សហភាពអឺរ៉ុបបានបញ្ជាក់ថា ទ្រនិចនាឡិការបស់ខ្លួនបានចាប់ផ្តើមដើរទៅមុខឆ្ពោះទៅការដកបណ្តោះអាសន្ននូវប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ ដែលប្រទេសកម្ពុជាទទួលបានដោយសារតែការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនិងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។
ប៉ុន្តែសហភាពអឺរ៉ុបបានទុកឱកាសឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាកែលម្អស្ថានការណ៍ មុនពេលដែលការដកហូតឋានៈអនុគ្រោះពន្ធ«រាល់មុខទំនិញលើកលែងតែសព្វាវុធ» (EBA) ចូលជាធរមាននៅក្នុងរយៈពេល១៨ខែទៀត គឺនៅខែសីហាឆ្នាំ២០២០។
លក្ខខណ្ឌរបស់សហភាពអឺរ៉ុប គឺស្នើឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាគោរពសិទ្ធិមនុស្ស សិទ្ធិសហជីព និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ក្នុងនោះមានការដោះលែងលោកកឹម សុខា ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលកំពុងជាប់ឃុំឃាំងក្នុងលំនៅដ្ឋាន។
សហភាពអឺរ៉ុបបានតាមដានស្ថានការណ៍នយោបាយនិងសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជាអស់រយៈពេល១៨ខែចុងក្រោយនេះ ហើយបានសម្តែងការព្រួយបារម្ភជាបន្តបន្ទាប់ក្រោយពីមានការបង្រ្កាបទៅលើអង្គការសង្គមស៊ីវិល បណ្តាញសារព័ត៌មានឯករាជ្យនិងអ្នកនយោបាយប្រឆាំង ហើយបានស្នើឱ្យកម្ពុជាកែប្រែស្ថានការណ៍ បើមិនដូច្នេះទេត្រូវប្រឈមនឹងការដាក់ទណ្ឌកម្ម។
ការសម្រេចចិត្តកាលពីថ្ងៃច័ន្ទបង្ហាញថា សហភាពអឺរ៉ុបបានបាត់បង់ការអត់ធ្មត់ក្រោយពីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានការពារចំណាត់ការរបស់ខ្លួនដោយរួមទាំងការគំរាមមកលើសហភាពអឺរ៉ុបវិញផង។ ដូចលោកស្រី Cecilia Malmstrom ស្នងការពាណិជ្ជកម្មសហភាពអឺរ៉ុបបានបញ្ជាក់ថា នៅពេលណាដែលសហភាពអឺរ៉ុបនិយាយថាគោលនយោបាយសហភាពអឺរ៉ុប«ផ្អែកលើគុណតម្លៃ គឺនេះមិនមែនជាពាក្យពេចន៍មិនបានការទេ»។
ប្រឈមមុខនឹងការដាក់ទណ្ឌកម្ម គឺទំនិញក្នុងតម្លៃជាង៥,៥ពាន់លានដុល្លារដែលកម្ពុជានាំចូលសហភាពអឺរ៉ុបដោយរួចពន្ធនឹងត្រូវបង់ពន្ធទាំងស្រុង ដែលមានតម្លៃជាង៦០០លានដុល្លារ។
ប៉ុន្តែសម្រាប់អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សយល់ថា ការដាក់ទណ្ឌកម្មនេះមិនមែនប៉ះពាល់តែលើពន្ធគយមួយប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែលើកិត្តិយសរបស់កម្ពុជាផងដែរ។
លោកសួន ប៊ុនសក្តិ អ្នកជំនាញខាងផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សបានបញ្ជាក់ថា៖
«បញ្ហានៅត្រង់ថាសហគមន៍អឺរ៉ុបបានផ្តល់ការថ្នាក់ថ្នមពិសេសតាមរយៈការអនុគ្រោះពន្ធនេះ ហើយបើកាលណាគេដកការអនុគ្រោះពន្ធគឺចង់មិនចង់វាមានស្នាមថាដោយសារហេតុផលអ្វី មួយមិនគោរពគោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្សដែលចែងនៅក្នុងសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិដែលខ្មែរជារដ្ឋភាគី។ ដូច្នេះវាមានស្នាម វាមានមុខមាត់មិនល្អដែលគេបានបានកត់សម្គាល់យើងទុក»។
តំណាងសហជីពកម្មករបានសម្តែងការព្រួយបារម្ភពីការដកឋានៈអនុគ្រោះពន្ធនេះ ហើយយល់ថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រូវតែគោរពលក្ខខណ្ឌរបស់សហភាពអឺរ៉ុបព្រោះបើកម្ពុជាបាត់បង់ឋានៈអនុគ្រោះពន្ធ គឺធ្វើឱ្យប៉ះពាល់វិស័យកាត់ដេរនិងកសិកម្មនៅក្នុងប្រទេស ហើយកម្មករនិងកម្មការិនីមួយចំនួននឹងបាត់បង់ការងារ ដែលបង្កផលប៉ះពាល់ទៅលើសាច់ញាតិពួកគេដែលទទួលផលពីការងារ អ្នកលក់ដូរទំនិញនិងម្ហូបអាហារ ម្ចាស់ផ្ទះជួលនិងម្ចាស់រថយន្តដឹកអ្នកដំណើរជាដើម ដែលការណ៍នេះនឹងប៉ះពាល់ដល់កំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជា។
លោករ៉ុង ឈុន ប្រធានសហព័ន្ធសហជីពកម្ពុជាបានបញ្ជាក់បន្ថែមប្រាប់វីអូអេថា៖
«ពេលនោះកម្ពុជានឹងមានការច្របូកច្របល់ហើយមានអស្ថិរភាពនៅក្នុងសង្គម។ អីចឹងហើយបានជាយើងចង់ឱ្យថ្នាក់ដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលត្រូវតែដម្កល់ផលប្រយោជន៍ជាតិជាធំ។ ជៀសវាងគ្រាន់តែការពារនូវក្រុមបក្សពួករបស់ខ្លួន ហើយមិនបានការពារនូវផលប្រយោជន៍ជាតិ ផលប្រយោជន៍កម្មករ។ វានឹងធ្វើឱ្យកម្ពុជាយើងជួបហានិភ័យខ្ពស់នៅក្នុងអនាគតដ៏ខ្លីខាងមុខនេះ»។
លោករ៉ុង ឈុន បានបន្ថែមថា កម្ពុជាអាចនៅរក្សាទីផ្សារ ក៏ប៉ុន្តែអ្នកវិនិយោគទុនគេមិនអាចមកបណ្តាក់ទុន ឬមួយក៏មករកស៊ីនៅកម្ពុជាបានទេ ពីព្រោះគេមិនអាចរកផលចំណេញបាន៖
«កម្ពុជាយើងមិនទាន់បានត្រៀមខ្លួនក្នុងការដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធនេះនៅឡើយទេ ហើយជាពិសេសថ្លៃទឹក ថ្លៃភ្លើង ថ្លៃសេវាផ្សេងៗហើយមួយទៀត គឺបញ្ហាអំពើពុករលួយនៅតាមស្ថាប័ន ការនាំចេញផលិតផល។ ដូច្នេះធ្វើឱ្យអ្នកវិនិយោគទុនគេមិនអាចនៅបន្តនៅរកស៊ីនៅកម្ពុជាយើងបានទេ»។
កម្ពុជាបាននាំផលិតផលសម្លៀកបំពាក់របស់ខ្លួនចូលក្នុងសហភាពអឺរ៉ុបដោយមិនបង់ពន្ធតាំងពីឆ្នាំ២០០១មក ក្រោមកម្មវិធី«គ្រប់មុខទំនិញលើកលែងសព្វាវុធ»នេះ។ ភាគច្រើននៃទំនិញដែលកម្ពុជានាំចូលសហភាពអឺរ៉ុប គឺមានសម្លៀកបំពាក់ ស្បែកជើង ផលិតផលកសិកម្មនិងកង់។ វិស័យកាត់ដេរកម្ពុជាបានផ្តល់ការងារធ្វើដល់ពលរដ្ឋកម្ពុជាជាង៧០ម៉ឺននាក់ ដែលភាគច្រើនជាស្ត្រីមកពីទីជនបទ។
សមាគមរោងចក្រកាត់ដេរនៅកម្ពុជា(GMAC) យល់ថា ការព្យួរឋានៈអនុគ្រោះពន្ធនឹងធ្វើឱ្យលទ្ធភាពប្រកួតប្រជែងរបស់កម្ពុជា«ប្រឈមនឹងគ្រោះថ្នាក់» ហើយកេរ្តិ៍ឈ្មោះនៃឧស្សាហកម្មកម្ពុជានឹងខូចខាតហើយការអភិវឌ្ឍកម្ពុជាក៏ត្រូវគាំងដំណើរការដែរ។
GMAC បានបន្ថែមនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ថា៖
«កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងទាំងអស់ក្នុងការកសាងប្រភពផ្គត់ផ្គង់ផលិតផលកាត់ដេរមួយប្រកបដោយការទទួលខុសត្រូវនឹងត្រូវខូចខាត ហើយវានឹងជាការដើរថយក្រោយដ៏ខ្លាំងសម្រាប់កម្មករជាពិសេសអ្នកដែលមកពីសហគមន៍ជនបទ»។
កាលពីខែមករា សហភាពអឺរ៉ុបបានសម្រេចយកពន្ធអង្ករកម្ពុជារយៈពេលបីឆ្នាំ ដោយសារតែមានការស្នើសុំពីរដ្ឋសមាជិកមួយចំនួនដែលព្រួយបារម្ភពីការកើនឡើងបរិមាណអង្ករកម្ពុជា។ វាជារឿងពីរដោយឡែកពីគ្នា ប៉ុន្តែការយកពន្ធនេះបានប៉ះពាល់ខ្លះហើយដល់វិស័យកសិកម្មកម្ពុជា។
លោកយ៉ង សាំងកុមារ អ្នកជំនាញខាងកសិកម្មនិងជាប្រធានគណៈកម្មការនាយកនៃគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន បានបញ្ជាក់ថា កម្ពុជាគួរតែរៀនសូត្របានពីបទពិសោធនៃផលិតផលអង្ករកម្ពុជា៖
«នៅពេលដែលគេឱ្យបង់ពន្ធអង្ករទៅ គឺយើងជួបបញ្ហាសព្វថ្ងៃ ជាពិសេសធ្វើឱ្យតម្លៃស្រូវមានការចុះថោក ហើយយើងត្រូវទទួលស្គាល់ការពិត គឺវាអីចឹងមែន ពីព្រោះកន្លងមកយើងអាចចូលទីផ្សារអឺរ៉ុបបាន យើងអាចប្រកួតប្រជែងជាមួយថៃនិងវៀតណាមបាន ដោយសារអឺរ៉ុបអត់យកពន្ធ គឺយើងអាចលក់អង្ករយើងបានច្រើនដោយអង្ករយើងអត់ពន្ធ យើងអាចលក់ថោក។ អីចឹងនៅពេលមុខទំនិញផ្សេងៗក្រៅពីអង្ករយើងនឹងអាចជួបបញ្ហាស្រដៀងនឹងដែរ»។
ដំណើរការដកហូតឋានៈអនុគ្រោះពន្ធ EBA នេះធ្វើឡើង បន្ទាប់ពីសហភាពអឺរ៉ុបទទួលបានការយល់ព្រមពីរដ្ឋសមាជិកកាលពីចុងខែមករា។ ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមានពេលវេលារហូតដល់ចុងឆ្នាំ ដើម្បីស្តារស្ថានការណ៍ដោយក្នុងពេលនេះ គឺសហភាពអឺរ៉ុបបានប្តេជ្ញាថានឹងខិតខំធ្វើការជិតដិតជាមួយគ្នា។ រីឯអតីតគណបក្សប្រឆាំងក៏បានបញ្ជាក់ជំហរថា ខ្លួនត្រៀមនឹងរកវិធីដើម្បីកែប្រែស្ថានការណ៍នេះដែរ។
លោកស្រីមូរ សុខហួរ អនុប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានបញ្ជាក់ថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនត្រូវរង់ចាំឱ្យវិបត្តិនយោបាយនេះក្លាយជាវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចសម្រាប់កម្ពុជាទេ ដូច្នេះរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រូវតែរកវិធីដោះស្រាយឱ្យបានឆាប់ដោយមិនចាំបាច់ដល់ពេលមួយឆ្នាំតាមការកំណត់របស់សហភាពអឺរ៉ុបទេ។
លោកស្រីមូរ សុខហួរ បន្ថែមថា៖
«ការទទួលខុសត្រូវរបស់របបលោកហ៊ុន សែន នេះគឺជាការទទួលខុសត្រូវនៅចំពោះមុខពលករ កម្មករកម្មការិនីយើង ដែលមានជាង៧០ម៉ឺននាក់ និងកសិករយើងដែលមានរាប់ម៉ឺននាក់ទៀត។ ទាំងនោះប៉ះពាល់ដល់ជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ ចំណូលប្រចាំថ្ងៃប្រចាំខែដល់ប្រជាពលរដ្ឋយើងរាប់លាននាក់។ នេះគឺជាការប៉ះពាល់សេដ្ឋកិច្ចហើយអាចក្លាយទៅជាប៉ះពាល់សង្គមដ៏ធំណាស់»។
សម្រាប់លោកស្រីមូរ សុខហួរ គន្លឹះដ៏សំខាន់គឺដោះលែងលោកកឹម សុខា ផ្តល់នីតិសម្បទាដល់អ្នកនយោបាយចំនួន១១៨នាក់ និងផ្តល់តំណែងក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ទាំង៥០០៧មកដល់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិវិញ និងអនុញ្ញាតឱ្យគណបក្សនេះដំណើរការដូចដើម។
លោកស្រីបន្ថែមថា៖ «គេអត់មានដាក់ទម្ងន់អ្វីធ្ងន់ទេ ដោះស្រាយរឿងហ្នឹងទៅ ដោះលែងលោកប្រធានកឹម សុខា ទៅ ហើយមកជជែកគ្នាដើម្បីមករកដំណោះស្រាយជៀសវាងគេដក។ គេមិនទាន់ដកទេ ក្នុងរយៈពេលមួយឆ្នាំនេះ។ គេនៅព្រមាន ព្រមានហើយព្រមានទៀត»។
រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានសម្តែង«ការសោកស្តាយ»ចំពោះការសម្រេចចិត្តនេះ និងចាត់ទុកថាជា«រឿងអយុត្តិធម៌បំផុត»ចំពោះកម្ពុជា និងចោទថាសហភាពអឺរ៉ុបធ្វើការដោយ«បិទភ្នែក»ចំពោះប្រទេសដទៃទៀត។ ប៉ុន្តែកម្ពុជាបញ្ជាក់ថា ទោះក្នុងតម្លៃណាក៏ដោយខ្លួននឹង «ការពារសន្តិភាព ស្ថិរភាព ឯករាជ្យភាពនិងអធិបតេយ្យភាពជាតិ»។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាចេញផ្សាយនៅថ្ងៃអង្គារនេះបានបន្ថែមថា៖
«យើងមានសេចក្តីសោកស្តាយដែលគណៈកម្មការអឺរ៉ុបបានជ្រើសរើសយកការជឿជាក់ទៅលើអ្នកនយោបាយមិនស្មោះត្រង់មួយក្តាប់តូចដែលខិតខំ ឥតឈប់ឈរក្នុងការរិះរកគ្រប់មធ្យោបាយដើម្បីបំផ្លាញប្រទេសនិងប្រជាជនកម្ពុជា ជាជាងការផ្តល់តម្លៃទៅលើសំឡេងនៃអ្នកតំណាងដែលជាប់ឆ្នោតដោយស្របច្បាប់របស់ប្រជាជន»។
វិធានការដែលកម្ពុជាប្រកាន់យកគឺការធ្វើកំណែទម្រង់ដើម្បីកាត់បន្ថយថ្លៃដើមផលិតកម្ម ដឹកជញ្ជូន និងលើកស្ទួយអត្ថប្រយោជន៍ផ្នែកសង្គម និងសេដ្ឋកិច្ចដល់កម្មករ កម្មការិនី និងកសិករកម្ពុជា ក៏ដូចជាលុបចោលកម្រៃសម្រាប់គ្រប់គ្រងការនាំចេញ មិនតម្រូវឱ្យបង់កម្រៃនិងសុំវិញ្ញាបនប័ត្របញ្ជាក់ប្រភពដើមទំនិញនិងបានរំកិលទីតាំងឈរជើងរបស់អគ្គនាយកដ្ឋានកាំកុងត្រូលជាដើម។ នេះបើតាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ក្រសួងពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជា។
ក្រសួងពាណិជ្ជកម្មបញ្ជាក់ថា៖
«កិច្ចការទាំងអស់នេះតម្រូវឱ្យរដ្ឋទទួលបន្ទុកពីការខាតបង់ចំណូលរាប់សិបលានដុល្លារអាមេរិកក្នុងមួយឆ្នាំៗ»។
លោកសុខ ផល ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សាសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា បានបញ្ជាក់ប្រាប់វីអូអេក្នុងពេលកន្លងមកថា បើសិនជាឋានៈអនុគ្រោះពន្ធ EBA ត្រូវបានដកមែនគឺក្នុងរយៈពេលខ្លីអាចនឹងមានផលប៉ះពាល់ខ្លះដែរ ប៉ុន្តែក្នុងរយៈពេលយូរអាចនឹងជួយកម្ពុជាបានវិញ។
«អាចថានឹងប៉ះពាល់ដល់សហគ្រាសមួយចំនួន ហើយក៏ដូចជាធ្វើឱ្យកំណើនសេដ្ឋកិច្ចយើងថមថយចុះខ្លះក្នុងរយៈពេលមួយឆ្នាំឬពីរឆ្នាំ។ ប៉ុន្តែបើដោះស្រាយបានល្អ កាន់តែធ្វើឱ្យសេដ្ឋកិច្ចរឹងប៉ឹង រឹងមាំបានល្អទៅមុខទៀត។ ជារួមខ្ញុំយល់ថា កម្ពុជាអាចបើប្រឹងប្រែងទាំងអស់គ្នាគ្រប់ស្ថាប័ន គឺអាចដើរដោយខ្លួនឯងបាន។ គ្រាន់តែថាដំបូងវាពិបាក អាចមានការឈឺចាប់ខ្លះ»។
ប៉ុន្តែសម្រាប់អ្នកការពារសិទ្ធិកម្មករវិញ វាជាការព្រួយបារម្ភច្រើនជាងមុនដោយសារតែកាលពីពេលថ្មីៗនេះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន បានព្រមានដាក់សម្ពាធកាន់តែខ្លាំងលើគណបក្សប្រឆាំង ប្រសិនបើសហគមន៍អឺរ៉ុបដកហូតឋានៈអនុគ្រោះពន្ធ។
លោករ៉ុង ឈុន យល់ថា ស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនឹងកាន់តែអាក្រក់៖
«ទាក់ទងទៅនឹងសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការប្រមូលផ្តុំ សិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ វានឹងមានបញ្ហារឹតត្បិត កាន់តែរឹតត្បិតទៅ កាន់តែមានការគាបសង្កត់ជាបន្តបន្ទាប់។ នេះជាបញ្ហាដែលយើងមានការព្រួយបារម្ភ»។
ស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកបានសម្តែងការព្រួយបារម្ភលើការរំលោភសេរីភាពបញ្ចេញមតិ សិទ្ធិសហជីពនិងសិទ្ធិសេរីភាពសមាគម ដូចគ្នានឹងការលើកឡើងរបស់សហភាពអឺរ៉ុបដែរ។
នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍នៅថ្ងៃអង្គារនេះស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមរិកបានទទូចសុំឱ្យមេដឹកនាំកម្ពុជាដម្កល់ផលប្រយោជន៍ប្រទេសជាតិខ្ពស់ ជាងផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន៕
