ក្រុមអ្នកវិភាគនយោបាយនិយាយថា ចិនមានបំណងទប់ទល់នឹងឥទ្ធិពលរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក តាមរយៈការសើរើកិច្ចពិភាក្សាអំពីក្រមប្រតិបត្តិនៅតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងឡើងវិញជាមួយបណ្តាប្រទេសសមាជិកអាស៊ានទាំង១០ ដែលក្រមប្រតិបត្តិនេះ នឹងជួយបញ្ចៀសគ្រោះថ្នាក់ដោយចៃដន្យនានានៅតំបន់ដែនសមុទ្រដ៏កកកុញ និងដែលមានជម្លោះមួយនេះ។
បណ្តាញព័ត៌មានគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋនៅប្រទេសចិនបានលើកឡើងថា កាលពីខែសីហា រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិនលោក Wang Yi បានជំរុញនូវការបន្តកិច្ចពិភាក្សាឡើងវិញរវាងប្លុកអាស៊ាននិងចិនពាក់ព័ន្ធនឹងក្រមប្រតិបត្តិនៅតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង។ បណ្តាញព័ត៌មាន China Central Television បានរាយការណ៍តាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិតថា នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំពិភាក្សាមួយនៅទីក្រុងប៉េកាំង នៅខែកញ្ញា លោក Wang Yi បានថ្លែងថា ក្រុមអ្នកចរចាគួរតែព្យាយាមសម្រេចនូវក្រមប្រតិបត្តិ «ឲ្យបានលឿនជាងនេះ»។
ការអំពាវនាវពីសំណាក់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិនរូបនេះ ធ្វើឡើង បន្ទាប់ពីមានការចោទប្រកាន់ផ្សេងៗពីសំណាក់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាមេរិកលោក Mike Pompeo កាលពីខែកក្កដា ដែលថា ការទាមទាររបស់ចិននៅតំបន់ដែនសមុទ្រនោះ គឺខុសច្បាប់ ហើយថា រដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន នឹងជួយបណ្តាប្រទេសណាដែលរងសម្ពាធពីរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំង។ ប្រទេសចិនបានទាមទារកម្មសិទ្ធិប្រមាណ៩០ភាគរយនៃតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង។
រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងជាប់នៅក្នុងជម្លោះអធិបតេយ្យភាពតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងដែលមានទំហំ ៣,៥លានគីឡូម៉ែត្រការេជាមួយប្រទេសសមាជិកអាស៊ាន ដូចជា ព្រុយណេ ម៉ាឡេស៊ី វៀតណាម និងហ្វីលីពីន។
ក្រុមអ្នកវិភាគជឿថា ការមិនអើពើលើកិច្ចពិភាក្សាអំពីក្រមប្រតិបត្តិ ដែលមានប្រជាប្រិយភាពនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងមិនទាន់ពិភាក្សាចប់សព្វគ្រប់នៅឡើយចាប់តាំងពីភាគីចរចា បានសម្រេចកិច្ចព្រមព្រៀងក្របខណ្ឌមួយពាក់ព័ន្ធនឹងក្រមប្រតិបត្តិនេះកាលពីឆ្នាំ ២០០២ នឹងធ្វើឲ្យចិនក្លាយជាភាគីមិនល្អសម្រាប់បណ្តាប្រទេសនៅអាស៊ាន និងធ្វើឲ្យប្លុកអាស៊ានខិតទៅជិតសហរដ្ឋអាមេរិក។ កិច្ចពិភាក្សាលើក្រមប្រតិបត្តិសមុទ្រចិនខាងត្បូង បានបរាជ័យកាលពីឆ្នាំ ២០១៩។
អ្នកស្រី Yun Sun អ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់ផ្នែកកម្មវិធីអាស៊ីបូព៌ានៅវិទ្យាស្ថានសិក្សាគោលនយោបាយ Stimson Center ក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន បាននិយាយថា៖ «ហេតុផលដែលខ្ញុំគិតថា ចិនបានព្រមព្រៀងចំពោះកិច្ចពិភាក្សាលើក្រមប្រតិបត្តិនេះ គឺដើម្បីផាត់សហរដ្ឋអាមេរិកចេញ ហើយចិនអាចនិយាយបានថា «យើងបានរៀបផ្លូវឆ្ពោះទៅកាន់ការដោះស្រាយបញ្ហានៅតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងរួចហើយ ដូច្នេះតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងមានសន្តិភាព និងស្ថិរភាព អ៊ីចឹងសហរដ្ឋអាមេរិកមិនត្រូវលូកដៃនោះទេ»។
ដោយមានយោធាខ្លាំងជាងគេទីបីនៅលើពិភពលោក ចិនបានធ្វើឲ្យប្រទេសមួយចំនួននៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍មិនពេញចិត្តក្នុងរយៈពេលមួយទសវត្សរ៍មកនេះ តាមរយៈការចាក់បំពេញតំបន់កោះតូចៗ ដែលពេលខ្លះ គឺសម្រាប់ការប្រើប្រាស់ផ្នែកយោធា។ ប្រទេសភាគីទាមទារនៅតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងសម្លឹងឃើញធនធានមច្ឆា និងប្រភពថាមពលនៅបាតសមុទ្រនៅដែនសមុទ្រមួយនេះ។ រដ្ឋាភិបាលអាមេរិកមិនមានការទាមទារណាមួយនោះទេនៅតំបន់សមុទ្រនេះ ប៉ុន្តែបានតវ៉ាប្រឆាំងនៅពេលប្រទេសចិន ដែលជាគូប្រជែងមហាអំណាចរបស់ខ្លួន ព្យាយាមគ្រប់គ្រងជ្រុលពេកលើតំបន់សមុទ្រនេះ។
ក្រុមអ្នកវិភាគជឿថា មន្ត្រីចិនព្រួយបារម្ភពីអ្វីដែលសហរដ្ឋអាមេរិកនឹងធ្វើបន្ទាប់។ ប្រទេសមហាអំណាចទាំងពីរ កំពុងជាប់ក្នុងជម្លោះផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម បច្ចេកវិទ្យា និងកុងស៊ុលរួចស្រាប់ទៅហើយ។
លោក Aaron Rabena អ្នកស្រាវជ្រាវនៅមូលនិធិមាគ៌ាអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកឆ្ពោះទៅកាន់វឌ្ឍនភាព(Asia-Pacific Pathways to Progress Foundation) មានមូលដ្ឋាននៅក្រុងម៉ានីល ប្រទេសហ្វីលីពីន បាននិយាយថា៖
«ខ្ញុំគិតថា ឥឡូវនេះ ប្រទេសចិន ពិតជាចង់សម្រេចក្រមប្រតិបត្តិនេះ ដោយសារតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងនាពេលបច្ចុប្បន្ន អាចក្លាយជាចំណុចពុះកញ្ជ្រោលមួយនៅពេលណាក៏បាន។ តំបន់សមុទ្រនេះ ពិតជាចំណុចរសើបមួយរវាងចិន និងសហរដ្ឋអាមេរិក ហើយចិនមិនចង់ឲ្យមានភាពតានតឹងកាន់តែខ្លាំងជាមួយនឹងសហរដ្ឋអាមេរិកនោះទេ»។
ឥឡូវនេះ បណ្តាប្រទេសនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ កំពុងតែមានភាពប្រយ័ត្នប្រយែងជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំង និងរដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន។ ប៉ុន្តែបន្ទាប់ពីមានការប្រឈមមុខដាក់គ្នារវាងនាវានិងនាវាជាមួយនឹងប្រទេសចិនកាលពីឆ្នាំ ២០១២ មក ប្រទេសហ្វីលីពីន បានឈ្នះក្តីពីតុលាការអន្តរជាតិតតាំងនឹងប្រទេសចិននៅឆ្នាំ ២០១៦ ហើយវៀតណាមកំពុងតែពិចារណាដាក់បណ្តឹងផ្ទាល់ខ្លួនផងដែរ។
អ្នកស្រី Yun Sun និយាយថា បណ្តាប្រទេសដែលមានអារម្មណ៍ថា«អស់សង្ឃឹម» នឹង«បង្កើតនូវយុទ្ធសាស្ត្រថ្មី ដើម្បីទទួលបានអ្វីដែលពួកគេចង់បាន»។
ចិន និងសមាគមអាស៊ាន បានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងកាលពីឆ្នាំ ២០១៧ ដើម្បីបន្តកិច្ចពិភាក្សាឡើងវិញ ហើយបន្តាប់មក បានកំណត់គោលដៅសម្រេចឲ្យបាននៅឆ្នាំ ២០២១។ ក្រមប្រតិបត្តិមួយ នឹងត្រូវបង្កើតឡើងដើម្បីបញ្ចៀសនូវគ្រោះថ្នាក់ដោយចៃដន្យផ្សេងៗ រូមមានការពន្លិចទូកនេសាទ ដែលជាហេតុការណ៍កើតមានឡើងជាញឹកញយ ក៏ដូចជា ការប្រឈមមុខដាក់គ្នាដ៏ប្រល័យ ដូចជា ករណីប៉ះទង្គិចគ្នារវាងចិន និងវៀតណាមនៅឆ្នាំ ១៩៧៤ និងឆ្នាំ១៩៨៨។
ការចរចាបានជាប់គាំងអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ ដោយមូលហេតុចម្បង គឺដោយសារតែខ្លឹមសារនៃក្រមប្រតិបត្តិនោះ ជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងជម្លោះអធិបតេយ្យ។ ឧទាហរណ៍ នៅតែមានភាពមិនច្បាស់លាស់ពាក់ព័ន្ធការប្រើប្រាស់ពាក្យពេចន៍ដើម្បីបញ្ជៀសគ្រោះថ្នាក់ដោយចៃដន្យផ្សេងៗនៅជិតតំបន់កោះតូចៗគ្រប់គ្រងដោយចិន ការដាក់ឲ្យកថាខណ្ឌមួយចំនួននៅក្នុងក្រមប្រតិបត្តិនោះជាប់ចំណងខាងផ្លូវច្បាប់ និងការបង្កើតអង្គភាពអនុវត្តច្បាប់មួយ។ កោះតៃវ៉ាន់ ដែលជាភាគីទីប្រាំមួយ ទាមទារតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងដែរនោះ ត្រូវបានកាត់ផ្តាច់ពីកិច្ចពិភាក្សាអំពីក្រមប្រតិបត្តិនេះ ប៉ុន្តែនៅតែប្រើប្រាស់ផ្លូវទឹកក្នុងតំបន់សមុទ្រនេះ។
លោក Huang Kwei-bo ព្រឹទ្ធបុរសរងនៃមហាវិទ្យាល័យកិច្ចការអន្តរជាតិនៅសាកលវិទ្យាល័យជាតិ Chengchi ក្នុងក្រុងតៃប៉ិ កោះតៃវ៉ាន់ បាននិយាយថា អាស៊ាន និងចិន នៅជាប់គាំងជុំវិញ «សេចក្តីលម្អិត» នៅក្នុងក្រមប្រតិបត្តិនោះ។
ប៉ុន្តែលោក Huang បានបន្តថា ចិនដឹងថា ការគ្រាន់តែប្រើប្រាស់កិច្ចចរចានឹងអាចធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោននៅឆ្ងាយបាន។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា៖
«អ្នកអាចនិយាយបានថា នេះគ្រាន់តែជាចំណាត់ការការទូតបែបទទេរស្អាតមួយប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែខ្ញុំគិតថា យោងទៅតាមបរិបទទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ ការចរចាគឺតែងតែល្អជាងមិនចរចា»៕
ប្រែសម្រួលដោយលោក ណឹម សុភ័ក្ត្របញ្ញា
