កាលពីថ្ងៃច័ន្ទកន្លងទៅនោះ សហភាពអឺរ៉ុបដែលមានសមាជិក២៨ប្រទេសបានប្រកាសចាប់ផ្តើមដំណើរការជាផ្លូវការ អាចឈានទៅដកហូតជាបណ្តោះអាសន្ននូវឋានៈអនុគ្រោះពន្ធពាណិជ្ជកម្មពីប្រទេសកម្ពុជា ដោយសារតែការធ្លាក់ចុះខ្សោយទៅៗនៃដំណើរការប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យ។
ភ្លាមៗនោះ សហរដ្ឋអាមេរិកបានប្រកាសគាំទ្រជំហររបស់សហភាពអឺរ៉ុបចំពោះលទ្ធភាពនៃការសម្រេចចិត្តណាមួយដើម្បីដកកម្ពុជាចេញពីប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធដែលមានឈ្មោះថា«អ្វីៗទាំងអស់លើកលែងតែអាវុធ» ឬហៅថា EBA ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលប្រទេសនេះមិនព្រមធ្វើឲ្យមានភាពប្រសើរឡើងវិញនូវដំណើរការប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។
អ្នកស្រី Cecilia Malmstrom ស្នងការពាណិជ្ជកម្មនៃសហភាពអឺរ៉ុបបានបញ្ជាក់ក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ចេញផ្សាយជាសាធារណៈកាលពីថ្ងៃច័ន្ទថា «ទ្រនិចនាឡិកាកំពុងតែចាប់ផ្តើមដំណើរការជាផ្លូវការ» ហើយសហភាពអឺរ៉ុបត្រូវការឃើញសកម្មភាពពិតប្រាកដក្នុងពេលឆាប់ៗនេះ។
ដោយមិនបង្អង់យូរ ចំពោះការព្រមានរបស់សហភាពអឺរ៉ុប ដែលប្រុងប្រៀបដកកម្ពុជាចេញពីឋានៈអនុគ្រោះពន្ធ EBA នោះ មេដឹកនាំកម្ពុជាលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនបានប្រកាសលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់លោកកាលពីថ្ងៃទី១២ខែកុម្ភៈថា កម្ពុជា ដែលកំពុងមានសេដ្ឋកិច្ចរីកធំធាត់នោះ មិនអាចយកអធិបតេយ្យភាពជាតិទៅដោះដូរនឹងអ្វីមួយនោះឡើយ។
នៅថ្ងៃអង្គារទី១២ខែកុម្ភៈ ក្រសួងការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិរបស់កម្ពុជា ដឹកនាំដោយលោកប្រាក់ សុខុន បានប្រកាស«ការសោកស្តាយយ៉ាងខ្លាំងចំពោះសេចក្តីសម្រេចរបស់គណៈកម្មការអឺរ៉ុប» ហើយថា «គណៈកម្មការអឺរ៉ុបមិនបានធ្វើសកម្មភាពដោយឈរលើគោលការណ៍ស្មោះត្រង់ និងយុត្តិធម៌នោះទេ»។
ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាក៏បានថ្លែងដោយសង្កត់ក្នុងន័យដើមថា៖
«គណៈកម្មការអឺរ៉ុបមិនបានបង្ហាញការគោរពចំពោះអធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជា ទេ នៅពេលដែលការទាមទារនានាទាក់ទងនឹង EBA គឺស្មើនឹងការជ្រៀតជ្រែកចូលទៅក្នុងវិបត្តិនយោបាយរបស់ប្រទេសមួយ»។
យ៉ាងណាក្តី ក្រុមសហជីពបម្រើប្រយោជន៍កម្មករមើលឃើញផ្ទុយពីការអះអាងរបស់រដ្ឋាភិបាលខ្មែរពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហា EBA និងឯករាជ្យភាពរបស់កម្ពុជា។
លោកមឿន តុលា នាយកប្រតិបត្តិសម្ព័ន្ធភាពការងារ និងសិទ្ធិមនុស្សហៅកាត់ថា Central បានប្រាប់ VOA កាលពីថ្ងៃពុធថា ការដែលសហភាពអឺរ៉ុបចង់ឲ្យកម្ពុជាគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងសេរីភាពក្នុងការធ្វើនយោបាយ ឬក៏ការបញ្ចេញមតិណាមួយនេះ មិនមែនជាការលូកលាន់ចូលអធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជាទេ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖
«យើងមើលអនុសាសន៍របស់សហគមន៍អឺរ៉ុបនោះណ៎ា! ឲ្យស្តារប្រជាធិបតេយ្យ ឲ្យគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ឲ្យគោរពសិទ្ធិជាមូលដ្ឋានរបស់ពលរដ្ឋ ឲ្យគោរពសិទ្ធិរបស់សារព័ត៌មានឯករាជ្យ។ល។ បើកសេរីភាពឲ្យសង្គមស៊ីវិល សហជីពក៏ដូចជាសារព័ត៌មានឯករាជ្យ។ ខ្ញុំគិតថា អាអស់ហ្នឹង វាអត់មានអីត្រូវប៉ះពាល់ទៅដល់អធិបតេយ្យភាពរបស់ប្រទេសទេ។ វាអត់មាន indicator ណាមួយបង្ហាញថា វាទៅប៉ះពាល់ដល់អធិបតេយ្យប្រទេសទាល់តែសោះ»។
មេដឹកនាំអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សរូបនេះនិយាយទៀតថា សហភាពអឺរ៉ុបគ្រាន់តែធ្វើទៅតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាតែប៉ុណ្ណោះ។
«ផ្ទុយទៅវិញ បើសិនជាយើងគោរពប្រជាធិបតេយ្យ យើងគោរពសិទ្ធិមនុស្ស យើងគោរពសិទ្ធិពលរដ្ឋ យើងគោរពសិទ្ធិការងារ សិទ្ធិសហជីព សិទ្ធិសមាគម ក៏ដូចជាសារព័ត៌មានឯករាជ្យគឺយើងមានន័យថា យើងគោរពរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលយើងចែងយ៉ាងរឹង ហើយចែងយ៉ាងច្បាស់នៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ»។
លោកអាត់ ធន់ ប្រធានសហភាពការងារកម្ពុជា ដែលពេលនេះកំពុងនៅឯបរទេស បានប្រាប់ VOA នៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះតាមសារឆ្លើយឆ្លងអេឡិចត្រូនិកថា យុទ្ធនាការរបស់សហភាពអឺរ៉ុប ដែលចង់ឃើញកម្ពុជារំកិលទៅរកគន្លងត្រឹមត្រូវរបស់ប្រព័ន្ធនយោបាយសេរីពហុបក្សនោះមិនបានធ្វើឲ្យខូចដល់អធិបតេយ្យកម្ពុជានោះទេ តែវាបានផ្តល់ឲ្យកម្ពុជានូវការគាំទ្រខាងពាណិជ្ជកម្ម ផ្សារភ្ជាប់នឹងការគោរពសិទ្ធិ។
«កម្ពុជាដូចជាមិនពាក់ព័ន្ធនឹងបាត់បង់អធិបតេយ្យទេ។ ប៉ុន្តែពាក់ព័ន្ធទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្ម និងកិច្ចព្រមព្រៀងដែលកម្ពុជាចុះហត្ថលេខាជាមួយសហគមន៍អឺរ៉ុបហ្នឹង យើងធ្វើទៅតាមហ្នឹង។ យើងបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងនឹងគេតាំងពីយូរមកហើយហ្នឹង! យើងគ្រាន់តែធ្វើទៅតាមអ្វីដែលគេចង់បានវិញ។ វាអត់មានប៉ះពាល់អីទេ ហើយផ្ទុយទៅវិញគឺការធ្វើបែបហ្នឹង គឺយើងចំណេញបានការគាំទ្រផ្នែកពាណិជ្ជកម្មតទៅមុខទៀតហើយ ហើយមានការរីកចម្រើនសិទ្ធិកម្មករក៏ដូចជាសិទ្ធិមនុស្សតទៅទៀត»។
ចំណែកលោកប៉ាវ ស៊ីណា ប្រធានសហភាពចលនាកម្មករកម្ពុជា យល់ថា ការរកស៊ីរបស់សហគមន៍អឺរ៉ុបជាមួយកម្ពុជាគឺខុសគ្នាពីចិន ព្រោះសហភាពអឺរ៉ុបផ្តល់តម្លៃដល់ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ឯចិនមើលឃើញតែការចំណេញ និងខាតក្នុងការរកស៊ីរបស់ខ្លួននៅកម្ពុជា។
លោកក៏មើលឃើញថា សហភាពអឺរ៉ុបមិនបានបង្ហាញការជ្រៀតជ្រែកណាមួយក្នុងកិច្ចការផ្ទៃក្នុងកម្ពុជានោះទេ តែអ្វីដែលសហភាពអឺរ៉ុបកំពុងធ្វើនេះគឺផ្អែកទៅតាមកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មរបស់សហភាពអឺរ៉ុប និងប្រទេសកម្ពុជា។
«ចំពោះបញ្ហានេះមានន័យថា វាជាកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មមានន័យថា លក្ខខណ្ឌធ្វើពាណិជ្ជកម្ម។ មានន័យថា គេ គេយល់ថា ដើម្បីស្តារលទ្ធភាពសេដ្ឋកិច្ចស្រុកយើងក៏ដូចជាការជួយអភិវឌ្ឍប្រទេសយើង។ ដូច្នេះគេគិតថា គេមានលក្ខខណ្ឌមួយចំនួនដើម្បីជាការផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងតម្រូវការពាណិជ្ជកម្មរបស់គេ។ ដូច្នេះយើងក៏អត់ខុសគ្នាដែរ។ ប្រសិនបើយើងចង់ឲ្យអ្នកវិនិយោគ គេមករកស៊ីនៅស្រុកយើង ក៏យើងមានលក្ខខណ្ឌដើម្បីទាក់ទាញទៅកាន់អ្នកវិនិយោគហ្នឹង ដូចគ្នាដែរ បាទ។ ដូចជា បច្ចុប្បន្ននេះ យើងឃើញថា យើងមានរោងចក្ររីកដូចផ្សិត ក៏យើងមានលក្ខខណ្ឌត្រូវបា្រប់អ្នកវិនិយោគទាំងអស់ថា ប្រទេសយើងវាយ៉ាងម៉េច មានអំណោយផលម៉េច អីម៉េច ហើយលក្ខខណ្ឌរបៀបម៉េច ល្អប្រសើរយ៉ាងម៉េច ដើម្បីទាក់ទាញឲ្យគេមករកស៊ីនៅស្រុកយើង។ អ៊ីចឹងវាដូចតែគ្នាទេ»។
រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៅតែបន្តនិយាយការពារភាពត្រឹមត្រូវរបស់ខ្លួនដដែល ហើយការចោទថា សហភាពអឺរ៉ុបកំពុងយកបញ្ហា EBA នេះ មកចង្អុលកម្ពុជាឲ្យធ្វើអ្វីដែលសហភាពអឺរ៉ុបចង់បាននោះ។ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាក៏បានថ្លែងការពារការបោះឆ្នោតកាលពីថ្ងៃទី២៩ខែកក្កដាឆ្នាំ២០១៨ ដែលមិនបានទទួលការគាំទ្រពីសហភាពអឺរ៉ុប។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាចុះថ្ងៃទី១២ខែកុម្ភៈឆ្នាំ២០១៩ បានបន្តថា ជាក់ស្តែង នៅលើគោលការណ៍ពហុបក្ស គណៈកម្មការអឺរ៉ុបបានផ្តោតតែទៅលើអត្ថិភាព ឬការរលាយបាត់របស់អតីតគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងជោគវាសនានៃថ្នាក់នាំគណបក្សនេះតែប៉ុណ្ណោះ។
ក្រសួងការបរទេសខ្មែរបានបន្តថា គណៈកម្មការអឺរ៉ុបបានចោទប្រកាន់លើភាពស្របច្បាប់នៃការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រកាលពីខែកក្កដាឆ្នាំ២០១៨ដោយឈរលើមូលដ្ឋានតែមួយគត់គឺអវត្តមាននៃអតីតគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។ គណៈកម្មការអឺរ៉ុបមិនបានទទួលស្គាល់គណបក្ស១៩ផ្សេងទៀត ដែលបានប្រកួតប្រជែងក្នុងការបោះឆ្នោត ដែលបានទទួលបានសំឡេងឆ្នោតពីពលរដ្ឋជិត១លាន៥សែននាក់នោះទេ។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាបានសរសេរក្នុងន័យដើមថា៖
«គណៈកម្មការអឺរ៉ុបបានបដិសេធនូវសំឡេងដ៏ច្រើនលើសលុបរបស់ម្ចាស់ឆ្នោតកម្ពុជា ដែលបានសម្តែងការគាំទ្រដល់រាជរដ្ឋាភិបាលតាមរយៈសន្លឹកឆ្នោតរបស់ពួកគេ។ ផ្ទុយទៅវិញ គណៈកម្មការអឺរ៉ុបបានជ្រើសយកការគាំទ្រអ្នកនយោបាយមួយក្តាប់តូច ដែលបានកសាងប្រជាប្រិយភាពរបស់ខ្លួនតាមរយៈការស្អប់ជាតិសាសន៍ ការរើសអើងពូជសាសន៍ និងភាសាអុជអាលបញ្ឆេះកំហឹងពលរដ្ឋឲ្យបង្កាត់ភ្លើងសង្គ្រាមស៊ីវិល»។
ក៏ប៉ុន្តែការអះអាងរបស់ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាផ្ទុយពីការឃ្លាំមើលរបស់ក្រុមអង្គការសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិធំៗមួយចំនួន ដែលបានសង្កេតឃើញស្រដៀងគ្នានឹងសហភាពអឺរ៉ុបអំពីស្ថានភាពប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។
ក្រុមសមាជិកសភាអាស៊ានដើម្បីសិទ្ធិមនុស្សហៅកាត់ថា APHR បានបញ្ជាក់ឲ្យដឹងតាមសេចក្ដីប្រកាសចុងក្រោយ កាលពីខែមករាកន្លងទៅថា ស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅប្រទេសកម្ពុជាកាន់តែអាក្រក់ទៅ ក្នុងរយៈពេលពីរឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។
រូបឯកសារ៖ ពលរដ្ឋខ្មែរនៅសហរដ្ឋអាមេរិករាប់រយនាក់ ប្រមូលផ្តុំគ្នានៅក្បែរទីស្នាក់ការកណ្តាលរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិក្នុងទីក្រុងញូវយ៉ក នៅព្រឹកថ្ងៃសៅរ៍ទី២៩ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៨ ដើម្បីតវ៉ាប្រឆាំងនឹងវត្តមានរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែននៅមហាសន្និបាតអង្គការសហប្រជាជាតិ។
គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលជាគណបក្សប្រឆាំងដ៏ធំបំផុត ត្រូវបានហាមឃាត់តាមតែអំពើចិត្ត មិនឲ្យចូលរួមការបោះឆ្នោត ដោយសេចក្ដីសម្រេចរបស់តុលាការកំពូលកាលពីខែវិច្ឆិកាឆ្នាំ២០១៧។
ការណ៍នេះបានបើកផ្លូវឲ្យលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់លោកឈ្នះភ្លូកទឹកភ្លូកដីក្នុងការបោះឆ្នោតកាលពីខែកក្កដាឆ្នាំ២០១៨។ ការបោះឆ្នោតនោះត្រូវបានសហគមន៍អន្តរជាតិចាត់ទុកជាទូទៅថា ជាការបោះឆ្នោត«ក្លែងក្លាយ»។
រីឯអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស Human Rights Watch ដែលមានមូលដ្ឋាននៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក បានសរសេរក្នុងរបាយការណ៍ពិភពលោកឆ្នាំ២០១៩របស់ខ្លួនថា នាយករដ្ឋមន្ត្រីខ្មែរលោកហ៊ុន សែនបានប្រើការបង្ក្រាបលើសិទ្ធិមនុស្សនិងប្រើការបោះឆ្នោតក្លែងបន្លំដើម្បីពង្រឹងការក្ដាប់អំណាចរបស់លោកតាមប្រព័ន្ធឯកបក្ស។
អាជ្ញាធរកម្ពុជាបានប្រើប្រព័ន្ធតុលាការពុករលួយនិងបម្រើនយោបាយធ្វើជាអាវុធនយោបាយដើម្បីកាត់ទោសអ្នកគាំទ្រសិទ្ធិមនុស្ស និងអ្នកដែលមានទស្សនៈប្រឆាំង។ នេះបើយោងតាមអង្គការសិទ្ធិមនុស្សនេះ។
លោក Brad Adams ប្រធានអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សនេះប្រចាំតំបន់អាស៊ីបានឲ្យដឹងថា ក្នុងឆ្នាំ២០១៨ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនបានបំផ្លាញប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដោយប្រមាញ់អ្នករិះគន់ រំលាយគណបក្សប្រឆាំងដ៏សំខាន់ និងរៀបចំការបោះឆ្នោតដែលធានាថា ការគ្រប់គ្រងផ្ដាច់ការរបស់លោកហ៊ុន សែនប្រាកដជានឹងបន្តទៅមុខទៀត៕