រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងពាណិជ្ជកម្មនៃបណ្តាប្រទេសសមាជិក ដែលនៅសេសសល់ចំនួន ១១ នៃកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មដៃគូឆ្លងមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក (TPP) ដែលត្រូវបានប្រធានាធិបតីអាមេរិកលោក ដូណាល់ ត្រាំ បោះបង់ចោល បានសម្រេចកិច្ចព្រមព្រៀងថ្មីមួយ កាលពីថ្ងៃសៅរ៍កន្លងទៅនេះ ដើម្បីស្រោចស្រង់កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មនោះឡើងវិញ ដោយមិនមានការចូលរួមពីសហរដ្ឋអាមេរិក។
ជំនួសឲ្យកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្ម TPP កិច្ចព្រមព្រៀងថ្មីនេះ នឹងមានឈ្មោះថា កិច្ចព្រមព្រៀងទូលំទូលាយ និងជឿនលឿនទៅមុខនៃភាពជាដៃគូឆ្លងមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក ដែលហៅកាត់ថា CPTPP។
បណ្តាប្រទេសសមាជិកទាំង ១១ ខាងលើបានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយថា៖
«រដ្ឋមន្រ្តីពាណិជ្ជកម្មទាំងអស់មានក្តីសោមនស្សក្នុងការប្រកាសថា ពួកគេបានព្រមព្រៀងគ្នាលើចំណុចសំខាន់ៗនៃកិច្ចព្រមព្រៀង CPTPP នេះ។
ការខាតបង់ផលប្រយោជន៍សម្រាប់សហរដ្ឋអាមេរិក
អ្នកស្រី Deborah Elms នាយកប្រតិបត្តិនៃមជ្ឈមណ្ឌលពាណិជ្ជកម្មអាស៊ី (Asia Trade Center) ដែលមានមូលដ្ឋាននៅប្រទេសសិង្ហបុរី បាននិយាយថា៖
«នេះជាការដើរថយក្រោយដ៏ធំមួយសម្រាប់សហរដ្ឋអាមេរិក។ ប្រសិនបើអ្នកជាអ្នកនាំចេញ វាពិតជាបង្កឲ្យមានការខាតបង់ធ្ងន់ធ្ងរណាស់»។
អ្នកស្រី Elms បាននិយាយថា នៅស្របពេលដែល សាជីវកម្មធំៗមួយចំនួននៅអាមេរិកប្រហែលជាអាចស្វែងរកជម្រើសដទៃទៀត តាមរយៈបណ្តាញ និងសាខារបស់ខ្លួននៅជុំវិញពិភពលោក ដើម្បីកេងចំណេញពីកិច្ចព្រមព្រៀង CPTPP នេះ សាជីវកម្មធុនមធ្យមក្នុងវិស័យកសិកម្មនៅអាមេរិកក៏ប្រឈមនឹងការខាតបង់ច្រើនផងដែរ ជាពិសេសសាជីវកម្មនៅក្នុងផ្នែកទឹកដោះគោ សាច់គោ និងសាច់ជ្រូក ដែលទទួលបានផលចំណេញយ៉ាងច្រើនពីទីផ្សាររបស់ជប៉ុន។
អ្នកស្រី Elms ដែលស្ថិតនៅក្រុងដាណាង ប្រទេសវៀតណាម សម្រាប់កិច្ចប្រជុំកំពូលសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក (APEC) ស្តីពីជំនួញ និងពាណិជ្ជកម្ម បាននិយាយថា៖
«ប្រទេសអូស្រ្តាលី ណូវែលសេឡង់ និងកាណាដា នឹងកេងចំណេញពីលទ្ធភាពចូលក្នុងទីផ្សារថ្មីនោះ»។
អតីតឯកអគ្គរដ្ឋទូតអាមេរិកប្រចាំធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ីលោក Robert “Skipp” Orr បាននិយាយថា៖
«នៅពេលដែលលោកត្រាំបានបោះបង់ចោលកិច្ចព្រមព្រៀង TPP និងបានប្រាប់ទៅបណ្តាប្រទេសក្នុងតំបន់ ឲ្យដើរផ្លូវខ្លួនឯង ដូចសហរដ្ឋអាមេរិកនឹងធ្វើដែរនោះ វាជារឿងមិនអាចជៀសផុត ដែលកិច្ចព្រមព្រៀងថ្មីមួយ នឹងកើតមានឡើងដោយមិនត្រឹមតែមិនមានការដឹកនាំពីសំណាក់សហរដ្ឋអាមេរិកប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងមិនមានវត្តមានរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកទៀតផង»។
លោក Orr ដែលត្រូវបានតែងតាំងដោយអតីតប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោក បារ៉ាក់ អូបាម៉ា និងពីមុនមក ធ្លាប់ធ្វើជាប្រធានក្រុមហ៊ុនផលិតយន្តហោះ Boeing នៅប្រទេសជប៉ុនបានប្រាប់ VOA ថា៖
«ផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចអាមេរិកនឹងរងផលប៉ះពាល់ដោយសារទស្សនៈវិស័យដ៏ខ្លីដូចនេះ»។
រដ្ឋមន្ត្រីពាណិជ្ជកម្មវៀតណាមលោក Tran Tuan Anh (ឆ្វេង) និងរដ្ឋមន្ត្រីសេដ្ឋកិច្ចជប៉ុនលោក Toshimitsu Motegi ចាប់ដៃគ្នាបន្ទាប់ពីបានបញ្ចប់សន្និសីទសារព័ត៌មានមួយស្តីអំពីកិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ត្រីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងដៃគូពាណិជ្ជកម្មឆ្លងមហាសមុទ្រ (TPP) នៅក្នុងអំឡុងវេទិកានៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក (APEC) នៅទីក្រុងដាណាង ប្រទេសវៀតណាម។
ក្រុមអ្នកប្រឆាំងកិច្ចព្រមព្រៀង TPP បានរិះគន់កិច្ចព្រមព្រៀងនេះចំពោះការដាក់ផលប្រយោជន៍សាជីវកម្មជាអាទិភាព ជាងផលប្រយោជន៍របស់កម្មករ ហើយការណ៍នេះបានក្លាយជាចំណុចពិភាក្សាមួយក្នុងអំឡុងពេលយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតជ្រើសរើសប្រធានាធិបតីអាមេរិក កាលពីឆ្នាំ ២០១៦ ដោយបេក្ខជនមកពីគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ និងជាអតីតរដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការបរទេសលោកស្រី ហ៊ីលឡារី គ្លីនតុន ដែលបានចាញ់លោក ដូណាល់ ត្រាំ នៅក្នុងការបោះឆ្នោត បានងាកចេញពីការគាំទ្រកិច្ចព្រមព្រៀង TPP នេះ។
នៅថ្ងៃមុនកិច្ចប្រជុំកំពូល APEC ដែលជាវេទិកាសម្រាប់ប្រទេសចំនួន ២១ នៅតំបន់ប៉ាស៊ីហ្វិក ក្នុងការលើកកម្ពស់ការធ្វើពាណិជ្ជកម្មសេរី ចូលមកដល់ រដ្ឋមន្រ្តីពាណិជ្ជកម្មនានាបានរួសរាន់បញ្ចប់ការតាក់តែងកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មថ្មីមួយ សម្រាប់មេដឹកនាំប្រទេសរបស់ពួកគេ។
ការខ្វែងគំនិតគ្នានៅនាទីចុងក្រោយរវាងប្រទេសកាណាដា និងជប៉ុនបានបណ្តាលឲ្យមានបញ្ហាមួយចំនួន ដោយនាយករដ្ឋមន្រ្តីកាណាដា លោក Justin Trudeau មិនបានបង្ហាញខ្លួនសម្រាប់កិច្ចប្រជុំបណ្តាប្រទេសសមាជិកកិច្ចព្រមព្រៀង TPP ដែលនៅសេសសល់ចំនួន ១១ ប្រទេសនោះទេ ដែលជាហេតុបណ្តាលឲ្យកិច្ចព្រមព្រៀងនេះត្រូវបានពន្យាពេល។
ប៉ុន្តែនៅទីបំផុត បញ្ហានេះត្រូវបានដោះស្រាយ ដោយនាំឲ្យមានសេចក្តីប្រកាសមួយ ដែលលើកឡើងថា កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មថ្មីនោះ នឹងរក្សាទុកនូវ «បទដ្ឋានខ្ពស់ តុល្យភាព និងសុក្រឹតភាពទាំងមូលនៃកិច្ចព្រមព្រៀង TPP ដោយក្នុងពេលជាមួយគ្នានោះដែរ ធានាឲ្យបាននូវផលប្រយោជន៍ពាណិជ្ជកម្ម និងផលប្រយោជន៍ដទៃទៀតរបស់សមាជិកទាំងអស់ និងរក្សាសិទ្ធិក្នុងការធ្វើនិយ័តកម្ម ដែលរួមបញ្ចូលនូវភាពបត់បែននៃភាគីផ្សេងៗ ដើម្បីកំណត់អាទិភាពផ្លូវច្បាប់ និងគោលការណ៍នានា»។ នេះបើយោងតាមការបញ្ជាក់នៅក្នុងសេចក្តីប្រកាសរបស់រដ្ឋមន្ត្រីពាណិជ្ជកម្មទាំងនោះ។
លោក ត្រាំ៖ គ្មានកិច្ចព្រមព្រៀងពហុភាគី
កាលពីថ្ងៃសុក្រកន្លងទៅនេះ នៅក្នុងសុន្ទរកថារបស់លោកទៅកាន់នាយកប្រតិបត្តិក្រុមហ៊ុននានានៅក្នុងកិច្ចប្រជុំ APEC ប្រធានាធិបតីអាមេរិកលោកដូណាល់ ត្រាំ បានបញ្ជាក់ជាថ្មីម្តងទៀតពីការប្រឆាំងរបស់លោក ចំពោះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មពហុភាគីនេះ។ ប៉ុន្តែ លោកក៏បានបង្ហាញពីឆន្ទៈនៅក្នុងការចរចាជាមួយនឹងបណ្តាប្រទេសណាមួយក្នុងតំបន់សម្រាប់កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគី។
គោលការណ៍ និងរបៀបវារៈនៃកិច្ចព្រមព្រៀង CPTPP មិនទាន់ត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយនោះទេ ប៉ុន្តែគេរំពឹងថា កិច្ចព្រមព្រៀងនេះនឹងត្រូវចុះហត្ថលេខាដោយក្រុមមេដឹកនាំនៅក្នុងខែមករា ឬកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៨ ខាងមុខ និងត្រូវចូលជាធរមាននៅមុនដំណាច់ឆ្នាំក្រោយនេះ។
កិច្ចព្រមព្រៀង TPP ដែលត្រូវបានដឹកនាំដោយអតីតប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោកបារ៉ាក់ អូបាម៉ា និងនាយករដ្ឋមន្រ្តីជប៉ុនលោកស៊ីនហ្សូ អាបេ គឺជាកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មធំជាងគេបង្អស់មួយនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្ត នៅពេលដែលកិច្ចព្រមព្រៀងនោះ ត្រូវបានចុះហត្ថលេខាកាលពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៦។ កិច្ចព្រមព្រៀងនេះមានគោលបំណងបង្កើតឱកាសទីផ្សារថ្មីមួយសម្រាប់ក្រុមហ៊ុននានា និងត្រូវបានគេសរសើរថា នឹងជួយសន្សំសំចៃយ៉ាងច្រើនសម្រាប់សាជីវកម្ម និងអ្នកប្រើប្រាស់នានា។
កន្លងមក ធនាគារពិភពលោកបានព្យាករណ៍ថា កិច្ចព្រមព្រៀង TPP នឹងជួយឲ្យមានកំណើនផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប GDP ជាមធ្យមជាងមួយភាគរយនៅត្រឹមឆ្នាំ ២០៣០ និងបង្កើនពាណិជ្ជកម្មក្នុងចំណោមប្រទេសជាសាមជិកចំនួន ១១ភាគរយនៅត្រឹមឆ្នាំដូចគ្នានេះ។
កិច្ចព្រមព្រៀង TPP គឺជាចំណុចផ្តោតនៃគោលនយោបាយ «ងាកទៅរកទ្វីបអាស៊ី» របសរដ្ឋបាលលោកអូបាម៉ា ហើយត្រូវបានគេយល់ឃើញថា នឹងជួយជ្រោមជ្រែងសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលជាប្រទេសសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេបង្អស់នៅលើពិភពលោក ឲ្យដឹកនាំប្រទេសដទៃទៀតក្នុងផែនការយុទ្ធសាស្រ្តមួយ ដើម្បីទប់ទល់នឹងឥទ្ធិពលកើនឡើងរបស់ប្រទេសចិន ដែលជាប្រទេសសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេទីពីរនៅលើពិភពលោក៕
ប្រែសម្រួលដោយ ណឹម សុភ័ក្រ្តបញ្ញា