ខណៈដែលលោកប្រធានាធិបតី ដូណាល់ ត្រាំ កំពុងស្ថិតក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចការងាររយៈពេល១២ថ្ងៃជាលើកដំបូងរបស់លោក មកកាន់ទ្វីបអាស៊ី អ្នកវិភាគ និងអ្នកតាមដានស្ថានការណ៍នយោបាយក្នុងតំបន់ បានលើកឡើងថា បណ្ដាប្រទេសនៃសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (អាស៊ាន) ហាក់មានក្ដីរំពឹងទុកក្នុងកម្រិតមួយប៉ុណ្ណោះពីប្រធានាធិបតីទី៤៥ដ៏ចម្រូងចម្រាសរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក។
បន្ទាប់ពីបានឈប់សំចតធ្វើទស្សនកិច្ចផ្លូវរដ្ឋនៅជប៉ុន កូរ៉េខាងត្បូង និងចិន ហើយនិងចូលរួមប្រជុំក្នុងវេទិកាកិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក (APEC) នៅវៀតណាម លោក ដូណាល់ ត្រាំ ត្រូវបន្តដំណើរទៅបង្ហើយផ្នែកចុងក្រោយនៃដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោកមកកាន់ទ្វីបអាស៊ី នៅប្រទេសហ្វីលីពីន ដើម្បីចូលរួមកិច្ចប្រជុំកំពូលអាមេរិក-អាស៊ាន ដែលត្រូវរំលឹកខួបអនុស្សាវរីយ៍លើកទី៤០ផងដែរ ក្រៅពីកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ីបូព៌ា។
លោក ត្រាំ ដំបូងឡើយមិនមានគម្រោងចូលរួមកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ីបូព៌ាទេ តែលោកបានប្ដូរចិត្តសម្រេចចូលរួមវិញក្នុងកិច្ចប្រជុំសន្តិសុខថ្នាក់តំបន់ដ៏មានសារៈសំខាន់ ដែលផ្ដួចផ្ដើមដោយអាស៊ានមួយនេះ។
បើទោះជាលោក ត្រាំ សម្រេចចិត្តចូលរួមរាល់កិច្ចប្រជុំដែលចាំបាច់ត្រូវមានវត្តមានរូបលោកយ៉ាងណាក្ដី លោក Miguel Chanco អ្នកវិភាគនាំមុខផ្នែកកិច្ចការអាស៊ានឱ្យអង្គភាពស៊ើបអង្កេតនៃទស្សនាវដ្ដី Economist (EIU) បានសម្ដែងក្ដីមន្ទិលសង្ស័យនៅឡើយអំពីការថាតើ លោក ត្រាំ ចាត់ទុកតំបន់អាស៊ាន និងអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកសំខាន់ប៉ុណ្ណា ក្នុងបញ្ជីអាទិភាពគោលនយោបាយការបរទេសរបស់លោក។
លោក Chanco បានលើកឡើងគាំទ្រក្ដីមន្ទិលរបស់លោក អំពីភាពសំខាន់របស់អាស៊ានក្នុងក្រសែភ្នែកលោក ត្រាំ ដោយលើកអំពីការណ៍ដែលរដ្ឋបាលថ្មីរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនៅតែបង្អែបង្អង់មិនទាន់តែងតាំងឯកអគ្គរដ្ឋទូតថ្មីប្រចាំលេខាធិការដ្ឋានអាស៊ាន នៅក្រុងហ្សាកាតានៅឡើយ បន្តពីអ្នកការទូតចាស់ក្នុងជំនាន់ប្រធានាធិបតី អូបាម៉ា។
អ្នកវិភាគដែលតាំងទីនៅទីក្រុងឡុងដ៍ ប្រទេសអង់គ្លេសរូបនេះ បានប្រាប់ VOA តាមសារអេឡិចត្រូនិកថា៖
«ខ្ញុំមានក្ដីពិភាល់ថា លោក ដូណាល់ ត្រាំ នឹងនៅដក់ជាប់ជាមួយនឹងវិចារប្រចាំជាទូទៅរបស់លោក នៅលើប្រធានបទដូចជា៖ អតុល្យភាពពាណិជ្ជកម្មរបស់អាមេរិកជាមួយប្រទេសអាស៊ានមួយចំនួន ហើយក៏ដូចជាការស្វះស្វែងរកវិធី«កែកុន» និងក៏ដូចជាការកៀងគររដ្ឋជាសមាជិកអាស៊ាន ឱ្យបញ្ចេញសកម្មភាពបន្ថែមដើម្បីតបតនឹងការគំរាមកំហែងពីសំណាក់ប្រទេសកូរ៉េខាងជើងជាដើម»។
យ៉ាងណាក្ដី លោក ឈាង វណ្ណារិទ្ធិ អ្នកស្រាវជ្រាវកិច្ចការភូមិសាស្ត្រនយោបាយ នៅវិទ្យាស្ថានសិក្សាអាស៊ីអាគ្នេយ៍ បានមានប្រសាសន៍ថា បើទោះជាមិនទាន់មានក្តីរំពឹងអ្វីច្រើនពីដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោក ត្រាំ យ៉ាងហោចណាស់ វាក៏ជួយមេដឹកនាំអាស៊ានឱ្យកក់ក្ដៅក្នុងចិត្តពីវត្តមានផ្នែកសន្តិសុខ និងយោធារបស់អាមេរិកក្នុងតំបន់ ចំកណ្ដាលនៃយុគសម័យអនុត្តរភាពរបស់ប្រទេសចិនប៉េកាំង។
បណ្ឌិត ឈាង វណ្ណារិទ្ធិ បានប្រាប់ VOA តាមទូរស័ព្ទថា៖
«ការចូលរួមរបស់លោក ដូណាល់ ត្រាំ នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំមួយតំបន់ ជាពិសេសកិច្ចប្រជុំអាស៊ាន-សហរដ្ឋអាមេរិក និងអាស៊ីបូព៌ា នៅប្រទេសហ្វីលីពីន នឹងបង្ហាញពីគោលជំហរ និងការសម្រេចចិត្តរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ក្នុងការបន្តនូវតួនាទីជាពិសេសតួនាទីសន្តិសុខរបស់ខ្លួននៅក្នុងតំបន់»។
អ្នកស្រាវជ្រាវដែលមានមូលដ្ឋាននៅប្រទេសសិង្ហបុរីរូបនេះបានបន្តថា៖
«ដូច្នេះការចូលរួមរបស់លោក ត្រាំ សំខាន់ណាស់។ សូម្បីតែខ្លឹមសារគាត់នឹងនិយាយហ្នឹង យ៉ាងម៉េចយ៉ាងម៉ា យើងមិនទាន់ដឹងទេ ក៏ប៉ុន្តែរូបភាពនៃការចូលរួមហ្នឹង បញ្ជូននូវសញ្ញាថា សហរដ្ឋអាមេរិកនឹងនៅតែបន្តនូវតួនាទីដ៏សំខាន់របស់ខ្លួននៅក្នុងតំបន់ហ្នឹងបាទ គឺមិនបោះបង់ចោលតំបន់ហ្នឹងទេ»។
ដោយមិនមានការលើកឡើងអំពីការសម្រេចចិត្តរបស់លោកតាំងពីដើមអាណត្តិក្នុងការយកអាមេរិកចេញពីក្របខ័ណ្ឌកិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ចឆ្លងមហាសាគរប៉ាស៊ីហ្វិក (TPP) នៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម លោក ដូណាល់ ត្រាំ បានលើកឡើងអំពីឈ្មោះថ្មីមួយសម្រាប់ដាក់ឱ្យតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក គឺឈ្មោះ «ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក»។
ក្នុងសុន្ទរកថាមួយទៅកាន់ក្រុមធុរជនដែលប្រមូលផ្ដុំនៅកិច្ចប្រជុំ APEC ក្នុងទីក្រុងដាណាង លោក ត្រាំ បានផ្ដោតសំខាន់លើតំបន់«ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក» ដែលសេរី និងបើកចំហ ដើម្បីធានានូវអនាគតមួយសម្រាប់តំបន់ជាមួយនឹងសេរីភាព និងសន្តិភាព។
បណ្ឌិត ឈាង វណ្ណារិទ្ធិ បានលើកឡើងថាការប្រើប្រាស់ពាក្យពេចន៍នេះ មានគោលដៅប្រមូលផ្ដុំកម្លាំងសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់អាមេរិក និងបន្សាបរូបភាពនៃឥទ្ធិពលរបស់ចិនក្នុងតំបន់៖
«អាហ្នឹងជា Strategic Concept មួយ ឬទស្សនវិស័យផ្នែកយុទ្ធសាស្ត្រមួយ ដើម្បីឱ្យមានការចូលរួមពីឥណ្ឌា និងបណ្ដាប្រទេសមួយចំនួនទៀតក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិកហ្នឹង ដែលជាកត្តាមួយដើម្បី កុំឱ្យលំនឹងហ្នឹង វាបះទៅខាងចិនពេក ដើម្បីទប់នូវឥទ្ធិពលរបស់ចិនដែរ ដោយផ្ដល់នូវអំណាច និងការចូលរួមពីបណ្ដាប្រទេសឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក ជាពិសេសតួនាទីរបស់ឥណ្ឌានៅក្នុងតំបន់ហ្នឹង»។
ខណៈដែលបណ្ឌិត ឈាង វណ្ណារិទ្ធិ លើកឡើងថា ក្ដីរំពឹងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនៅកម្រិតតំបន់ពីលោក ត្រាំ សម្រាប់អាស៊ាន អាចមានតិចតួច អ្នកតាមដានដទៃទៀតបានយល់ស្របថា មូលបទគោលនយោបាយ «អាមេរិកជាចម្បង» របស់លោក ត្រាំ ដើរបញ្ច្រាសទិសជាមួយនឹងដំណើរសមាហរណកម្មតំបន់ដែលកំពុងអនុវត្តដោយអាស៊ាន។
បណ្ឌិត Kaewkamol Pitakdumrongkit សាស្ត្រាចារ្យនៅសាកលវិទ្យាល័យបច្ចេកវិទ្យាណាន់យ៉ាង ប្រទេសសិង្ហបុរី បាននិយាយថា ការអនុវត្តគោលនយោបាយ «អាមេរិកជាចម្បង» របស់លោក ត្រាំ ក្នុងកិច្ចប្រាស្រ័យទាក់ទងជាមួយនឹងអាស៊ាន អាចនឹងនាំឱ្យអាមេរិកថមថយឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួនក្នុងរយៈពេលយូរ។
បណ្ឌិត Pitakdumrongkit បានប្រាប់ VOA តាមសារអេឡិចត្រូនិកថា៖
«បើសិនជាសហរដ្ឋអាមេរិកបន្តគោលនយោបាយ «អាមេរិកជាចម្បង» បន្តទៅទៀត ខ្ញុំខ្លាចថាអាមេរិកនឹងមិនអាចទប់ទល់ការរីកត្រដែតឡើងរបស់ប្រទេសចិន នៅក្នុងតំបន់បាននោះទេ យ៉ាងហោចក៏នៅលើផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនោះដែរ»។
គោលនយោបាយ«អាមេរិកជាចម្បង» បាននាំឱ្យលោក ត្រាំ ដកខ្លួនចេញពី TPP កាលពីដើមឆ្នាំ ហើយក្នុងសុន្ទរកថានៅទីក្រុងដាណាង លោក ត្រាំ បានចង្អុលចំៗទៅលើ អតុល្យភាពពាណិជ្ជកម្ម«រ៉ាំរ៉ៃ» ខណៈដែលផ្ដោតសំខាន់នៃការចរចាទ្វេភាគីនៅក្នុងការប្រាស្រ័យទាក់ទងផ្នែកពាណិជ្ជកម្មជាមួយអាមេរិក ជាជាងសមាហរណកម្មពហុភាគីនិយម ដែលលោក ត្រាំ មិនសូវជាមានចំណូលនិយមចូលចិត្តឡើយ។
បណ្ឌិត Pitakdumrongkit បានបន្តទៀតថា៖
«ទាំងនេះឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីគោលគំនិតនៃគោលនយោបាយ «អាមេរិកជាចម្បង»របស់លោក ដែលចាត់ទុកការធ្វើពាណិជ្ជកម្មជារឿងមិនចំណេញ មិនខាត ហើយផ្ដោតសំខាន់ទៅលើការនិយមធ្វើការចរចាទ្វេភាគីជាវិធីមួយដើម្បីជំរុញទំនាក់ទំនងរវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងបណ្ដារដ្ឋដទៃ ព្រោះសហរដ្ឋអាមេរិកយល់ថា កិច្ចព្រមព្រៀងទ្វេភាគីទាំងនេះ នឹងផ្ដល់ឱកាសឱ្យខ្លួនជាអតិបរមា ក្នុងការទទួលបានខ្លឹមសារនៃកិច្ចព្រមព្រៀងដែលផ្ដល់ប្រយោជន៍ដល់ខ្លួន»។
អ្នកស្រាវជ្រាវរូបនេះបន្តថា ខណៈដែលភាពមិនប្រាកដប្រជានៃសហរដ្ឋអាមេរិកនៅក្នុងតំបន់ក្នុងជំនាន់លោក ត្រាំ នេះ បណ្ដាមេដឹកនាំអាស៊ាន គួរតែគិតថា វាដល់ពេលហើយ ដែលត្រូវដាក់ចិត្តដាក់កាយ សម្រេចគោលដៅរបស់តំបន់ ឱ្យបានខ្លាំងក្លាជាងនេះ។
នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាមេរិក-អាស៊ានខាងមុខនេះ លោក ត្រាំ នឹងត្រូវអង្គុយប្រជុំក្នុងបន្ទប់ជាមួយបណ្ដាក្រុមបុរសខ្លាំង ដែលជាមេដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ទីដែលស្ថានការណ៍សិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ កំពុងស្ថិតក្នុងការគំរាមកំហែង។ នេះបើយោងតាមបណ្ឌិត Thitinan Pongsudhirak អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយនៃសាកលវិទ្យាល័យជូឡាឡុងកន ប្រទេសថៃ។
លោក Pongsudhirak បានបន្តថាលោក ត្រាំ ទំនងជានឹងមិនលើកឡើងអំពីបញ្ហានៃការធ្លាក់ដុនដាបនៃលំហសេរីភាពនយោបាយជាទូទៅក្នុងតំបន់នេះទេ ដោយលោកមើលពីគំរូអតីតប្រធានាធិបតីលោក បារ៉ាក់ អូបាម៉ា ដែលជារឿយៗ បានលើកឡើងនូវប្រធានរឿងទាំងនេះ ក្នុងកិច្ចប្រជុំដូចគ្នា ហើយនៅទីបញ្ចប់នៃចុងអាណត្តិរបស់លោក អាមេរិកបានក្លាយជាជនចម្លែក និងមិនអាចទប់ទល់នូវមហិច្ឆតារបស់ចិន នៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង និងតំបន់អាងទន្លេមេគង្គបានដោយមានប្រសិទ្ធភាពនោះទេ។
«វាជាបញ្ហានៃតុល្យភាព។ យើងអាចមើលឃើញយ៉ាងជាក់ច្បាស់ថា ប្រធានាធិបតី ត្រាំ បានចាត់យកផលប្រយោជន៍សហរដ្ឋអាមេរិកជាអាទិភាពចម្បងរបស់លោក លុបលើប្រធានរឿងតម្លៃនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ យ៉ាងណាក្ដី ខ្ញុំមិនមើលថា នេះជាបញ្ហាសខ្មៅអ្វីនោះទេ ... មិនមែនបានន័យថា គេចាប់យកផលប្រយោជន៍តែម្ខាងហើយគ្រវាត់ចោលគោលតម្លៃ[ប្រជាធិបតេយ្យ]នោះទេ គ្រាន់តែថា សម្រាប់ទស្សនកិច្ចលើកនេះ លោក ត្រាំ ទំនងជាមិនទាន់ផ្ដោតលើបញ្ហាប្រជាធិបតេយ្យ សិទ្ធិមនុស្ស ការបោះឆ្នោត ជាអាទិភាពរបស់លោកតែប៉ុណ្ណោះ»។
យ៉ាងណាក្ដី បើតាមបណ្ឌិត Pongsudhirak គោលតម្លៃសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ នឹងមិនរសាត់ចេញទាំងស្រុងពីទំព័រគោលនយោបាយការបរទេសអាមេរិកនោះទេ គ្រាន់តែក្នុងដើមដំបូងនៃរដ្ឋកាលលោក ត្រាំ គោលតម្លៃនេះ ពិបាកនឹងស្ថិតក្នុងទីតាំងអាទិភាព ហើយលោកថា បណ្ដាស្ថានទូត និងអ្នកការទូតបច្ចេកទេសថ្នាក់ក្រោមរបស់អាមេរិក នឹងត្រូវទទួលបន្ទុករក្សាទុក និងថែរក្សាគោលនយោបាយការបរទេស ដែលផ្ដោតលើតម្លៃសេរីភាពនយោបាយនេះ បន្តទៅទៀត៕
