រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជា និងឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហរដ្ឋអាមេរិក កាលពីល្ងាចថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ បានប្តេជ្ញាពង្រឹងទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្ម និងការវិនិយោគរវាងប្រទេសទាំងពីរ ប៉ុន្តែសហរដ្ឋអាមេរិកបានបង្ហាញបញ្ហាប្រឈមមួយចំនួន រួមមាននីតិរដ្ឋរឹងមាំ តម្លាភាព និងកិច្ចប្រឹងប្រែងលុបបំបាត់អំពើពុករលួយ ដែលនៅតែជាឧបសគ្គរារាំងការវិនិយោគរបស់អាមេរិក។
លោក W. Patrick Murphy ឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជា បានលើកឡើងបែបនេះ នៅក្នុងបទសម្ភាសន៍ជាមួយអ្នកសារព័ត៌មាន ក្រោយបញ្ចប់ពិធីជួបជុំមួយដើម្បីរំឭកការវិនិយោគនិងពាណិជ្ជកម្មរវាងអាមេរិកនិងកម្ពុជា ដែលឆ្នាំនេះជាខួប ៧០ ឆ្នាំនៃទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរ។
លោក Patrick បានថ្លែងថា ជាធម្មតាការរកស៊ី គឺសម្លឹងទៅមើលផលចំណេញសម្រាប់អ្នកវិនិយោគ ប៉ុន្តែលោកថា នីតិរដ្ឋរឹងមាំ តម្លាភាព និងការមិនមានអំពើពុករលួយ គឺជារឿងសំខាន់ ដោយសារច្បាប់អាមេរិកមិនអនុញ្ញាតឲ្យមានការរកស៊ីណាមួយ ជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើពុករលួយឡើយ។
លោកថ្លែងថា៖ «ជាចម្បងក្រុមហ៊ុន (អាមេរិក) កំពុងសម្លឹងមើលដើម្បីបង្កើននិងធ្វើឲ្យប្រសើរផលិតផលរបស់ពួកគេ។ ដូច្នេះ ពួកគេយកចិត្តទុកដាក់ខ្លាំងបំផុតលើនីតិរដ្ឋរឹងមាំ ដើម្បីគាំទ្រការវិនិយោគរបស់ពួកគេ និងការចង់បានតម្លាភាព។ ហើយច្បាប់អាមេរិកមិនអនុញ្ញាតឲ្យមានការពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើពុករលួយឡើយ។ នៅពេលដែលមានចំណុចទាំងអស់នោះ ជាមួយការធ្វើឲ្យប្រសើរនូវស្ថានភាពវិនិយោគ ក្រុមហ៊ុនអាមេរិកបន្ថែមទៀតនឹងមកទីនេះ»។
លោកបន្តថា ក្រុមហ៊ុនអាមេរិកចង់ឃើញប្រជាធិបតេយ្យដ៏រឹងមាំ ដែលមានន័យថា មាននីតិរដ្ឋរឹងមាំនិងប្រព័ន្ធតុលាការ ដែលអាចការពារពួកគេបាន នៅពេលដែលពួកគេមានជម្លោះតាមផ្លូវតុលាការ។
លោក Patrick បន្តថា ក្នុងរយៈពេលមួយឆ្នាំ ដែលលោកមកបំពេញការងារនៅកម្ពុជា លោកមើលឃើញថា ប្រជាជនកម្ពុជាចង់បានទំនិញនិងសេវារបស់ក្រុមហ៊ុនអាមេរិក ដែលលោកថា មានគុណភាពល្អ។
ជាការឆ្លើយតប រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងពាណិជ្ជកម្មលោក ប៉ាន សូរស័ក្តិ មានប្រសាសន៍ថា កម្ពុជាក៏បានព្យាយាមធ្វើឲ្យប្រសើរតាមការចង់បានរបស់អាមេរិកផងដែរ។ លោកអំពាវនាវឲ្យសហរដ្ឋអាមេរិកយល់ពីកម្ពុជា និងពិនិត្យមើលច្បាប់កម្ពុជាដែលមាន។
លោកថ្លែងប្រាប់ VOA ថា៖ «យើងជជែកគ្នារហូតដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាមួយចំនួន ដែលទ្វេភាគីហ្នឹងគាត់មានបញ្ហា។ យើងក៏លើកបញ្ហាដែលជួនកាលគាត់មិនទាន់យល់បញ្ហា ដែលយើងមាន គឺមិនហ៊ានចូលមក គឺបានពិភាក្សាគ្នា។ ការពិភាក្សាគ្នាញឹកញាប់ធ្វើឲ្យយើងយល់គ្នាទៅវិញទៅមក។ TIFA (របស់អាមេរិក) គេហៅ Trade Investment Framework Agreement (កិច្ចព្រមព្រៀងក្របខណ្ឌវិនិយោគពាណិជ្ជកម្ម)។ ហើយយើងត្រូវពិភាក្សាគ្នា ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាទាំងពីរ (ខាង)។ អាមេរិកក៏ត្រូវពិភាក្សានឹងយើង ហើយស្គាល់ច្បាប់យើងដែរ»។
លោកថ្លែងការពារថា កម្ពុជាមានច្បាប់ផ្សេងៗដែលអាចទាក់ទាញអ្នកវិនិយោគរបស់អាមេរិក តែលោកថា នៅមានចំណុចច្បាប់ការងារដែលអាមេរិកមិនទាន់ពេញចិត្ត។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «ចំពោះគាត់ ខ្ញុំឃើញហើយគាត់នៅមិនពេញចិត្តនឹងច្បាប់ការងារ។ ក៏ប៉ុន្តែយើងដោះស្រាយបានមួយចំនួនហើយ»។ លោករដ្ឋមន្រ្តីបន្ថែមថា៖ «សក្តានុពលគឺយើងត្រូវជួយគ្នាទៅវិញទៅមក។ ខាងយើងក៏ត្រូវទទួលស្គាល់ស្តង់ដារអាមេរិកប៉ុណ្ណាកម្ពស់ណា។ យើងខំប្រឹងប្រែងទៅ។ ហើយអាមេរិកគាត់ត្រូវបើកទូលំទូលាយនូវទីផ្សាររបស់គាត់ដែរ។ បើយើងធ្វើទាំងអស់គ្នា ទើបមានសក្តានុពល»។
បើតាមស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំនៅកម្ពុជា អាមេរិកគឺជាទីផ្សារនាំចេញធំជាងគេបំផុតមួយសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា ដោយក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ កម្ពុជាបាននាំចេញទៅអាមេរិកនូវទំនិញដែលមានតម្លៃជិត ៥,៤ ពាន់លានដុល្លារ ដែលកើនឡើងពី ៣,៨ ពាន់លានដុល្លារអាមេរិកក្នុងឆ្នាំ ២០១៨។ ប៉ុន្តែអាមេរិកបាននាំចូលកម្ពុជាតែជាង ៥០០ លានដុល្លារប៉ុណ្ណោះក្នុងឆ្នាំ ២០១៩។
ផលិតផលសំខាន់ជាងគេដែលអាមេរិកនាំចូលមកកម្ពុជា មានរថយន្ត ចំណីសត្វ និងគ្រឿងម៉ាស៊ីន។ផលិតផលសំខាន់ជាងគេដែលកម្ពុជានាំចេញទៅអាមេរិកមាន សម្លៀកបំពាក់ ស្បែកជើង ទំនិញសម្រាប់ការធ្វើដំណើរ និងផលិតផលប្លាស្ទិក។ នេះបើតាមស្ថានទូតអាមេរិក។
ស្ថានទូតបញ្ជាក់ថា អាមេរិកបានផ្តល់ឲ្យកម្ពុជានូវការអនុគ្រោះផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម នៅក្រោមកម្មវិធីនៃប្រព័ន្ធអនុគ្រោះទូទៅ ឬ Generalized System of Preferenes (GSP) ដែលជាការធ្វើឲ្យកម្ពុជាអាចនាំចេញទៅកាន់អាមេរិក ដោយមិនបង់ពន្ធគយនូវទំនិញជាង ៥ ពាន់មុខ។ នៅក្រោម GSP នេះ កម្ពុជាបាននាំទំនិញសម្រាប់ការធ្វើដំណើរដែលមានតម្លៃជិត ១ ពាន់លានដុល្លារ ទៅកាន់សហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងឆ្នាំ ២០១៩។
សហភាពអឺរ៉ុបទើបនឹងបានបន្ថយការអនុគ្រោះពន្ធផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម «គ្រប់មុខទំនិញលើកលែងសព្វាវុធ ឬ Everything But Arms (EBA)» ដោយចាប់ផ្ដើមយកពន្ធចំនួន ២០ ភាគរយ លើទំនិញកម្ពុជា ជាការឆ្លើយតបនឹងការ «រំលោភបំពានជាប្រព័ន្ធនិងយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ» លើសិទ្ធិពលរដ្ឋនិងសិទ្ធិនយោបាយ ក្រោយការចាប់ខ្លួនលោក កឹម សុខា និងការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។
ឯកអគ្គរដ្ឋទូតអាមេរិកលោក Patrick ក៏បានលើកឡើងថា អាមេរិកក៏បានបង្ហាញក្តីបារម្ភនេះ ហើយក៏បានជជែកជាមួយភាគីកម្ពុជាផងដែរ។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «សហភាពអឺរ៉ុបបានបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ អំពីការបារម្ភមួយចំនួនលើសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យ។ យើងយល់អំពីការព្រួយបារម្ភនេះ ហើយយើងក៏មានការព្រួយបារម្ភដូចគ្នាដែរ។ ហើយនេះជាបណ្តុំនៃបញ្ហា ដែលយើងលើកឡើងទៅរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដាច់ដោយឡែក»។
លោកឯកអគ្គរដ្ឋទូតអំពាវនាវឲ្យកម្ពុជាគោរពតាមលក្ខខណ្ឌ ដែលតម្រូវដើម្បីរក្សាប្រព័ន្ធអនុគ្រោះនេះ ដែលក្នុងនោះមានស្តង់ដារខ្ពស់សម្រាប់ការងារ ដូចជាលក្ខខណ្ឌការងារ និងការគោរពសិទ្ធិក្នុងការបង្កើតសហជីព និងចូលរួមជាមួយសហជីពជាដើម។ លោកបន្តថា ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធនេះនឹងមានការពិនិត្យឡើងវិញ ដោយសភាអាមេរិកនៅចុងឆ្នាំ ២០២០។
កាលពីឆ្នាំមុន តំណាងរាស្ត្រសហរដ្ឋអាមេរិកពីររូបគឺលោក អាឡាំង ឡូវឹនសល (Alan Lowenthal) និងលោកស្ទីវ ឆាបុត (Steve Chabot) បានស្នើច្បាប់ថ្មីមួយដែលទាមទារឲ្យលោកប្រធានាធិបតី ដូណាល់ ត្រាំ (Donald Trump) ថ្លឹងថ្លែងរវាងការខូចខាតលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្ យនិងការណ៍ដែលកម្ពុជាបន្តទទួលបានឋានៈអនុគ្រោះពន្ធ GSP នៅចំពេលមានការបន្តរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា។
លោក ប៉ាវ ស៊ីណា ប្រធានសហភាពចលនាកម្មករកម្ពុជា បានអំពាវនាវឲ្យមានការថែរក្សាប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ GSP នេះកុំឲ្យបាត់បង់ដូច EBA របស់សហភាពអឺរ៉ុប។ លោកបន្តថា បច្ចុប្បន្នរោងចក្រផលិតកាបូប ដែលជាផលិតផលធ្វើដំណើរនាំទៅអាមេរិក មានការកើនឡើង ក្រោយមានការយកពន្ធពីសហភាពអឺរ៉ុប។
លោកថ្លែងប្រាប់ VOA ថា៖«ទំនិញដែលនាំទៅកាន់ទីផ្សារអាមេរិកមានការកើនឡើង ជាពិសេសផលិតផលតាមខ្លួន ធ្វើដំណើរហ្នឹងឯង។...ប៉ុន្តែបើសិនមានការដក GSP មែន មានន័យថា វានឹងប៉ះពាល់ដល់រោងចក្រទាំងនោះ ពីព្រោះការនាំចេញត្រូវការបង់ពន្ធ។ អ៊ីចឹងកាលណាបើបង់ពន្ធ វាមានការប្រកួតប្រជែងមួយពិបាក»។
លោក ឃុន ថារ៉ូ មន្ត្រីសម្របសម្រួលផ្នែកការងារនៃមជ្ឈមណ្ឌលសម្ព័ន្ធភាពការងារនិងសិទ្ធិមនុស្ស ហៅកាត់ថា សង់ត្រាល់ មានប្រសាសន៍ថា ហានិភ័យនៃការបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះនេះនៅមាននៅឡើយសម្រាប់កម្ពុជា ប្រសិនបើមិនមានការលើកកម្ពស់ក្របខណ្ឌគោលនយោបាយ ដើម្បីលើកកម្ពស់សិទ្ធិការងារនិងសិទ្ធិមនុស្ស៕
