វ៉ាស៊ីនតោន —
អ្នកការទូតចិននិងសហរដ្ឋអាមេរិកជួបគ្នានៅរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោននាថ្ងៃពុធទី១០ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៣នេះ ដើម្បីពិភាក្សាអំពីសេដ្ឋកិច្ចនិងសន្តិសុខ ដែលត្រូវបានរំពឹងថានឹងរួមបញ្ចូលបញ្ហាទាមទារដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូងដែលមានជម្លោះ។
ប្រទេសចិនធ្វើទំនើបកម្មលើកងទ័ពជើងទឹកនិងបង្កើនការយាមល្បាតរបស់ខ្លួននៅក្នុងដែនទឹកដែលមានជម្លោះក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង ជាទីដែលប្រទេសវៀតណាម ហ្វីលីពីន ម៉ាឡេស៊ី ប៊្រុយណេ និងកោះតៃវ៉ាន់ ប្រឆាំងនឹងការប្រកាសទាមទាររបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េងកាំង។
ការដោះស្រាយដោយសន្តិវិធីចំពោះជម្លោះមិនចាញ់មិនឈ្នះនោះគឺជាផ្នែកមួយនៃរបៀបវារៈនៃជំនួបក្នុងសប្តាហ៍នេះក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន។ ជំនួបនេះត្រូវបានរៀបចំឡើងក្រោយពីជំនួបអាមេរិកចិននៅប្រទេសប្រ៊ុយណេនៅឯការប្រជុំរបស់សមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ឬអាស៊ានជាទីដែលលោក វ៉ាង យី (Wang Yi) ដែលជារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិន ព្រមានប្រឆាំងនឹងសកម្មភាពយោធា។
«ទាំងប្រទេសចិន ទាំងប្រទេសដែលមានតំបន់ឆ្នេរសមុទ្រចិនខាងត្បូង កំពុងខិតខំពង្រឹងស្ថិរភាពសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ ខ្ញុំជឿថា សកម្មភាពណាមួយដែលត្រូវបានប្រព្រឹត្តដោយប្រទេសតវ៉ាដែលប្រឆាំងនឹងនិន្នាការ នឹងមិនរីករាយនឹងការគាំទ្ររបស់ប្រទេសភាគច្រើននោះឡើយ ហើយក៏នឹងមិនទទួលជោគជ័យដែរ»។
សហរដ្ឋអាមេរិកជារឿយៗធ្វើសមយុទ្ធជើងទឹកជាមួយនឹងប្រទេសហ្វីលីពីននៅក្បែរសមុទ្រចិនខាងត្បូងជាទីដែលត្រូវបានគិតថា មានប្រេងនិងឧស្ម័នធម្មជាតិច្រើន។
ប្រទេសហ្វ៊ីលីពីនបន្ទោសប្រទេសចិនពីបទបង្កើនយោធូបនីយកម្មនិងបន្តបង្កើនកម្រិតបិរក្ខានៅឆ្នេរ ស៊ុប៊ិក បេយ៍ (Subic Bay) ដែលជាអតីតមូលដ្ឋានសហរដ្ឋអាមេរិក។
ប៉ុន្តែលោកស្រី ផេក គូន ហេង (Pek Koon Heng) សាស្ត្រាចារ្យនៃសាកលវិទ្យល័យអាមេរិកាំង (American University) និយាយថា ប្រជាជាតិអាស៊ានដទៃទៀតមានការប្រយ័ត្នប្រយែង ដែលការបែកបាក់នេះផ្តល់ប្រយោជន៍ដល់ប្រទេសចិន។
«ប្រសិនបើយើងពិនិត្យមើលទិដ្ឋភាពនៃការឆ្លើយតបពីប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ាន ដែលតវ៉ាប្រឆាំងនឹងការទាមទាររបស់ចិន គឺភាគីមួយស្រប ដោយគេត្រូវតែសម្របសម្រួល។ ហើយភាគីមួយទៀតជម្នះ។ ដូចអ្នកឃើញហើយថា វៀតណាមមានជំហរស្រប ហើយហ្វ៊ីលីពីនមានជំហរជម្នះ»។
ចំពោះជំហរស្រប វៀតណាមចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងជាច្រើនស្តីពីការការពារនិងការរុករកប្រេងជាមួយនឹងចិន។
មេដឹកនាំពាណិជ្ជកម្មសហរដ្ឋអាមេរិកនិយាយថា ការចៀសវាងជម្លោះក្នុងតំបន់ដែលពាណិជ្ជកម្មសកលជាច្រើនឆ្លងកាត់គឺជារឿងសំខាន់។
ប្រទេសចិនបានយល់ស្របជាមួយនឹងការចរចាកាលពីខែកញ្ញានៅទីក្រុងប៉េកាំងលើអ្វីដែលគេហៅថា «ក្រមប្រតិបត្តិ» ជាមួយនឹងសមាជិកអាស៊ាន ដើម្បីបញ្ចៀសជម្លោះក្នុងដែនទឹកដែលមានជម្លោះ៕
ប្រែសម្រួលដោយ អ៊ឹម សុធារិទ្ធ
ប្រទេសចិនធ្វើទំនើបកម្មលើកងទ័ពជើងទឹកនិងបង្កើនការយាមល្បាតរបស់ខ្លួននៅក្នុងដែនទឹកដែលមានជម្លោះក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង ជាទីដែលប្រទេសវៀតណាម ហ្វីលីពីន ម៉ាឡេស៊ី ប៊្រុយណេ និងកោះតៃវ៉ាន់ ប្រឆាំងនឹងការប្រកាសទាមទាររបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េងកាំង។
ការដោះស្រាយដោយសន្តិវិធីចំពោះជម្លោះមិនចាញ់មិនឈ្នះនោះគឺជាផ្នែកមួយនៃរបៀបវារៈនៃជំនួបក្នុងសប្តាហ៍នេះក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន។ ជំនួបនេះត្រូវបានរៀបចំឡើងក្រោយពីជំនួបអាមេរិកចិននៅប្រទេសប្រ៊ុយណេនៅឯការប្រជុំរបស់សមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ឬអាស៊ានជាទីដែលលោក វ៉ាង យី (Wang Yi) ដែលជារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិន ព្រមានប្រឆាំងនឹងសកម្មភាពយោធា។
«ទាំងប្រទេសចិន ទាំងប្រទេសដែលមានតំបន់ឆ្នេរសមុទ្រចិនខាងត្បូង កំពុងខិតខំពង្រឹងស្ថិរភាពសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ ខ្ញុំជឿថា សកម្មភាពណាមួយដែលត្រូវបានប្រព្រឹត្តដោយប្រទេសតវ៉ាដែលប្រឆាំងនឹងនិន្នាការ នឹងមិនរីករាយនឹងការគាំទ្ររបស់ប្រទេសភាគច្រើននោះឡើយ ហើយក៏នឹងមិនទទួលជោគជ័យដែរ»។
សហរដ្ឋអាមេរិកជារឿយៗធ្វើសមយុទ្ធជើងទឹកជាមួយនឹងប្រទេសហ្វីលីពីននៅក្បែរសមុទ្រចិនខាងត្បូងជាទីដែលត្រូវបានគិតថា មានប្រេងនិងឧស្ម័នធម្មជាតិច្រើន។
ប្រទេសហ្វ៊ីលីពីនបន្ទោសប្រទេសចិនពីបទបង្កើនយោធូបនីយកម្មនិងបន្តបង្កើនកម្រិតបិរក្ខានៅឆ្នេរ ស៊ុប៊ិក បេយ៍ (Subic Bay) ដែលជាអតីតមូលដ្ឋានសហរដ្ឋអាមេរិក។
ប៉ុន្តែលោកស្រី ផេក គូន ហេង (Pek Koon Heng) សាស្ត្រាចារ្យនៃសាកលវិទ្យល័យអាមេរិកាំង (American University) និយាយថា ប្រជាជាតិអាស៊ានដទៃទៀតមានការប្រយ័ត្នប្រយែង ដែលការបែកបាក់នេះផ្តល់ប្រយោជន៍ដល់ប្រទេសចិន។
«ប្រសិនបើយើងពិនិត្យមើលទិដ្ឋភាពនៃការឆ្លើយតបពីប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ាន ដែលតវ៉ាប្រឆាំងនឹងការទាមទាររបស់ចិន គឺភាគីមួយស្រប ដោយគេត្រូវតែសម្របសម្រួល។ ហើយភាគីមួយទៀតជម្នះ។ ដូចអ្នកឃើញហើយថា វៀតណាមមានជំហរស្រប ហើយហ្វ៊ីលីពីនមានជំហរជម្នះ»។
ចំពោះជំហរស្រប វៀតណាមចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងជាច្រើនស្តីពីការការពារនិងការរុករកប្រេងជាមួយនឹងចិន។
មេដឹកនាំពាណិជ្ជកម្មសហរដ្ឋអាមេរិកនិយាយថា ការចៀសវាងជម្លោះក្នុងតំបន់ដែលពាណិជ្ជកម្មសកលជាច្រើនឆ្លងកាត់គឺជារឿងសំខាន់។
ប្រទេសចិនបានយល់ស្របជាមួយនឹងការចរចាកាលពីខែកញ្ញានៅទីក្រុងប៉េកាំងលើអ្វីដែលគេហៅថា «ក្រមប្រតិបត្តិ» ជាមួយនឹងសមាជិកអាស៊ាន ដើម្បីបញ្ចៀសជម្លោះក្នុងដែនទឹកដែលមានជម្លោះ៕
ប្រែសម្រួលដោយ អ៊ឹម សុធារិទ្ធ