបរទេសក្នុងតំបន់ផងដែរ បានយល់ថាការទស្សនៈកិច្ចរបស់ លោកKerry គឺដើម្បីពង្រឹងចំណងការទូតរវាងប្រទេសទាំងពីរនិងស្ទាបស្ទង់ពី គោលជំហររបស់ កម្ពុជា ក្នុងរឿងសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលកំពង់ឡើងកម្តៅនោះ ។
«ហើយ អាមេរិកហ្នឹងពេលនឹងត្រូវមកដើម្បីសួរ ហើយនឹងដើម្បីដឹងច្បាស់ថាតើ ជំហរខ្មែរនៅហ្នឹងថាទៅខាងចិនឬទៅអាស៊ាន? ហើយរឿងនេះវាជាគន្លឹះមួយសំខាន់ដែរ ព្រោះអាមេរិកវាមិនបើកចំហររឿងសមុទ្រចិនខាងត្បូង( South China Sea) ថា ឲ្យចិនហ្នឹង ធ្វើព្រលានយន្តហោះអីសម្រាប់ទប់ ព្រោះអាមេរិក position [ជំហរ] វាគឺ Clear [ច្បាស់] ម្តងថាយើងយកច្បាប់អន្តរជាតិ ច្បាប់ Marintime [ច្បាប់សមុទ្រ] អីហ្នឹង សកលហ្នឹងយកមកប្រើការ មិនមែនការដែលចិន នឹងមានប្រយោជន៍នៅក្នុងSouth China Sea។ អញ្ចឹងមានសារៈសំខាន់ណាស់ ដែលអាមេរិក ដើម្បីស្ទង់មតិមើល។ ស្ទង់មើលថាតើ position [ជំហរ] ខ្មែរហ្នឹង វាយ៉ាងម៉េច?»។
នៅក្នុងកិច្ចសម្ភាសមួយ ជាមួយ VOA លោក សុវច្ចនាក៏ឲ្យយោបល់ផងដែរថាសហរដ្ឋអាមេរិកក៏គួររកវិធីរឹតចំណងទាក់ទងផ្នែក វប្បធម៌ និងជាមួយប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាផងដែរ ដើម្បីទប់និងឥទ្ធិពលរបស់វប្បធម៌ចិនដែលកំពុងតែគ្របដណ្តប់ក្នុងប្រទេសកម្ពុជាពេលនេះ។
ស្របគ្នានោះលោក កែម ឡី អ្នកវិភាគសង្គមនិងការវិវឌ្ឍនយោបាយក្នុងប្រទេសកម្ពុជាយល់ឃើញថានេះជារបត់មួយរបស់ប្រទេសកម្ពុជាដែលជា «ជម្រើសដ៏ពិបាកសំរាប់កម្ពុជាក្នុងការសម្រេចចិត្តទាក់ទិននឹងការគាំទ្រ» លើប្រទសណាមួយឲ្យជាក់លាក់ ក្នុងជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូងនោះ។ ហើយការគាំទ្រប្រទេសណាមួយដោយចេញមុខ វាអាចផ្ទុយពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ប្រទេសខ្លួន ដែលតម្រូវឲ្យកម្ពុជាឈរលើបន្ទាត់អព្យាក្រិតមួយ។ ក៏ប៉ុន្តែប្រទេសកម្ពុជា ហាក់ដូចជាមានទំនាក់ទំនងជ្រាលជ្រៅ ជាមួយនឹងប្រទេសចិន ជាងសហរដ្ឋអាមេរិក។ ដែលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ បានផ្តល់ជំនួយជាច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ដោយគ្មានលក្ខខណ្ឌរួមទាំងផ្នែកហេដ្ឋារចនាសម្ពន្ធ័ វិស័យយោធានិងវិនិយោគទុនជាដើម។
«អញ្ចឹងបើទោះបីជា លោក ចន ឃែរី មកដើម្បីចរចារការទូតក្នុងការឲ្យប្រទេស កម្ពុជា ផ្តល់ការគាំទ្រទៅលើនយោបាយការបរទេសរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកយ៉ាងណា ក៏មិនងាយទៅរួចដែរ ខ្ញុំមើលហ្អេ។ ពីព្រោះខ្មែរយើងគឺគេហៅថាចំណងចងករ។ ចំណងការទូតនេះគឺជាចំណងចងករ ជាមួយនឹងចិនហ្នឹងគឺងាកអត់រួចទេ។ អញ្ចឹងបើងាកអត់រួច ទោះបីជាប្រទេសនានាផ្តល់ផលប្រយោជន៍ធំធេងយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ការទូតយើងហ្នឹងក៏ងាកអត់រួចដែរ»។
ទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសកម្ពុជាចិន និងរវាងកម្ពុជាសហរដ្ឋអាមេរិកមានភាពរកាំរកូសជាច្រើនចាប់តាំងពីសង្គ្រាមត្រជាក់ នាអំឡុងទសវត្សរ៍១៩៦០ និងសង្គ្រាមវៀតណាមនាអំឡុងទសវត្សរ៍១៩៧០។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦៥ កម្ពុជាបានផ្តាច់ទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ហើយបានព្យាយាមបង្កើនទំនាក់ទំនងជាមួយមហាមិត្តចិនវិញ។ ក្រោយមក ក៏មានរដ្ឋប្រហារទម្លាក់សម្តេចឪនរោត្តម សីហនុនាឆ្នាំ១៩៧០។ ក្រោយមកប្រទេសចិនបានគាំទ្រពួកខ្មែរក្រហមដែលប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលលោក លន់ នល់ គាំទ្រដោយសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលនាំមកនូវការសម្លាប់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាជាង១លាន ៧សែននាក់។
លោក នាក់ ចិន្តារិទ្ធិ ប្រធានដេប៉ាតឺមង់សិក្សាអន្តរជាតិរបស់វិទ្យាស្ថានភាសា បរទេសនៃសកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ បានថ្លែងប្រាប់VOAថា យ៉ាងណាក៏ដោយក៏ទស្សនកិច្ចរបស់លោកចន ឃែរី នាថ្ងៃចន្ទ័នេះ មិនអាចធ្វើឲ្យមានអរិភាពឬឡើង«ក្តៅដូចជំនាន់សង្គ្រាមត្រជាក់» នាទសវត្សរ៍៥០និង៦០នោះដែរ។ លោកថាពេលនេះវាមានលក្ខណៈ «ជាការជួយបំពេញឲ្យគ្នាទៅវិញទៅមក» ក្នុងចំណងការទូតនិងពាណិជ្ជកម្ម ទ្វេភាគីរវាងកម្ពុជាអាមេរិក និងក្នុងតំបន់។
«តែនៅក្នុងពេលនេះ យើងអាចថា ជាការប្រកួតប្រជែងគ្នាក៏បាន ប៉ុន្តែអាចមានន័យថា ជាការសហប្រតិបត្តិការគ្នាទៅវិញទៅមកក៏បាន អាចជួយបំពេញគ្នាទៅវិញទៅមកក៏បាន។ ជាគោលបំណងរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនោះគឺដូចខ្ញុំបាននិយាយពីដើមនេះ គឺពង្រឹង ពង្រឹងឥទ្ធិពលនយោបាយការបរទេសរបស់គាត់។ ហើយបន្ថែមលើនេះគឺដូចជាពាក់ព័ន្ធ នាពេលនេះ គឺថាការមករបស់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសហរដ្ឋអាមេរិក លោកចន ឃែរី មកនេះគឺដើម្បីសង្កត់ទៅលើ ការពង្រឹងពាណិជ្ជកម្ម»។
ចំពោះធុរកិច្ចរបស់សហរដ្ឋអាមេរិករវាងកម្ពុជា និងក្នុងតំបន់អាស៊ីវិញគឺថា បើតាមសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ក្រសួងការបរទេសអាមេរិក ក៏បានបញ្ជាក់ផងដែរថាជំនួបរវាងប្រមុខដឹកនាំប្រទេសទាំងពីរ នាថ្ងៃអង្គារខាងមុខ គឺ«ដើម្បីពង្រឹងទំនាក់ទំនងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការទ្វេភាគី និង បង្កើនទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចនៃប្រទេសទាំងពីរផងដែរ ក្រៅពីការរៀបចំកិច្ចប្រជុំប្រជាជាតិអាស៊ាននិងសហរដ្ឋអាមេរិកនៅរដ្ឋCalifornia សហរដ្ឋអាមេរិក នាខែក្រោយនេះ។ ក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចនេះលោក ចន ឃែរីនឹងធ្វើកិច្ច សំចតមួយនៅប្រទេសឡាវ មុននឹងមកដល់ប្រទេសកម្ពុជា ហើយក្រោយមកនឹងធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅប្រទេសចិនផងដែរ។
លោកបណ្ឌិត នាក់ ចិន្តារិទ្ធិ ប្រធានដេប៉ាតឺមង់សិក្សាអន្តរជាតិ បានថ្លែងប្រាប់VOA ថាដំណើរទស្សនកិច្ច របស់លោក John Kerry និងផ្តល់ផលវិជ្ជមានដល់ការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាជាច្រើន តាមរយៈជំនួញទ្វេភាគីនិងការរឹតបណ្តឹងចំណងទំនាក់ទំនងរបស់ប្រទេសកម្ពុជាជាមួយនឹងមហាអំណាចរបស់ពិភពលោកមួយនេះ។
«រីឯ ចំពោះប្រទេសកម្ពុជាគឺវាមានចំណុចជាអាទិភាព ដូចគ្នាដែរ គឺសំខាន់គឺដើម្បីការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកចិ្ចប្រទេសជាតិ ដើម្បីជួយរំដោះភាពក្រីក្រ តាមរយៈជំនួយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក និង តាមរយៈទំនាក់ទំងជំនួញទ្វេភាគី ដែលសំខាន់សំរាប់ប្រទេសកម្ពុជា។ អញ្ចឹងប្រទេសកម្ពុជាយើងនឹងបានប្រយោជន៍ពីរសំខាន់ដែលខ្ញុំបានលើកឡើងអម្បាញ់មិញនេះបាទ»។
លោកថាកម្ពុជាក៏គួពិចារណា ចំពោះការចូលជាសមាជិករបស់កិច្ចព្រមព្រៀងដៃគូពាណិជ្ជកម្មឆ្លងមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក Trans-Pacific Partnership ឬ ហៅកាត់ថា(TPP) ដែលដឹកនាំដោយសហរដ្ឋអាមេរិក។ លោកនាក់ ចិន្តារិទ្ធិ ថាTPP នឹងផ្តល់ផលប្រយោជន៍ដល់ប្រទេសកម្ពុជាយ៉ាងច្រើនលើ គោលការណ៍នាំអង្ករចេញឲ្យបាន១លានតោន ការនាំចេញនៃឧស្សាហកម្មកាត់ដេរ នឹងជួយជម្រុញផ្នែកបច្ចេកវិទ្យាថ្មី និងបច្ចេកទេសឧស្សាហកម្មសំរាប់ប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ។
ទោះជាយ៉ាងនេះក៏ដោយ ចំពោះការពង្រឹងសិទ្ធិមនុស្ស ប្រជាធិបតេយ្យ និងនិតិរដ្ឋនៅកម្ពុជា លោកពូ សុវច្ចនាថា សហរដ្ឋអាមេរិកក៏នឹងមិនភ្លេចពីការពង្រឹងសិទ្ធិមនុស្ស សេរីភាព ក្នុងការបញ្ចេញមតិ ប្រជាធិបតេយ្យ និងអភិបាលកិច្ចល្អ ជាពិសេសការរឹតត្បឹតលើអ្នកនយោបាយមកពីបក្សជំទាស់និងអំពើហិង្សា លើតំណាងរាស្ត្រពីររូប ក្នុងនោះមានមួយរូបជាសញ្ជាតិអាមេរិកកាំងផងដែរ។ លោកបានបញ្ជាក់យ៉ាងដូច្នេះថា៖
«ការចូលមករបស់សរអាអាមេរិកនេះគឺជាការល្អបំផុតពីព្រោះ យើងត្រូវយល់ថា ប្រទេសមហាអំណាចដូចជាអាមេរិកអី គឺត្រូវជួយប្រជាពលរដ្ឋយើងក្នុងការធ្វើឲ្យ មានសិទ្ធិបញ្ចេញមតិ ក្នុងការលើកសេរីភាព ចំពោះន័យថាជាតម្លៃនៃលទ្ធិប្រជា ធិបតេយ្យ (Value of Democractics) និងនិតិរដ្ឋ (Rule of Law) គឺបានផលប្រយោជន៍ដល់ប្រទេសខ្មែរតែម្តង ពីព្រោះប្រទេសខ្មែរត្រូវការរឿងទាំងនេះ ហើយ អភិបាលកិច្ចល្អ (Good Governance) ស.រ.អា អាចមកជម្រុញបញ្ហាទាំង នេះ»។
លោកថា ការជួយពីសហរដ្ឋអាមេរិកគឺវាខុសពីប្រទេសចិនដែលផ្តល់ជាជំនួយផ្លូវរដ្ឋដល់រដ្ឋាភិបាលនោះ។
ក៏ប៉ុន្តែ លោករដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសកម្ពុជា ហោ ណាំហុង ថាដំណើរទស្សនកិច្ចពីរថ្ងៃរបស់លោកចន ឃែរី ដែលនឹងចាប់ផ្តើមនាថ្ងៃចន្ទ័នេះ គឺជាដំណើរទស្សនកិច្ចផ្លូវការធម្មតាមួយ សំរាប់ពង្រឹងចំណងមិត្តភាពនៃប្រទេសទាំងពីរឲ្យកាន់តែរឹងមាំ។ ថ្លែងទៅកាន់ប្រាប់អ្នកសារព័ត៌មានកាលព្រឹកថ្ងៃអង្គារសប្តាហ៍កន្លងទៅ លោករដ្ឋមន្ត្រីហោ ណាំហុង បានបញ្ជាក់ថា៖
«ធម្មតារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសជួបគ្នារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសជួបសម្តេច តេជោ នាយករដ្ឋមន្ត្រីគឺដើម្បីការពង្រឹងពង្រីកកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងប្រទេសទាំងពីរ ធ្វើយ៉ាងម៉េច ឲ្យទំនាក់ទំនង នៃប្រទេសទំាងពីរកាន់តែល្អឡើងៗ»។
ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោក John Kerry នាសប្តាហ៍ខាងមុខនេះគឺជាដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំកំពូលសហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបន្ទាប់ពីមានដំណើរទស្សនកិច្ចមួយរបស់ លោកស្រីទី១ នៃសហរដ្ឋអាមេរិក Michelle Obama កាលពីដើមឆ្នាំ២០១៥ និងទស្សនកិច្ចរបស់លោកប្រធានាធិបតី Barack Obama កាលពីឆ្នាំ២០១២ កន្លងទៅ។
លោកចន ឃែរី ក៏ធ្លាប់បានធ្វើទស្សនកិច្ចមកកាន់ប្រទេសកម្ពុជារយៈពេលពីរ លើករួចមកហើយក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៩ និង ២០០០ ដែលពេលនោះលោកជាសមាជិក ព្រឹទ្ធសភារបស់សហរដ្ឋអាមេរិក។ ពេលនោះ លោកចន ឃែរី បានជួយជម្រុញការគោរពសិទ្ធិមុនស្សនិងការបង្កើតសាលាកាត់ក្តីកាត់ទោសខ្មែរក្រហមនៅកម្ពុជា៕
