នៅពេលគណបក្សគ្រប់គ្រងប្រទេសរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ចាប់ផ្តើមបន្ទន់ជំហរបន្តិចដើម្បីដំណើរការនីតិវិធីឲ្យឥស្សរជននយោបាយចំនួន១១៨រូបនៃគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលត្រូវរំលាយ ឲ្យទទួលបានសេរីភាពនយោបាយឡើងវិញ មេដឹកនាំនយោបាយគណបក្សជំទាស់មួយរូបគឺលោក សម រង្ស៊ី បានអះអាងថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ប្រើល្បិចចង់ស្តារស្ថានការណ៍នយោបាយដោយសារតែសម្ពាធកាន់តែខ្លាំងពីសហគមន៍អន្តរជាតិ។
«ឥឡូវនេះឃើញថាស្ថានការណ៍ចាប់ផ្តើមប្រែប្រួលបន្តិច ដោយសារតែលោកហ៊ុន សែន ទទួលសម្ពាធពីអន្តរជាតិកាន់តែខ្លាំងឡើងៗ។ ដូច្នេះគាត់ត្រូវតែបង្ហាញធ្វើជា កាយវិការអីមួយឲ្យគេឃើញថាគាត់បន្ធូរ ចង់បន្ធូរស្ថានការណ៍។ ប៉ុន្តែខ្ញុំសូមជម្រាប បងប្អូនជនរួមជាតិថានេះជាល្បិចលោក ហ៊ុន សែន ទេ ពីព្រោះបំណងរបស់គាត់មាន ពីរ។ បំណងទីមួយ គឺចង់ចៀសវាងទណ្ឌកម្មអន្តរជាតិ។ បំណងទីពីរ គឺចង់បំបែកគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។ តែខ្ញុំសូមប្រាប់ទៅលោក ហ៊ុន សែន វិញថាបំណងទាំងពីរនេះនឹងបរាជ័យទាំងពីរ»។
លោក សម រង្ស៉ី សហស្ថាបនិកគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនិងជាអនាគតប្រធានស្តីទី គណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានថ្លែងដូច្នេះក្នុងកម្មវិធី Hello VOA កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ កន្លងទៅ។
លោកបានថ្លែងបន្តទៀតថា៖
«យើងត្រូវការឲ្យលោក ហ៊ុន សែន ដោះលែងលោក កឹម សុខា ជាបន្ទាន់ដោយឥត លក្ខខណ្ឌ ឲ្យលោក កឹម សុខា មានសិទ្ធិមកធ្វើនយោបាយ មកដឹកនាំគណបក្ស សង្គ្រោះជាតិ ហើយត្រូវតែទម្លាក់ចោលទាំងអស់រាល់ការចោទប្រកាន់ក្បត់ជាតិមកលើលោក កឹម សុខា។ ដរាបណាការចោទប្រកាន់ក្បត់ជាតិនេះមិនទាន់ទម្លាក់ចោល ទេគឺអ្នកណាក៏មិនអាចជឿលោក ហ៊ុន សែន បានដែរ ពីព្រោះតែថ្ងៃណាមួយគេចាប់ យើងទៀត។ គេធ្វើជាដោះលែងយើងមួយរយៈពេល ហើយយើងធ្វើអ្វីឲ្យគេមិន សប្បាយចិត្ត គេនឹងឲ្យតុលាការ ហើយឲ្យភ្នាក់ងារគេ មកចាប់យើងដាក់គុកម្តង ទៀត»។
គណៈកម្មការអចិន្ត្រៃយ៍សភានៃគណបក្សគ្រប់គ្រងប្រទេស កំពុងដំណើរការនីតិវិធី ដើម្បីពិនិត្យមើលសេចក្តីស្នើច្បាប់មួយដែលអាចបើកផ្លូវឲ្យឥស្សរជននយោបាយ ១១៨រូបនៃគណបក្សសង្គ្រោះជាតិមានសេរីភាពធ្វើនយោបាយឡើងវិញ ក្រោយពេលដែលតុលាការកំពូលបានសម្រេចហាមពួកគេមិនឲ្យធ្វើនយោបាយរយៈពេល៥ឆ្នាំ ទន្ទឹមនឹងពេលដែលមានការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ មុនការបោះឆ្នោតកាលពីខែ កក្កដា ឆ្នាំ ២០១៨។ លោក កឹម សុខា ត្រូវបានចោទប្រកាន់ថាប៉ុនប៉ងផ្តួលរំលំ រដ្ឋាភិបាលគណបក្សកាន់អំណាច ដែលក្រុមជំទាស់ចាត់ទុកថាជាការចោទប្រកាន់មិនសមហេតុផល។ សេចក្តីស្នើច្បាប់នេះ កើតឡើងក្រោយពេលដែលមានសេចក្តីថ្លែង ការណ៍របស់ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាកាលពីថ្ងៃ ច័ន្ទ សប្តាហ៍មុនដែលបានបញ្ជាក់ថា៖ « ដើម្បីលើកកម្ពស់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនិងនីតិរដ្ឋបន្ថែមទៀត រដ្ឋសភាជាតិកម្ពុជា កំពុងសិក្សាពិនិត្យបញ្ញត្តិច្បាប់ផ្សេងៗ ដើម្បីអនុញ្ញាតឲ្យបុគ្គលដែលជាប់បម្រាមនយោបាយអាចចាប់ផ្តើមសកម្មភាពនយោបាយខ្លួនឡើងវិញ»។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍ដដែលនេះក៏បានលើកឡើងពីការបើកទូលាយនូវសេរីភាពរបស់ អង្គការសង្គមស៊ីវិល សហជីព និងការអនុញ្ញាតឲ្យស្ថាប័នព័ត៌មានដែលបានបិទដូចជាវិទ្យុអាស៊ីសេរី និងកាសែតដឹខេមបូឌាដេលី ជាដើម អាចបើកការិយាល័យនៅកម្ពុជា ឡើងវិញផងដែរ។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍ដែលក្រុមជំទាស់ចាត់ទុកថាជាការបន្ទន់ជំហររបស់រាជរដ្ឋាភិបាល កម្ពុជានេះគឺដើម្បីទប់ស្កាត់សហភាពអឺរ៉ុបកុំឲ្យព្យួរការអនុគ្រោះពន្ធដល់ការនាំចូល ទំនិញទាំងអស់ទៅកាន់ទីផ្សារអឺរ៉ុប លើកលែងតែអាវុធ ដែលអាចប៉ះពាល់ដល់ការងារ កម្មករជាង៧សែននាក់។
សហភាពអឺរ៉ុបនិងសហរដ្ឋអាមេរិកកំពុងសិក្សាការព្យួរការអនុគ្រោះពន្ធនិងរៀបចំច្បាប់ដាក់ទណ្ឌកម្មនានាដល់បុគ្គលនិងរដ្ឋាភិបាលគណបក្សគ្រប់គ្រងប្រទេសក្រោយពេលដែលមានការបង្រ្កាបលើអ្នករិះគន់រដ្ឋាភិបាល អង្គការសង្គមស៊ីវិល ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ និងការរំលាយបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលជាគូប្រជែងដ៏ធំរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់លោក ហ៊ុន សែន មុនការបោះឆ្នោតកាលពីខែ កក្កដា ឆ្នាំ ២០១៨។ គណបក្សគ្រប់គ្រងប្រទេសបានឈ្នះការបោះឆ្នោតជាតិភ្លូកទឹកភ្លូកដី និងដឹកនាំប្រទេសតាមលំនាំរដ្ឋាភិបាលឯកបក្ស។
លោក គល់ បញ្ញា នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតខុមហ្វ្រែល ក្នុង ប្រទេសកម្ពុជា បានសង្កេតឃើញថានៅមានបញ្ហាច្រើនដែលកំពុងប្រឈមក្នុងការ ដោះស្រាយក្នុងប្រព័ន្ធឯកបក្ស ដែលគ្មានការផ្ទៀងផ្ទាត់ ទោះជាមានការប្រកាសពី ដំណើរការនីតិវិធីផ្តល់សិទ្ធិនយោបាយក៏ដោយ។
លោកបានថ្លែងថា៖ «ហើយប្រព័ន្ធឯកបក្សនេះ អាចជាបញ្ហាខ្លះដែរ ដោយគ្មានទម្រង់នៃការត្រួតពិនិត្យនៅក្នុងនីតិបញ្ញត្តិ នៅអីហ្នឹង អាចធ្វើការកែប្រែច្បាប់ គឺថាកែប្រែភ្លាមៗអាចមានជាបញ្ហាដែរ ព្រោះពិបាកដែរ ពេលខ្លះកែទៅល្អ ពេលខ្លះកែទៅអាក្រក់វិញគឺថាមានការប្រែប្រួលមិនអាចគិតទុកមុនបានព្រោះដោយសារគ្មានប្រព័ន្ធត្រួតពិនិត្យ»។
លោកបានបន្ថែមថា មានគណបក្សច្រើន មានសំឡេងក្រុមជំទាស់ក្នុងសភាជា ពហុបក្ស នៅមានបញ្ហាក្នុងការត្រួតពិនិត្យផ្ទៀងផ្ទាត់ និងការមិនទទួលយកគំនិតផង ចុះទម្រាំប្រព័ន្ធឯកបក្សដូចពេលនេះ លោកមើលឃើញថាវាជាការលំបាក។
លោកបានថ្លែងថា៖ «ឥឡូវថាកែ ចង់បង្ហាញអំពីការចង់ដោះស្រាយបញ្ហា។ ទៅមុខទៀតអាចកែរឿងទៀត ទៅជាបញ្ហាទៀតធ្វើឲ្យច្បាប់ហ្នឹងវាច្របូកច្របល់។ ទាំងនេះដែលជាបញ្ហា ដែលពិបាកដែរ ហើយស្ថាប័នរដ្ឋក៏មិនទាន់មានភាពឯករាជ្យ ជាពិសេសស្ថាប័នប្រជាធិបតេយ្យហ្នឹង មិនទាន់មានភាពរឹងមាំក្នុងការត្រួតត្រា ក្នុងការពិនិត្យមើលការអនុវត្តច្បាប់នានា ដែលបានធ្វើ ហើយនិងឲ្យអនុវត្តឲ្យបានត្រឹមត្រូវទៅតាមនីតិរដ្ឋ។ នេះជាការប្រឈម ហើយនៅមានច្រើនទៀតដែលមិនទាន់មានការដោះស្រាយ»។
លោក គល់ បញ្ញា ថ្លែងដូច្នេះដោយយោងទៅលើការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ការដកហូតសិទ្ធិធ្វើនយោបាយ ការមិនដោះលែងលោក កឹម សុខា ការមិនផ្តល់សិទ្ធិ អំណាចដល់អ្នកជាប់ឆ្នោតដែលត្រូវគេដកហូតជាដើម។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ លោកឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី ស ខេង រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ បានថ្លែងនៅសប្តាហ៍មុនថា រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៅបន្តខិតខំកែលម្អ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនិងសិទ្ធិមនុស្សតទៅទៀត។
លោកបានថ្លែងថា៖ «ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏យើងមើលឃើញថាយើងត្រូវបន្តពង្រឹងពង្រីកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ សេរីពហុបក្ស ការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាឲ្យកាន់តែល្អប្រសើរថែមទៀត ដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់ការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចសង្គម លើកស្ទួយជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋយើង កសាងប្រទេសជាតិឲ្យមានការរីកចម្រើន។ នេះក្នុងន័យហ្នឹង»។
លោកថា វិធានការចុងក្រោយដើម្បីបើកផ្លូវឲ្យអ្នកនយោបាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ១១៨នាក់ មានសិទ្ធិចូលរួមក្នុងនយោបាយវិញនោះ មិនមែនធ្វើដោយសារតែពាក់ព័ន្ធ នឹងទណ្ឌកម្មឬរឿងអនុគ្រោះពន្ធ EBA នោះទេ។
លោក ប៉ុន សាវរី អ្នកនាំពាក្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិប្រចាំសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលបាន ជួបជាមួយមន្ត្រីអាមេរិកាំងនិងសមាជិកសភាមួយចំនួនក្នុងរដ្ឋធានី វ៉ាស៊ីនតោន បាន អះអាងថា សហគមន៍អន្តរជាតិនិងសហរដ្ឋអាមេរិកមិនទាន់ជឿទុកចិត្តគណបក្សគ្រប់ គ្រងប្រទេសនោះទេ ហើយសហរដ្ឋអាមេរិកនឹងនៅតែបន្តជំរុញរឿងទណ្ឌកម្មលើ បុគ្គលដែលបំផ្លាញលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យតាមសេចក្តីស្នើច្បាប់មួយចំនួន។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «មន្ត្រីសហរដ្ឋអាមេរិកបានបញ្ជាក់ច្បាស់ថា ការដាក់ទណ្ឌកម្មគឺមិនថយក្រោយទេ ហើយទោះបីជាច្បាប់ HR ៥៧៥៤ ក៏ដូចជា S ២៤១២ បានឬមិនត្រូវបានអនុម័តនៅចុងឆ្នាំ២០១៨ក៏ដោយ ក៏គេនឹងឲ្យប្រើប្រាស់ច្បាប់ដែលមានស្រាប់ គេហៅថា Magnitsky Act ហើយពង្រីកនូវការដាក់ទណ្ឌកម្មមន្ត្រីនៅជុំវិញលោក ហ៊ុន សែន ទាំងអស់ដើម្បីឲ្យទទួលខុសត្រូវនូវទង្វើរបស់ពួកគាត់ដែលបំផ្លាញនូវលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ក៏ដូចជាបំផ្លាញសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា រហូតដល់លោក ហ៊ុន សែន ត្រឡប់មកដោះស្រាយបញ្ហាទាំងអស់»។
មន្ត្រីនៃក្រុមអង្គការតាក់តែងគោលនយោបាយ មន្ត្រីក្រសួងការបរទេស និងក្រុម សមាជិកសភារបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ត្រូវគេដកស្រង់សម្តីមកបញ្ជាក់ថា គេកំពុងតាមមើលការផ្លាស់ប្តូរនយោបាយចុងក្រោយក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ជាពិសេសទៅលើសកម្មភាពជាជាងការនិយាយ។
លោក ញឹម គីមញ៉ុល សមាជិកមួយរូបក្នុងចំណោម១១៨ រូបដែលត្រូវហាមឃាត់បាន ថ្លែងថា ការដោះលែងនិងការទម្លាក់បទចោទចំពោះលោក កឹម សុខា និង លោក សម រង្ស៉ី ដែលជាមេដឹកនាំគណបក្សគឺជារឿងដែលត្រូវធ្វើដំបូង នៅមុនការផ្តល់សិទ្ធិធ្វើ នយោបាយដល់ឥស្សរជនចំនួន១១៨នាក់។
«មានន័យថាគណបក្សសង្គ្រោះជាតិមានលោក សម រង្ស៊ី មានលោក កឹម សុខា ជាប្រធាន ជាអ្នកដឹកនាំ ហើយយើងគិតថា លោកទាំងពីរជាមនុស្សតែមួយ។ អីចឹងដោះលែងយើង១១៨នាក់ មិនមានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិឡើងវិញទេ ទាល់តែមានកឹម សុខា មាន សម រង្ស៊ី ទើបមានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិឡើងវិញ ហើយយើងបាន និយាយថា សម រង្ស៉ី និង កឹម សុខាជាមនុស្សតែមួយ តែបើយើងលែងតែ កឹម សុខា បានន័យថាលែងតែមនុស្សម្ខាង មិនមែនលែងមនុស្សមួយ តាមគោលការណ៍ដែល យើងបានឯកភាពគ្នាពីមុនមកទេបាទ»។
លោកមិនបានបញ្ជាក់ថាលោកត្រូវទៅវិញឬយ៉ាងណាទេ បើសិនជាមានការផ្តល់សិទ្ធិ នយោបាយឡើងវិញ តែលោកបានព្រមានជាមុនដល់សមាជិកដទៃថា មិនមែនជា ជម្រើសវិជ្ជមានទេ ប្រសិនបើទៅចូលរួមជាមួយគណបក្សផ្សេង ឬ បង្កើតគណបក្សថ្មី ក្រៅពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនោះ។
អតីតប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិគឺលោកសម រង្ស៊ី ដែលបានលាលែងពីគណបក្ស ដោយសារការចោទប្រកាន់រឿងក្តីក្តាំតុលាការ ហើយខ្លាចដៃគូប្រជែងនយោបាយ រំលាយគណបក្សនោះ បានវិលចូលមកដឹកនាំគណបក្សវិញដើម្បីអ្វីមួយ ដែលលោក ថា តតាំងជាមួយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក្នុងពេលលោក កឹម សុខា ប្រធាន គណបក្សបន្ត កំពុងជាប់ឃុំឃាំងក្នុងផ្ទះ។ ការវិលត្រឡប់របស់លោក សម រង្ស៊ី ចូល មកក្នុងគណបក្សវិញកំពុងស្ថិតនៅក្នុងការប្រទាញប្រទង់គ្នាខ្លះៗ ដែលក្រុមមន្ត្រី និយមកណ្តាលនិងអ្នកគាំទ្រជាច្រើននៅតែផ្តល់តម្លៃដល់ការរួបរួមគ្នាជានិច្ចរបស់ លោក សម រង្ស៊ី និងលោក កឹម សុខា ដែលធ្លាប់សន្យាជាសាធារណៈតាំងពីដើមរៀងមក៕
