ព្រះមហាក្សត្រប្រកាសឲ្យប្រើជាប្រញាប់នូវវិសោធនកម្មច្បាប់ស្តីពីគណបក្សនយោបាយដែលសម្រេចបើកផ្លូវឲ្យមន្រ្តីគណបក្សប្រឆាំងចំនួន១១៨នាក់អាចចូលធ្វើនយោបាយវិញ ចាប់ពីដើមខែមករាឆ្នាំ២០១៩នេះ។
ព្រះរាជក្រមដែលឡាយព្រះហត្ថលេខានៅថ្ងៃទី២ខែមករាឆ្នាំ២០១៩ ដោយព្រះមហាក្សត្រ ព្រះបាទនរោត្តមសីហមុនី បញ្ជាក់ថា ព្រះមហាក្សត្របានប្រកាសដាក់ឲ្យប្រើច្បាប់ស្តីពីវិសោធនកម្មមាត្រា៤៥ថ្មី(ស្ទួន)នៃច្បាប់ស្តីពីគណបក្សនយោបាយ បន្ទាប់ពីរដ្ឋសភាបានអនុម័តកាលពីថ្ងៃទី១៣ខែធ្នូឆ្នាំ២០១៨ និងត្រូវបានក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញប្រកាសកាលពីថ្ងៃទី២៨ខែធ្នូនេះថា ស្របនឹងរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាទាំងស្រុង។
នៅមុនការធ្វើវិសោធនកម្ម មាត្រា៤៥នៃច្បាប់ស្តីពីគណបក្សនយោបាយចែងថា បុគ្គលដែលត្រូវបានតុលាការសម្រេចហាមឃាត់ការធ្វើសកម្មភាពនយោបាយ មិនអាចបង្កើតគណបក្សនយោបាយ ឬចូលរួមក្នុងគណបក្សនយោបាយណាមួយ ឬឈរឈ្មោះឲ្យគេបោះឆ្នោត ឬធ្វើសកម្មភាពណាមួយគាំទ្រ ឬប្រឆាំងគណបក្សណាមួយបានឡើយ។
ព្រះរាជក្រមដដែលនោះត្រូវបានសរសេរបញ្ជាក់ពីខ្លឹមសារនៃវិសោធនកម្មមាត្រា៤៥ថ្មី (ស្ទួន)តាមន័យដើមថា៖
«បុគ្គលដែលតុលាការបានសម្រេចហាមឃាត់ការធ្វើសកម្មភាពនយោបាយនេះ នឹងអាចទទួលបានវិញនូវសិទ្ធិនយោបាយពេញលេញដោយពេញច្បាប់ បន្ទាប់ពីផុតរយៈពេលនៃការហាមឃាត់ដែលកំណត់ដោយសាលដីការបស់តុលាការកំពូល ឬក្នុងករណីដែលបុគ្គលនោះត្រូវបានផ្តល់នីតិសម្បទាឡើងវិញ ដោយព្រះមហាក្សត្រ តាមសំណើរបស់នាយករដ្ឋមន្រ្តី តាមសេចក្តីស្នើសុំរបស់រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងមហាផ្ទៃ»។
វិសោធនកម្មច្បាប់នេះត្រូវបានព្រះមហាក្សត្រប្រកាសដាក់ឲ្យប្រើជាការប្រញាប់គិតចាប់ពីថ្ងៃឡាយព្រះហស្ថលេខាគឺចាប់ពីថ្ងៃទី២ខែមករាឆ្នាំ២០១៩តទៅ។
កាលពីឆ្នាំ២០១៧ តុលាការកំពូលរបស់កម្ពុជាបានសម្រេចរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិចោល ដោយចោទថា គណបក្សនេះបានឃុបឃិតជាមួយបរទេស រៀបចំគម្រោងផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលដែលដឹកនាំដោយលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុន សែន។ តុលាការនេះក៏បានដកហូតសិទ្ធិធ្វើនយោបាយរបស់មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិចំនួន១១៨នាក់ ម្នាក់ៗរយៈពេល៥ឆ្នាំផងដែរ។
វិសោធនកម្មច្បាប់នោះមិនមានការបញ្ជាក់ថា បុគ្គលជាប់បម្រាមទាំងអស់ត្រូវសរសេរលិខិតស្នើឲ្យមានការលើកលែងនោះទេ។ យ៉ាងណាក្តី លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុន សែន កាលពីសប្តាហ៍មុន បញ្ជាក់ថា មន្រ្តីគណបក្សប្រឆាំងដែលជាប់បម្រាមហាមសិទ្ធិធ្វើនយោបាយទាំងនោះអាចនឹងត្រូវបានលើកលែង លុះត្រាតែពួកគេសរសេរលិខិតស្នើសុំឲ្យមានការលើកលែងម្តងម្នាក់ ដាច់ដោយឡែកពីគ្នា។
ក្រោយការបញ្ជាក់នោះ មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់គណបក្សប្រឆាំង ដែលជាប់បម្រាមមួយចំនួន ប្រកាសថា ពួកគេនឹងមិនសរសេរលិខិតណាមួយស្នើឲ្យមានការលើកលែងនោះទេ។ ពួកគេមួយចំនួនលើកឡើងថា តុលាការកំពូលជាអ្នកសម្រេចដាក់បម្រាមពួកគេជាកញ្ចប់ក្នុងពេលតែមួយ ដូច្នេះតុលាការក៏នឹងត្រូវតែលើកលែងបម្រាមពួកគេជាកញ្ចប់ ដោយមិនមានការស្នើសុំ។
ចំណែកលោក សម រង្ស៊ី ប្រធានស្តីទីគណបក្សប្រឆាំងដែលកំពុងស្ថិតនៅក្រៅប្រទេស តែមិនមែនជាបុគ្គលស្ថិតក្នុងបម្រាមនោះ បានបង្ហោះសារលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់លោកនៅថ្ងៃអង្គារនេះតាមន័យដើមថា៖
«ខ្ញុំ សម រង្ស៊ី ប្រធានស្តីទីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ សូមអំពាវនាវទៅមន្ត្រីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិទាំង១១៨រូប កុំទន់ជ្រាយ កុំចាញ់បោក ហ៊ុន សែន កុំចូលទៅបម្រើអំណាចផ្តាច់ការដោយមិនដឹងខ្លួន»។
យ៉ាងណាក្តី លោកគង់ គាំ អតីតប្រធានគណបក្សសម រង្ស៊ី និងជាមន្រ្តីបក្សប្រឆាំងចាស់វស្សាមួយរូបដែលកំពុងជាប់បម្រាមនយោបាយដែរនោះ បានប្រកាសថា លោកនឹងស្នើសុំសិទ្ធិធ្វើនយោបាយពីក្រសួងមហាផ្ទៃដើម្បីជួយផ្តល់ប្រឹក្សានយោបាយទៅគណបក្សឆន្ទៈខ្មែររបស់កូនប្រុសពៅរបស់លោក។
លោកប្រាប់ VOA នារសៀលថ្ងៃអង្គារនេះថា៖
«នៅថ្ងៃស្អែក ទី៩មករានេះ ខ្ញុំនឹងដាក់ពាក្យទៅក្រសួងមហាផ្ទៃដើម្បីសុំនីតិសម្បទាធ្វើនយោបាយឡើងវិញ។ ខ្ញុំបានសម្រេចចិត្តកន្លងមកហើយថា បើខ្ញុំមានភ័ព្វវាសនានឹងទទួលបាននីតិសម្បទាធ្វើនយោបាយឡើងវិញពីព្រះមហាក្សត្រ ខ្ញុំនឹងទៅជួយគណបក្សឆន្ទៈខ្មែរ ដែលមានកូនប្រុសខ្ញុំជាប្រធាន ក្នុងនាមជាទីប្រឹក្សាអីអ៊ីចឹងទៅ»។
នៅមុនការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោកកឹម សុខា ប្រធានគណបក្សប្រឆាំងដ៏ធំមួយនេះ ត្រូវបានចាប់ឃុំខ្លួន និងចោទប្រកាន់ពីបទក្បត់ជាតិ។
ក្រោយការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនិងការដកហូតសិទ្ធិនយោបាយមន្រ្តីទាំង១១៨នាក់ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់លោកហ៊ុន សែនបានឈ្នះការបោះឆ្នោតជាតិកាលខែកក្កដាឆ្នាំ២០១៨ យ៉ាងភ្លូកទឹកភ្លូកដី និងកំពុងដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលដោយឯកបក្ស។ ការណ៍នេះធ្វើឲ្យកម្ពុជារងការរិះគន់យ៉ាងខ្លាំងពីអន្តរជាតិថា កំពុងធ្វើឲ្យខ្ទេចខ្ទីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ រដ្ឋាភិបាលបស្ចិមប្រទេសធំៗមួយចំនួនក៏បានទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបើកលំហសេរីភាពនិងនយោបាយឡើងវិញ ជាថ្នូរនឹងការមិនដាក់ទណ្ឌកម្មផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងការទូតលើកម្ពុជា។
អ្នកវិភាគ និងឃ្លាំមើលស្ថានការណ៍នយោបាយកម្ពុជា លោកឡៅ ម៉ុងហៃបានលើកឡើងថា ការបើកផ្លូវឲ្យមន្រ្តីគណបក្សប្រឆាំងទាំង១១៨រូបអាចចូលធ្វើនយោបាយវិញគឺធ្វើឡើងដោយសាររងសម្ពាធពីអន្តរជាតិ។ យ៉ាងណាក្តី លោកថា ការដោះលែងលោកកឹម សុខា ប្រធានគណបក្សប្រឆាំងដែលកំពុងជាប់ឃុំក្នុងផ្ទះគឺជាចំណុចសំខាន់ក្នុងការបញ្ចៀសសម្ពាធ និងការដាក់ទណ្ឌកម្មពីអន្តរជាតិ។
VOA មិនទាន់អាចទាក់ទងសុំការអត្ថាធិប្បាយពីក្រុមមេធាវីការពារក្តីឲ្យលោកកឹម សុខានៅឡើយទេ។ ប៉ុន្តែកាលពីសប្តាហ៍មុន លោកផែង ហេង មេធាវីមួយរូបក្នុងចំណោមមេធាវីបួនរូប លើកឡើងថា លោកកឹម សុខាមិនទាន់បានលើកឡើងអំពីការស្នើសុំធ្វើនយោបាយណាមួយនៅឡើយ ដោយលោកថា លោកកឹម សុខាកំពុងបន្តស្នើសុំឲ្យមានការលើកលែងការចោទប្រកាន់ពីបទក្បត់ជាតិជាមុនសិន។
មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា រួមទាំងលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុន សែនផង បានប្រកាសថា ការរំលាយគណបក្សប្រឆាំង ការព្យួរសិទ្ធិនយោបាយមន្រ្តីគណបក្សនេះទាំង១១៨រូប ព្រមទាំងការចាប់ខ្លួនលោកកឹម សុខាគឺធ្វើឡើងទៅតាមច្បាប់ ស្របតាមប្រទេសនីតិរដ្ឋប៉ុណ្ណោះ។ រដ្ឋាភិបាលក៏បានអះអាងថា ការបើកផ្លូវឲ្យមន្រ្តីគណបក្សប្រឆាំងទាំងនោះអាចចូលធ្វើនយោបាយវិញគឺក្នុងគោលបំណងពង្រឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា មិនមានរងសម្ពាធណាមួយពីអន្តរជាតិនោះទេ៕
