កំណត់និពន្ធ៖ ក្នុងបទសម្ភាសន៍ផ្តាច់មុខមួយជាមួយ VOA កាលពីសប្តាហ៍មុនលោក W. Patrick Murphy ឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហរដ្ឋអាមេរិកនៅកម្ពុជា បានពិភាក្សាពី«ការហូរច្រោះ»នៃការអនុវត្តប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា និងក្ដីរំពឹងថាគោលនយោបាយអាមេរិកមកកាន់កម្ពុជា នឹងមិនផ្លាស់ប្តូរអ្វីច្រើននោះទេ ក្រោមរដ្ឋការថ្មីរបស់ប្រធានាធិបតីជាប់ឆ្នោត លោក Joe Biden។ លោក អូន ឆេងប៉រ កញ្ញា ហ៊ាន សុជាតា និងអ្នកស្រី ខាន់ សុគុំមនោ រៀបរៀងបទសម្ភាសន៍នេះឲ្យ VOA ពីរាជធានីភ្នំពេញដូចតទៅ៖
VOA៖ អរគុណលោកឯកអគ្គរដ្ឋទូតដែលផ្តល់បទសម្ភាសន៍ដល់VOA។ ៣ឆ្នាំចុងក្រោយនេះបក្សជំទាស់ដ៏ធំត្រូវបានរំលាយមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់បក្សប្រឆាំងបើមិនត្រូវបានចាប់ខ្លួនទេក៏ត្រូវរត់ភៀសខ្លួនចេញទៅក្រៅប្រទេសនិងត្រូវហាមឃាត់ពីនយោបាយ។ បច្ចុប្បន្ននេះ កម្ពុជាជាសភាឯកបក្ស និងរដ្ឋាភិបាលដែលដឹកនាំដោយបក្សតែមួយហើយមានការចាប់ចងអ្នករិះគន់អ្នកកាសែត និងអ្នកប្រើប្រាស់អ៊ិនធឺណិត។ ចុងក្រោយនេះមនុស្សយ៉ាងតិច១៣៧នាក់ដែលមានអតីតភាពជាមួយបក្សជំទាស់កំពុងត្រូវបានកាត់ទោសក្នុងសវនាការនៅសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ។ តើលោកនៅចាត់ទុកកម្ពុជាជាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យឬទេ?
ឯកអគ្គរដ្ឋទូត Murphy៖ លោកដឹងទេថាខែនេះយើងផ្ដោតសំខាន់ទៅលើប្រជាធិបតេយ្យនិងសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា ដែលជាផ្នែកមួយនៃទំនាក់ទំនងទ្វេភាគីដែលចាប់ផ្ដើម៧០ឆ្នាំមុន គ្រាដែលសហរដ្ឋអាមេរិកបានទទួលស្គាល់កម្ពុជាជារដ្ឋឯករាជ្យ។
កន្លងមកជាច្រើនឆ្នាំមកនេះយើងបានផ្ដោតទៅលើវិស័យជាច្រើននៃកិច្ចសហការ និងភាពជាដៃគូ ហើយខ្ញុំសូមជម្រាបថាទាំងនោះក៏រាប់បញ្ចូលផងដែរនូវវិស័យប្រជាធិបតេយ្យនិងសិទ្ធិមនុស្សពិសេសក្នុងរយៈកាល៣០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះរាប់ពីកិច្ចព្រមព្រៀងសន្ដិភាពទីក្រុងប៉ារីសមកដែលមានអាមេរិកជារដ្ឋហត្ថលេខីធ្វើការជាមួយប្រទេសកម្ពុជានិងប្រទេស១៧ផ្សេងទៀតដែលពាក់ព័ន្ធ។
ទាំងនោះបាននាំទៅដល់ការលេចចេញនូវរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី និងក្របខណ្ឌដើម្បីកសាងកម្ពុជាដែលមានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យហើយការណ៍នេះបានសម្រេចនូវការចម្រើនលូតលាស់ជាច្រើន។ ខ្ញុំគិតថាពលរដ្ឋកម្ពុជា អាចសាទរចំពោះការណ៍ដែលលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យផ្តល់នូវវិបុលភាព ស្ថិរភាព សន្តិភាពនិងសុខុមាលភាព។ ក្នុងរយៈពេល៣០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ កម្ពុជាមានអ្វីៗទាំងនោះច្រើនណាស់។
លោកបានចង្អុលបង្ហាញទៅលើរយៈកាលពីរបីឆ្នាំចុងក្រោយនេះដែលកំពុងបង្កជាក្ដីបារម្ភពីព្រោះមានការធាក់ថយក្រោយនៃការអនុវត្តនិងប្រពៃណីប្រជាធិបតេយ្យដែលសម្រេចបាននេះ។
ម្ល៉ោះហើយក្នុងនាមជាមិត្តភ័ក្ដិរបស់ពលរដ្ឋកម្ពុជានិងជាដៃគូនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាយើងលើកទឹកចិត្តឲ្យធ្វើផ្ទុយពីនេះក្នុងនោះសូមបើកឲ្យមានលម្ហសិទ្ធិសេរីភាពជាងមុនឲ្យមានការរាប់បញ្ចូលជាងមុននិងការអនុលោមខ្លាំងជាងមុនតាមគោលការណ៍ និងស្មារតីពហុបក្សដូចមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។
VOA៖ លោកឯកអគ្គរដ្ឋទូតក្នុងនាមជាដៃគូរបស់កម្ពុជាលោកជឿជាក់ទេថារដ្ឋាភិបាលអាមេរិក និងខ្លួនលោកផ្ទាល់រួមទាំងសហការីនៅទីនេះអាចព្យាយាមផ្ដល់យោបល់ធ្វើយ៉ាងណាឲ្យមានការត្រឡប់មកដើរលើគន្លងប្រជាធិបតេយ្យវិញដោយរដ្ឋអំណាចកម្ពុជា?
ឯកអគ្គរដ្ឋទូត Murphy៖ យើងជំរុញរឿងនេះខ្លាំងណាស់។ យើងលើកទឹកចិត្តទៅកាន់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាតាមរយៈកម្មវិធីនានារបស់យើងការផ្ដល់សារប្រាប់ជាសាធារណៈ និងការផ្ដល់សារប្រាប់ជាលក្ខណៈឯកជនផងដែរ។
ខ្ញុំមានជំនួបជាញឹកញាប់ជាមួយថ្នាក់ដឹកនាំជាន់ខ្ពស់របស់រដ្ឋាភិបាលហើយយើងលើកទឹកចិត្តឲ្យមានការអនុលោមតាមទាំងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ប្រទេសដែលបានផ្ដល់សិទ្ធិនិងសមត្ថភាពចូលរួមសកម្មភាពនយោបាយជូនប្រជាជនកម្ពុជា ទាំងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនិងគោលការណ៍នីតិរដ្ឋ។
VOA៖ លោកឯកអគ្គរដ្ឋទូតឧបមាថាលោកជួបផ្ទាល់ជាមួយសកម្មជនបក្សជំទាស់នៅមូលដ្ឋានដែលបច្ចុប្បន្ននេះ កំពុងប្រឈមនឹងហានិភ័យនៃការប្ដឹងចាប់ចង ឬក៏អំពើហិង្សាផង តើលោកមានអ្វីនិយាយទៅកាន់ពួកគេ?
ឯកអគ្គរដ្ឋទូត Murphy៖ បាទ! ខ្ញុំនឹងនិយាយប្រាប់ពួកគេ ដូចអ្វីដែលខ្ញុំប្រាប់ប្រជាជនកម្ពុជាជាទូទៅដែរ។ នៅក្នុងដំណាក់កាលនេះដែលមានការធាក់ថយក្រោយនៃការអនុវត្តប្រជាធិបតេយ្យសួរថាតើនេះជាមាគ៌ាប្រពៃបំផុតក្នុងការអនុវត្តប្រជាធិបតេយ្យមែនទេ? ហើយយើងបានឮពីប្រជាជនជាច្រើនថាមិនមែននោះទេ!
សកម្មភាពទាំងនេះកំពុងធ្វើឲ្យហូរច្រោះនូវការអនុវត្តល្អបំផុតនៃប្រជាធិបតេយ្យដែលបានបង្ហាញជាតឹកតាងនៅទីនេះតែម្ដងក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
កាលពីអតីតកាលធ្លាប់មានការបោះឆ្នោតដែលរៀបចំកាន់តែជោគជ័យដែលគ្រានោះមានការរាប់បញ្ចូលជាងមុនមានអត្រាចូលរួមខ្ពស់ជាងមុនពីសំណាក់គណបក្សនានាជាច្រើន។ ធ្លាប់មានផងដែរនូវការចូលរួមរបស់សង្គមស៊ីវិលដ៏រស់រវើកនិងបណ្ដាញផ្សព្វផ្សាយក្នុងស្រុកដ៏ខ្លាំងក្លា។ តែពីរបីឆ្នាំចុងក្រោយនេះមានចលនាដើរថយក្រោយក្នុងចំណុចទាំងនេះ។
អ្វីដែលយើងអាចថ្លែងបានទៅកាន់ប្រជាជនកម្ពុជានោះគឺថាអ្នកទាំងអស់គ្នាគួរអនុវត្តសិទ្ធិដែលមានចែង។ អ្នកគួរតែអនុវត្តប្រកបដោយទំនួលខុសត្រូវនិងដោយសន្ដិវិធី។ ហើយអ្វីដែលយើងចង់ប្រាប់ទៅរដ្ឋាភិបាល គឺថាសូមពិចារណាគិតគូរអំពីមាគ៌ានានាដើម្បីរាប់បញ្ចូលសំឡេងបន្ថែមពីប្រជាជនហើយសូមបង្កើនកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីលើកតម្កើងសិទ្ធិនានារបស់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា ដែលមានស្រាប់។
VOA៖ លោកឯកអគ្គរដ្ឋទូតលោកនិយាយដល់ចំណុចប្រជាធិបតេយ្យនេះតើលោកស្រណុកចិត្តទេនៅពេលដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីថ្មីៗនេះបានលើកឡើងអំពីលទ្ធភាពកាន់អំណាចយូរអង្វែងបន្តទៀតរបស់បក្សប្រជាជនកម្ពុជា ហើយមានការពិភាក្សាអំពីលទ្ធភាពកូនប្រុសច្បងរបស់លោក គឺលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត កាន់តំណែងបន្ត និងរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ លោក អូនព័ន្ធមុនីរ័ត្នជាបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្រ្តីថែមទៀតផង ខណៈកម្ពុជានៅជាប្រទេសដែលរើសមេដឹកនាំតាមការបោះឆ្នោតសភានៅឡើយ។ តើលោកស្រណុកចិត្តទេនៅពេលឮវោហារស័ព្ទនេះ?
ឯកអគ្គរដ្ឋទូត Murphy៖ និយាយពិតត្រង់ទៅថាតើខ្ញុំស្រណុកចិត្តឬអត់នោះមិនសំខាន់នោះទេ។ ខ្ញុំជាភ្ញៀវនៅទីនេះ។ សំណួរនេះយកល្អ គួរតែតម្រង់ទៅសួរប្រជាជនកម្ពុជា។
ខ្ញុំគិតថាមានភាពចាំបាច់ក្នុងការគូសបញ្ជាក់ថាសហរដ្ឋអាមេរិកមិនឈរកាន់ជើងខាងណាមួយនៃនយោបាយខ្មែរឡើយតែឈរនៅខាងប្រជាជនកម្ពុជាដែលមានសិទ្ធិសេរីក្នុងការទទួលបានទម្រង់អភិបាលកិច្ចតាមបែបពហុបក្ស មានសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការនិយាយស្ដីនិងជួបជុំ។ យើងគិតថាពួកគេគួរទទួលបានគាំពារនូវសិទ្ធិទាំងនេះ។
តើវាល្អទេសម្រាប់ប្រទេសដែលអាសនៈទាំងអស់នៃស្ថាប័ននីតិបញ្ញត្តិត្រូវកាន់កាប់ដោយបក្សតែមួយ? តើវាមិនល្អជាងនេះទេឬបើមានតំណាងចម្រុះពហុបក្សអង្គុយនៅទីនោះ?
យើងគិតថាប្រជាធិបតេយ្យអាចមានការជជែកគ្នាលាន់ឮយ៉ាងតានតឹង។ ខ្ញុំកើតនៅប្រទេសមួយដែលការអនុវត្តនិងប្រពៃណីប្រជាធិបតេយ្យរបស់យើងមានការជជែកគ្នាលាន់ឮយ៉ាងតានតឹងមែនទែន។ អ្នកខ្លះសឹងតែថារញ៉េរញ៉ៃផង។ គេត្រូវការធ្វើការខ្លាំងដើម្បីឲ្យប្រជាធិបតេយ្យដំណើរការ។ តែយើងនឹងរឹងមាំជាងធម្មតាក្រោមឆ័ត្រប្រជាធិបតេយ្យនៅពេលដែលយើងមានសំឡេងចម្រុះរួមទាំងសំឡេងរិះគន់ និងប្រឆាំងផងដែរ។
ខ្ញុំជាមន្ត្រីរដ្ឋការសាធារណៈ។ ខ្ញុំទទួលបានការរិះគន់។ ខ្ញុំស្វាគមន៍!។ ការរិះគន់នាំឲ្យខ្ញុំរឹងមាំជាងមុនដោយវាបានចង្អុលបង្ហាញទៅលើចំណុចខ្វះខាតរបស់យើងដែលយើងអាចបំពេញការងារបានកាន់តែចម្រើន។ ហើយវាពិតជាមានសារៈសំខាន់មែនទែនសម្រាប់ពលរដ្ឋក្នុងការដឹងថាសំឡេងកង្វល់របស់ពួកគេត្រូវបានមន្ត្រីយកចិត្តទុកដាក់ស្ដាប់ដែលនាំឲ្យពួកគេអាចចូលរួមក្នុងដំណើរការតាំងចិត្តសម្រេចចិត្តលើគោលនយោបាយច្បាប់ និងបទបញ្ញត្តិនានាដែលដាក់ឲ្យអនុវត្ត។ នេះជាអ្វីដែលអ្នកផងប្រាថ្នាចង់បានគឺចង់បានភាពជាពលរដ្ឋដែលដឹងឮថាពួកគេមានអំណាចចូលរួមក្នុងដំណាក់កាលទាំងនោះ។
VOA៖ តើក្នុងរយៈពេលកន្លង១៥ខែដែលលោកស្ថិតក្នុងប្រទេសកម្ពុជានេះលោកបានពាំនាំសារទាំងនេះទៅកាន់មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលឬទេហើយមន្ត្រីអ្នកមុខអ្នកការទាំងនោះព្រមទទួលនូវមតិរបស់លោកទេ?
ឯកអគ្គរដ្ឋទូត Murphy៖ ប្រាកដណាស់!ខ្ញុំមកទីនេះជាមួយនឹងសារមិត្តភាពនិងភាពជាដៃគូ។ យើងមានកម្មវិធីនិងសកម្មភាពជាច្រើនពាសពេញប្រទេសកម្ពុជា និងធ្វើការជាមួយប្រជាជនកម្ពុជាដែលទទួលជោគជ័យខ្លាំងមែនទែនក្នុងការជួយយឹតយោងកម្ពុជាទទួលផលវិជ្ជមានក្នុងវិស័យជាច្រើនរាប់ចាប់តាំងពីកសិកម្មបរិស្ថាន អប់រំសិក្សាធិការនិងសុខមាលភាពសាធារណៈ។
ជំនួយរបស់យើងសម្រាប់វិស័យសុខាភិបាលមានសារៈសំខាន់ណាស់អំឡុងពេលនេះដែលមានរោគរាតត្បាតជាសាកល។
ហើយអ្វីដូចគ្នានេះត្រូវបានគេលើកឡើងផងដែរអំពីការចម្រើនឡើងលើវិស័យប្រជាធិបតេយ្យនិងសិទ្ធិមនុស្សនៅពេលដែលលោកក្រឡេកទៅមើលសង្គមស៊ីវិលស្ថាប័ន និងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ចំណុចដែលមានបញ្ហាគឺអំឡុងពីរបីឆ្នាំចុងក្រោយនេះដែលលោកអាចឃើញនូវការធ្លាក់ស្រកស្រុតយ៉ាងគំហុក។
សាររបស់ខ្ញុំដែលប្រកាន់ខ្ជាប់នោះគឺទៅកាន់មន្ត្រីថ្នាក់ខ្ពស់បំផុតរបស់រដ្ឋាភិបាលថាក្នុងនាមជាមិត្តភ័ក្ដិយើងលើកទឹកចិត្តអ្នកក្នុងការធ្វើអ្វីដែលផ្ទុយពីនេះ ដោយសូមការពារសិទ្ធិរបស់ពលរដ្ឋអ្នកបង្កើនសំឡេងចម្រុះបន្ថែមហើយរាប់បញ្ចូលសំឡេងទាំងនោះក្នុងដំណើរការនៃការសម្រេចចិត្ត។ ធ្វើដូច្នេះអ្នកនឹងកាន់តែរឹងមាំជាងនេះ។ យូរៗទៅ អ្នកនឹងចំណេញនូវវិបុលភាព និងស្ថិរភាពដែលមានចរិតឋិតថេរយូរអង្វែងនៅពេលដែលអ្នកលើកកម្ពស់ និងការពារសិទ្ធិទាំងនោះរបស់ពលរដ្ឋអ្នក។
VOA៖ លោកឯកអគ្គរដ្ឋទូត លោកកឹម សុខា មេបក្សជំទាស់នៃបក្សសង្គ្រោះជាតិ CNRP កំពុងរងបណ្ដឹងក្ដីក្ដាំលើសំណុំរឿង«ក្បត់ជាតិ» ដែលមានការចោទប្រកាន់ថាគប់គិតជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកផ្ទាល់ ដើម្បីប៉ុនប៉ងផ្ដួលរំលំរដ្ឋអំណាចកម្ពុជា។ ខ្លួនលោកផ្ទាល់ក៏ធ្លាប់ចូលរួមអង្កេតសវនាការម្ដងដែរនៅខែមីនាមុនពេលសវនាការត្រូវផ្អាក។ តើលោក កឹម សុខាគួរតែត្រូវឲ្យរួចខ្លួនហើយបទចោទប្រឆាំងរូបលោកគួរត្រូវបានទម្លាក់ចោលទេ?
ឯកអគ្គរដ្ឋទូត Murphy៖ បាទ! ចម្លើយល្អបំផុតសម្រាប់សំណួរនេះគួរតែចេញពីស្ថាប័នតុលាការមួយដែលមានឯករាជភាព។ បើសិនបើវាតម្រូវឲ្យមានដំណើរការក្ដីនោះវាគួរតែត្រូវធ្វើដោយតម្លាភាពនិងអនុលោមទៅនឹងស្មារតីនីតិរដ្ឋយកច្បាប់ជាធំ។
ខ្ញុំបានថ្លែងយ៉ាងច្បាស់ណាស់ទាំងជាសាធារណៈនិងជាលក្ខណៈឯកជនថារាល់ការចោទប្រកាន់អំពីការពាក់ព័ន្ធរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក សុទ្ធសឹងតែជារឿងប្រដិត្ឋនិងមិនពិត។
លោកប្រធានាធិបតីរបស់ខ្ញុំក៏បានថ្លែងយ៉ាងច្បាស់ក្នុងការឆ្លើយឆ្លងលិខិតជាមួយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីផងដែរលើចំណុចនេះ។ សហរដ្ឋអាមេរិកមានតម្លាភាពណាស់ហើយយើងមកទីនេះក្នុងនាមជាមិត្តភ័ក្ដិនិងជាដៃគូសហការ។ យើងមិនមានចេតនាសោះក្នុងការជ្រៀតជ្រែកហើយយើងក៏គ្មានវត្ថុបំណងក្នុងការផ្លាស់ប្ដូររដ្ឋាភិបាលម្ចាស់ស្រុកទេ។ នោះជាឆន្ទានុសិទ្ធិរបស់ប្រជាជនកម្ពុជាទេតើ។
យើងមកទីនេះដើម្បីជួយនិងដើម្បីជាដៃគូដ៏ល្អ។ យើងក៏មានផលប្រយោជន៍ជាតិរបស់យើងផងដែរ។ វាជាផលប្រយោជន៍របស់សហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងការចែករំលែកនូវគុណតម្លៃ និងគោលការណ៍របស់យើងអំពីប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស។ យើងលើកទឹកចិត្តថាបណ្ដាមេដឹកនាំនយោបាយពីគ្រប់គណបក្សទាំងអស់ចាំបាច់ត្រូវមានឱកាសចូលរួមគ្រប់ដំណើរការហើយយើងលើកទឹកចិត្តអាជ្ញាធរទាំងអស់ឲ្យផ្ដល់ការអនុញ្ញាត និងរៀបចំដំណើរការនេះឲ្យសម្រេចបាន។
យើងមិនជឿនោះទេថាបទចោទដែលមានចរិតនយោបាយ ការឃុំឃាំង និងសវនាការដែលអូសបន្លាយយូរ ការចោទសង្ស័យដែលហួសពីការពិតនូវបទចោទដែលត្រូវបានប្រដិត្ឋឡើង ជាមាគ៌ាដ៏ល្អ ដែលគេត្រូវការចាំបាច់ដើម្បីពង្រឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ យើងបានគូសបញ្ជាក់ច្បាស់ណាស់។
សម្រាប់បុគ្គលដូចជាលោកកឹម សុខាយើងលើកទឹកចិត្តឲ្យមានលទ្ធភាពនានាដែលអាចជួយនិងរៀបចំឲ្យគាត់អាចក្លាយផ្នែកមួយនៃដំណើរការនយោបាយ។ លោក កឹម សុខាមានបទពិសោធន៍យូរលង់ក្នុងការបំពេញមុខងាររដ្ឋនិងសង្គមស៊ីវិល។ លោក កឹម សុខា ជាអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សដែលគេឯងគោរពកោតក្រែងហើយលោកអាចចូលរួមជួយប្រជាជនកម្ពុជាហើយខ្ញុំគិតថាលោកសឹងថាចង់ផ្តល់ការចូលរួមជាលក្ខណៈវិជ្ជមាននានា។
VOA៖ អ្វីដែលលោកបានរៀបរាប់មុននេះចំពោះករណីរបស់លោក កឹម សុខា ថ្នាក់ដឹកនាំគណបក្សជំទាស់សកម្មជន និងអ្នកគាំទ្រគណបក្សជំទាស់ដែលកំពុងរងការចោទប្រកាន់។តើយើងអាចនិយាយបានទេថានេះជាប្រព័ន្ធតុលាការឯករាជ្យ?
ឯកអគ្គរដ្ឋទូត Murphy៖ សំណួរល្អ។ ខ្ញុំគិតថា សម្រាប់ពលរដ្ឋកម្ពុជានេះគឺជាស្ថាប័នមួយនៅកម្ពុជា។ យើងសង្កេតឃើញថានៅពេលដែលមានសវនាការទ្រង់ទ្រាយធំទៅលើមនុស្សជាង១០០នាក់ទាំងដែលពួកគេមិនដឹងផងថាខ្លួនទទួលរងការចោទនោះ។ នៅពេលមានដំណើរការដែលខ្វះតម្លាភាព វាតែងមានសំណួរចោទឡើង។ តើអ្វីនៅពីក្រោយនេះ? តើពិតជាមាននីតិរដ្ឋដ៏រឹងមាំទេ? តើមានប្រព័ន្ធតុលាការឯករាជ្យដែរឬទេ?
ខ្ញុំបានឮមតិជាច្រើននៅកម្ពុជាដែលលើកឡើងនូវសំណួរទាំងនោះ។ ខ្ញុំគិតថាសំណួរទាំងនោះវាសមហេតុផល។ ក៏ប៉ុន្តែវាមានប្រយោជន៍សម្រាប់ភាពចាស់ទុំរបស់កម្ពុជាក្នុងនាមជាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យ។រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិកបាននាំមុខកិច្ចខំប្រឹងប្រែងដើម្បីការពារសិទ្ធិធានាថាគណបក្សនយោបាយ មេដឹកនាំនយោបាយនិងសង្គមស៊ីវិល ត្រូវបានគិតគូរ និងទទួលបានផលប្រយោជន៍ដូចៗគ្នា។ មិនមែនគ្រប់គ្នាសុទ្ធតែសប្បាយចិត្តនឹងរដ្ឋាភិបាលរាល់ថ្ងៃនោះទេ។ វាមានមតិរិះគន់ ហើយវាដូចគ្នានឹងសហរដ្ឋអាមេរិកដែរ។ ក៏ប៉ុន្តែការស្តាប់ គាំទ្រនិងស្វាគមន៍មតិរិះគន់ គឺជាធាតុផ្សំដ៏សំខាន់នៃប្រជាធិបតេយ្យ។
VOA៖ ខ្ញុំក៏ចង់ជជែកអំពីរឿងនេះដែរ។ ដូចលោកបានដឹងថា លោកស្រី មូរ សុខហួរ អនុប្រធានគណបក្សជំទាស់ដែលមានសញ្ជាតិអាមេរិកាំងប្រកាសដឹកនាំក្រុមមន្ត្រី និងថ្នាក់ដឹកនាំគណបក្សនិរទេសខ្លួនក្រៅប្រទេសត្រឡប់ចូលកម្ពុជាវិញដោយលោកស្រីលើកឡើងថាដើម្បីចូលរួមក្នុងសវនាការទ្រង់ទ្រាយធំនោះ។ តើរដ្ឋាភិបាលអាមេរិកនឹងគាំទ្រឲ្យមានការវិលត្រឡប់ដោយសុវត្ថិភាពឬយ៉ាងណាខណៈភាពយុត្តិធម៌និងភាពត្រឹមត្រូវរបស់សវនាការស្ថិតក្រោមមន្ទិលសង្ស័យនៅឡើយ?
ឯកអគ្គរដ្ឋទូត Murphy៖ ដូចដែលលោកបានលើកឡើងអំពីបុគ្គលសញ្ជាតិអាមេរិកាំងម្នាក់។ សំណួរនេះ គួរសួរគាត់ផ្ទាល់។ ប៉ុន្តែខ្ញុំអាចចែករំលែកជាមួយលោកនូវអ្វីដែលយើងបានជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាធ្វើនោះគឺការទទួលយកសំឡេងរបស់ពលរដ្ឋកម្ពុជាទាំងក្នុង និងក្រៅប្រទេស។
កម្ពុជាគួរតែជាប្រទេសដែលស្វាគមន៍ពលរដ្ឋខ្លួនគ្រប់រូប ពោលគឺអ្នករាល់គ្នាដែលត្រូវបានកំណត់ថាជាពលរដ្ឋកម្ពុជា។ វាគួរឲ្យស្តាយណាស់ដែលបុគ្គលមួយចំនួនក្នុងប្រទេសមិនមានសិទ្ធិបញ្ចេញមតិដោយសេរីដើម្បីចូលរួមក្នុងជីវិតនយោបាយ។ វាគួរឲ្យស្តាយ ដែលបុគ្គលមួយចំនួនទៀតនៅក្រៅប្រទេសដោយសារការភៀសខ្លួនឬបារម្ភពីភាពអយុត្តិធម៌នៅក្នុងប្រទេស។ យើងជំរុញឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរដើម្បីទទួលយក និងស្វាគមន៍មតិចម្រុះទាំងនោះ។
VOA៖ តើរដ្ឋាភិបាលអាមេរិកនឹងធ្វើអ្វីដើម្បីធានាឲ្យលោកស្រី មូរ សុខហួរ អាចត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញដោយសុវត្ថិភាព?
ឯកអគ្គរដ្ឋទូត Murphy៖ ខ្ញុំគិតថាវាស្ថិតនៅលើស្ថានភាពជាក់ស្តែង។ក្នុងនាមជាឯកអគ្គរដ្ឋទូតអាមេរិកនៅកម្ពុជាខ្ញុំពិតជាមានកាតព្វកិច្ច។ ដូច្នេះខ្ញុំខិតខំប្រឹងប្រែងជារៀងរាល់ថ្ងៃដើម្បីធានាថាសិទ្ធិរបស់ពួកគេត្រូវបានការពារក្នុងនាមជាទេសចរ ឬអ្នករស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ខ្ញុំអាចនិយាយជំនួសឲ្យពលរដ្ឋអាមេរិកាំងរស់នៅកម្ពុជាប៉ុណ្ណោះ។
VOA៖ តើលោកបានពិភាក្សាជាមួយមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាចំពោះផែនការត្រឡប់មកកម្ពុជារបស់លោកស្រី មូរ សុខហួរទេ ជុំវិញការធានាសន្តិសុខសុវត្ថិភាព និងអហិង្សា?
ឯកអគ្គរដ្ឋទូត Murphy៖ ដោយសារតែលោកនិយាយអំពីសេណារីយ៉ូជាក់ស្តែងមួយដែលបុគ្គលសញ្ជាតិអាមេរិកាំងម្នាក់និយាយជាសាធារណៈអំពីផែនការត្រឡប់មកវិញ។ សំណួរនេះ គួរសួរទៅកាន់អាជ្ញាធរកម្ពុជា ឬក៏បុគ្គលនោះផ្ទាល់តែម្តង។ ប៉ុន្តែខ្ញុំសុំបញ្ជាក់ឡើងវិញថាវាជាការងាររបស់ខ្ញុំក្នុងការការពារសិទ្ធិ សុវត្ថិភាពនិងសន្តិសុខដល់គ្រប់ពលរដ្ឋអាមេរិកាំងដែលរស់នៅទីនេះ។ ប៉ុន្តែក្នុងនាមខ្ញុំជាឯកអគ្គរដ្ឋទូតអាមេរិកនៅកម្ពុជាការងាររបស់ខ្ញុំក៏ផ្តល់ដំបូន្មានល្អៗទៅកាន់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដែលខិតខំប្រឹងប្រែងក្នុងការពង្រីកការចូលរួមនូវគ្រប់មតិពលរដ្ឋកម្ពុជាមិនថាមតិទាំងនោះនៅក្នុង ឬក្រៅប្រទេសទេឲ្យតែពួកគេចង់ចូលរួមក្នុងដំណើរប្រជាធិបតេយ្យ។
VOA៖ បាទ! អរគុណលោកអគ្គរដ្ឋទូត។ខ្ញុំចង់ជជែកអំពីនយោបាយអាមេរិកវិញម្តង។ ដូចដែលលោកដឹងហើយថាអាមេរិកបានបិទបញ្ចប់ការបោះឆ្នោតនាពេលថ្មីៗនេះ។ ហើយពេលនេះ លោកJoe Biden ត្រូវបានអង្គបោះឆ្នោតអាមេរិកកំណត់ថាជាប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិកទី៤៦។ ប៉ុន្តែលោក Donald Trump និងក្រុមគាត់អស់រយៈពេលជាងមួយខែហើយដែលបានហៅការបោះឆ្នោតនេះថា«មានការលួចបន្លំសន្លឹកឆ្នោត» ហើយបដិសេធមិនទទួលយកលទ្ធផលបោះឆ្នោត។ តើនេះអាចជាឧទាហរណ៍សម្រាប់រដ្ឋាភិបាលផ្តាច់ការនៅជុំវិញពិភពលោក និងអាចទម្លាក់តម្លៃភាពដឹកនាំសហរដ្ឋអាមេរិកចំពោះប្រជាធិបតេយ្យនិងសិទ្ធិមនុស្សក៏ដូចជានយោបាយបោះឆ្នោតនៅលើឆាកអន្តរជាតិ?
ឯកអគ្គរដ្ឋទូត Murphy៖ ឆេងប៉រ ដឹងទេថាខ្ញុំបម្រើការងារទូតនិងសេវាសាធារណៈអស់រយៈពេល៣១ឆ្នាំហើយគិតត្រឹមឆ្នាំនេះ។ ខ្ញុំបានមើលឃើញ មានបទពិសោធន៍ និងបានចូលរួមក្នុងអន្តរកាលផ្ទេរអំណាចនៅអាមេរិកពីរដ្ឋបាលមួយទៅរដ្ឋបាលមួយទៀតជាបន្តបន្ទាប់។
ខ្ញុំមានទំនុកចិត្តយ៉ាងខ្ពស់ថានាខែមករាខាងមុខយើងនឹងមានអន្តរកាលផ្ទេរអំណាចដោយសន្តិវិធីមួយ។
តាមពិតទៅប្រធានាធិបតីថ្មីនេះនឹងក្លាយជាប្រធានាធិបតីទី៧ ចំណែករដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសថ្មីនេះនឹងជារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសទី១១ហើយដែលខ្ញុំបានបម្រើ គិតចាប់ពីខ្ញុំផ្តើមអាជីពការទូតនេះ។
ខ្ញុំមានទំនុកចិត្តថាអ្វីដែលអ្នកបានឃើញ កំពុងកើតឡើងនៅអាមេរិក គឺជាប្រជាធិបតេយ្យ។ អ្នកមើលឃើញមានមតិជាច្រើននៅអាមេរិក។ អ្នកមើលឃើញនីតិរដ្ឋ។ យើងមានតុលាការដើរតួជាផ្នែកមួយនៃដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យ។ ដូចដែលលោកបានលើកឡើងទាក់ទងនឹងអង្គបោះឆ្នោតអាមេរិកអញ្ចឹង។ សភារបស់យើងមានតួនាទីដាច់ដោយឡែក។ ទាំងនេះហើយជាឧបករណ៍នៃប្រជាធិបតេយ្យ។ វាអាចជាសំឡេងរំខាន តែមិនអីទេ។ ពេលខ្លះវាអាចមើលទៅដូចជារញ៉េរញ៉ៃបន្តិចប៉ុន្តែវាមានដំណើរការល្អ។ ខ្ញុំជឿជាក់ថាច្បាស់ជាមានអន្តរកាលផ្ទេរអំណាចដោយរលូន និងសន្តិវិធីនាពេលខាងមុខមិនខាន។
VOA៖ ក៏ប៉ុន្តែប្រធានាធិបតីរូបនេះទទួលបានសំឡេងឆ្នោតគាំទ្រជាង៧០លាន ហើយអ្នកគាំទ្រទាំងនោះកំពុងស្តាប់គាត់ហើយនាំគ្នានិយាយថាការបោះឆ្នោតនោះមិនអាចទុកចិត្តបាន។ក្នុងនាមជាតំណាងអាមេរិកនៅបរទេសតើលោកមានក្តីបារម្ភទេថាតម្លៃនៃសហរដ្ឋអាមេរិកអាចត្រូវបានវាយប្រហារយកគំរូតាមឬប្រើប្រាស់ដោយរដ្ឋាភិបាលផ្តាច់ការដូចជាការនិយាយថា«មើលន៎»សហរដ្ឋអាមេរិកមានប្រធានាធិបតីដែលមិនទទួលយកលទ្ធផលបោះឆ្នោតដែលកើតឡើងក្រោមការដឹកនាំរបស់ខ្លួន?
ឯកអគ្គរដ្ឋទូត Murphy៖ ក្នុងនាមជាតំណាងរដ្ឋាភិបាលអាមេរិកមួយរូប ខ្ញុំអាចនិយាយបានថាខ្ញុំមានមោទនភាពចំពោះប្រទេសខ្ញុំ។ យើងបានកសាងសមិទ្ធផលជាច្រើនក្នុងរយៈពេលជាង២៤០ឆ្នាំនៃប្រជាធិបតេយ្យរបស់យើង។ យើងមានដំណើរការឋិតថេរចំពោះការព្យាយាមធ្វើឲ្យសហព័ន្ធយើងមានភាពល្អឥតខ្ចោះហើយយើងមានទម្រង់នៃរដ្ឋាភិបាលដែលបម្រើយើង។
ខ្ញុំមិនមែនមានន័យថាទម្រង់រដ្ឋាភិបាលយើងល្អជាងគេបំផុតនោះទេ។ក៏ប៉ុន្តែ អ្វីដែលសំខាន់នោះគឺលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យជាគោលការណ៍មូលដ្ឋាននៃរដ្ឋាភិបាលមួយដែលបង្កើតឡើងពីពលរដ្ឋ និងដើម្បីពលរដ្ឋ។ ហើយគោលការណ៍ទាំងអស់នោះទៀតសោតយើងឃើញវាដើរតួនាទីសំខាន់នៅសហរដ្ឋអាមេរិក។ មានទស្សនៈជាច្រើននៅសហរដ្ឋអាមេរិកហើយទស្សនៈខ្លះរិះគន់ខ្លាំងគួរសម។ ខ្ញុំអាចនិយាយបានថាស្ថាប័នរបស់យើងមានភាពរឹងមាំ ជាពិសេសនីតិរដ្ឋ និងប្រព័ន្ធតុលាការ និងការបែងចែកអំណាចយ៉ាងច្បាស់លាស់រវាងស្ថាប័នរដ្ឋអំណាចទាំង៣។ ទាំងនេះហើយដែលអាចធានានូវអន្តរកាលផ្ទេរអំណាចដោយសន្តិវិធីនាពេលខាងមុខ។
នៅអាមេរិកយើងមិនចេះតែចាប់មនុស្សដោយសារការបញ្ចេញមតិនោះទេ។ យើងមិនចេះតែចោទប្រកាន់គេ។ យើងក៏មិនចេះតែចោទគេពីបទក្បត់ជាតិចំពោះការបញ្ចេញមតិនិងទស្សនៈរិះគន់ចំពោះដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យនោះដែរ។ នេះហើយជាប្រជាធិបតេយ្យ។
មានទស្សនៈជាច្រើននាពេលចុងក្រោយនេះ។ ខ្ញុំរីករាយដែលមានការចាប់អារម្មណ៍ច្រើនចំពោះសហរដ្ឋអាមេរិកទាំងជុំវិញពិភពលោកនិងនៅកម្ពុជា។ ប៉ុន្តែគោលការណ៍ទាំងនេះ គឺត្រឹមត្រូវ។យើងមានមូលដ្ឋានគ្រឹះរឹងមាំខ្លាំង។
VOA៖ អញ្ចឹងខ្ញុំអាចនិយាយបានទេថាលោក Biden នឹងចូលកាន់អំណាចនៅខែមករាឆ្នាំក្រោយនេះ?
ឯកអគ្គរដ្ឋទូត Murphy៖ អាចនិយាយបានថាអាមេរិកនឹងមានអន្តរកាលផ្ទេរអំណាចមួយប្រកបដោយសន្តិវិធីនាពេលខាងមុខ។ អង្គបោះឆ្នោតអាមេរិកបានបញ្ជាក់ដូច្នេះហើយលោកប្រធានាធិបតីជាប់ឆ្នោតកំពុងមមាញឹករៀបចំរដ្ឋបាលរបស់លោក។ យើងចាំមើលថានឹងមានការវិវឌ្ឍយ៉ាងណាទៀត។ សភាអាមេរិកមានតួនាទីតែងតាំងសមាសភាពមួយចំនួនទៅឲ្យគណៈរដ្ឋមន្ត្រី។ យើងចាំមើលទៀតថានឹងមានអ្វីកើតឡើងនាពេលខាងមុខដ៏ឆាប់នេះ។
VOA៖ អរគុណលោកឯកអគ្គរដ្ឋទូត។ តើលោករំពឹងថាលោក Joe Biden នឹងដោះស្រាយជាមួយប្រទេសចិន ខុសពីប្រធានាធិបតី Trump ឬយ៉ាងណា? ក្នុងរដ្ឋបាលលោក Trump យើងមើលឃើញសង្គ្រាមពាណិជ្ជកម្មកើតឡើងជាបន្តបន្ទាប់។ ភាពតានតឹងនិងការប្រកួតប្រជែងជាបន្តបន្ទាប់រវាងអាមេរិក និងចិនកំពុងកើនឡើង។ តើលោក Biden នឹងមានយុទ្ធសាស្ត្រទន់ភ្លន់ជាមួយប្រទេសចិនឬយ៉ាងណា?ហើយតើប្រទេសតូចៗដូចជាកម្ពុជា នឹងអាចរងផលប៉ះពាល់អ្វីខ្លះដែរ?
ឯកអគ្គរដ្ឋទូត Murphy៖ ខ្ញុំមិនទាន់អាចនិយាយជំនួសឲ្យរដ្ឋបាលថ្មីនៅឡើយទេ។ហើយប្រធាធិបតីជាប់ឆ្នោតនៅពេលគាត់ចូលកាន់តំណែង គាត់នឹងដាក់ចេញនូវយុទ្ធសាស្ត្រ និងចក្ខុវិស័យរបស់គាត់ក្នុងនាមជាប្រធានាធិបតី។ អ៊ីចឹង យើងនឹងរង់ចាំមើលទាំងអស់គ្នា។
ក្នុងនាមជាមន្ត្រីការទូតនិងជាមន្ត្រីសាធារណៈមួយរូប ដែលមានបទពិសោធន៍ក្រាស់ក្រាលក្នុងតំបន់នេះ ខ្ញុំអាចនិយាយបានថានយោបាយអាមេរិកនិងផលប្រយោជន៍ជាតិរបស់អាមេរិកមានភាពស៊ីសង្វាក់គ្នាក្នុងរដ្ឋបាលនីមួយៗ។
រដ្ឋបាលចូលកាន់អំណាចថ្មីនឹងផ្តោតសំខាន់លើគុណតម្លៃ និងគោលការណ៍ដូចគ្នា។ប្រជាធិបតេយ្យ គឺល្អ។ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស គឺជារឿងសំខាន់។នីតិរដ្ឋដ៏រឹងមាំក៏នឹងស្វះស្វែងដើម្បីជំរុញភាពរុងរឿងរបស់អាមេរិកតាមរយៈការដោះដូរពាណិជ្ជកម្មដ៏ល្អព្រមទាំងទំនាក់ទំនងការទូតយូរអង្វែងនៅក្នុងតំបន់។ ខ្ញុំយល់ថាវាស៊ីសង្វាក់គ្នាល្អណាស់។
រដ្ឋបាលណាមួយក៏ដោយតែងប្រឈមនឹងបញ្ហាស្រដៀងគ្នាដែលតែងកើតមានឡើងជាបន្តបន្ទាប់រយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយគិតទាំងការរីកសាយនៃអាវុធប្រល័យលោកឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិការគំរាមកំហែងដល់សន្តិសុខដែនសមុទ្រឥរិយាបទឈ្លានពាននៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
ដូចគ្នាដែរ ឱកាសក៏មានភាពសង់តង់គ្នាដែរ។ទន្លេមេគង្គមានសារៈសំខាន់ចំពោះរដ្ឋបាលជាច្រើនកន្លងមកហើយខ្ញុំគិតថាតំបន់នេះនឹងនៅតែមានសារៈសំខាន់។អាស៊ានក៏មានសារៈប្រយោជន៍អញ្ចឹងដែរ។
យើងត្រូវចាំថារដ្ឋបាលមុនបានចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ីបូព៌ា (East Asia Summit) បង្កើតឲ្យមានតំណែងជាបេសកទូតដំបូងគេប្រចាំអាស៊ាននៅហ្សាកាតា។ រដ្ឋបាលបច្ចុប្បន្ន បានបន្តបេសកកម្មទាំងនេះ។
ខ្ញុំគិតថាវាប្រហែលជាត្រឹមត្រូវក្នុងការរំពឹងថារដ្ឋបាលបន្ទាប់នឹងនៅតែបន្តការងារទាំងនេះ។ដូច្នេះសរុបមកវិញខ្ញុំចង់និយាយថាកន្លងមកមានភាពសង់តង់គ្នាជាច្រើនជុំវិញផលប្រយោជន៍របស់អាមេរិកចំពោះសារៈសំខាន់នៃតំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក និងជាពិសេសតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ដូច្នេះយើងចាំមើលទាំងអស់គ្នាថារដ្ឋបាលថ្មីនឹងសម្រេចចិត្តយ៉ាងណា។
VOA៖ ក្នុងរយៈពេលពីរឆ្នាំកន្លងមកនេះមានការសង្ស័យពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិកនិងរដ្ឋាភិបាលសម្ព័ន្ធមិត្តរួមទាំងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយផ្សេងទៀតផងដែរមើលឃើញថារដ្ឋាភិបាលចិនមានសក្តានុពលក្នុងការកាន់កាប់ទ្រព្យសម្បត្តិយោធានៅក្នុងទឹកដីកម្ពុជាពោលគឺនៅក្នុងគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍តារាសាគរនៅខេត្តកោះកុងនិងនៅមូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាម។ប៉ុន្តែរហូតមកដល់ពេលនេះរដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិកមិនទាន់បានបង្ហាញភស្តុតាងជាសាធារណៈ នៅឡើយទេ។ តើលោកមានគម្រោងអ្វីទៅលើរឿងនេះទេឬក៏នៅតែបន្តបង្ហាញការព្រួយបារម្ភអស់រយៈពេលជាច្រើនខែឬជាច្រើនសប្តាហ៍ទៅមុខទៀត?
ឯកអគ្គរដ្ឋទូត Murphy៖ បាទ... មានសេចក្តីរាយការណ៍គួរឲ្យទុកចិត្តមួយចំនួនតាមស្ថាប័នព័ត៌មាននិងពីក្រុមអ្នកជំនាញអំពីបញ្ហានេះហើយខ្ញុំលើកទឹកចិត្តឲ្យអ្នកអាន VOA តាមដានមើលរបាយការណ៍ដែលគួរឲ្យទុកចិត្តទាំងនោះ។ យើងមានក្តីបារម្ភសមហេតុផលមួយទៅលើបញ្ហានេះនៅកម្ពុជា ហើយក្តីបារម្ភដែលយើងបានសម្តែងកន្លងមកចំពោះកម្ពុជា គឺការព្រួយបារម្ភរបស់យើងចំពោះអធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជា។
យើងសង្ឃឹមថាអាជ្ញាធរកម្ពុជានឹងចាត់វិធានការ ដើម្បីការពារឯករាជភាពនៃគោលនយោបាយការបរទេសរបស់ខ្លួន អធិបតេយ្យភាពទឹកដីរបស់ខ្លួននិងគោរពយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួននូវរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលប្រទេសនេះមាន ដែលរដ្ឋធម្មនុញ្ញនោះហាមឃាត់វត្តមានរបស់កងទ័ពបរទេសការឈរជើងរបស់បរទេសនៅលើទឹកដីកម្ពុជា។
VOA៖ លោកឯកអគ្គរដ្ឋទូតនៅពេលដែលលោកនិយាយជាមួយពួកយើងកាលពីឆ្នាំមុន លោកបាននិយាយថាស្ថានភាពនៃទំនាក់ទំនងកម្ពុជា និងអាមេរិកគឺដូចជាទ្វារបើកពាក់កណ្តាលបិទពាក់កណ្តាលអញ្ចឹង។ ដូច្នេះឥឡូវនេះដែលយើងកំពុងជជែកគ្នាពេលនេះតើលោកសង្កេតឃើញថាវាមានទំនោរជាក់លាក់មួយទេថាវាបើកចំហ ឬបិទជិតតែម្តង?
ឯកអគ្គរដ្ឋទូត Murphy៖ អ្នកដឹងហើយ ដូចដែលអ្នកបានលើកឡើង។ ខ្ញុំបានមកដល់ទីនេះជាង១៥ខែលើសមួយឆ្នាំបន្តិច។ វាជាពេលដ៏រីករាយសម្រាប់ខ្ញុំក្នុងនាមជាឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហរដ្ឋអាមេរិកនៅទីនេះ។ ទំនាក់ទំនងនេះមានសារៈសំខាន់សម្រាប់យើង ហើយខ្ញុំបានប្រើពេលវេលានេះជាឱកាសមួយដើម្បីទស្សនាខេត្តទាំងអស់ក្នុងប្រទេសជួបពលរដ្ឋកម្ពុជាខុសៗគ្នាជាច្រើន។ ខ្ញុំទាក់ចិត្តទៅនឹងចំណុចវិជ្ជមានជាច្រើននៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាគឺភាពអត់ធន់ អំណត់អត់ធ្មត់ការគោរព ភាពក្មេងវ័យច្នៃប្រឌិត បង្កើតថ្មីនិងការប្តេជ្ញាចិត្តដើម្បីបន្តក្លាយជាប្រទេសមួយដែលកាន់តែប្រសើរមានវិបុលភាពនិងស្ថិរភាពកាន់តែខ្លាំង។ ហើយខ្ញុំឮពីមតិជាច្រើនដែលចង់ពង្រឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនិងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស។ ដូច្នេះអ្វីដែលលើកទឹកចិត្តខ្ញុំគឺឱកាសនេះឯង។
យើងបានប្រើប្រាស់ឆ្នាំនេះក្នុងការផ្តោតលើភាពជាដៃគូសំខាន់នៅក្នុងវិស័យផ្សេងៗដែលយើងធ្វើការជាមួយភាគីពាក់ព័ន្ធក្នុងស្រុកដែលតាមការកត់សម្គាល់របស់ខ្ញុំមានដូចជាពាណិជ្ជកម្មនិងវិនិយោគ កសិកម្ម បរិស្ថានស្ត្រីនិងយេនឌ័រ យុវជន សុខភាពសាធារណៈ ការអនុវត្តច្បាប់និងរួមទាំងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនិងសិទ្ធិមនុស្ស។
ដូច្នេះ ខ្ញុំនៅតែមានសុទិដ្ឋិនិយម។ ខ្ញុំខកចិត្តចំពោះការដើរថយក្រោយមួយចំនួនលើផ្នែកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនិងសិទ្ធិមនុស្សក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះពីព្រោះប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាជាច្រើន មានការខកចិត្ត។ ប៉ុន្តែ
ខ្ញុំមានសុទិដ្ឋិនិយមថាអាចមានការផ្លាស់ប្តូរវិញពីព្រោះកម្ពុជាបានបង្ហាញថាខ្លួនអាចនឹងចង់ធ្វើរឿងទាំងនេះ។
ហើយកម្ពុជាមានសក្តានុពលអាចនឹងក្លាយជាតារារះចែងចាំងនៅក្នុងតំបន់នេះប្រសិនបើប្រទេសនេះប្រកាន់ខ្ជាប់នូវគោលការណ៍និងគុណតម្លៃទាំងអស់នៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ខ្លួននិងសិក្សាពីប្រវត្តិសាស្ត្រពីអតីតកាលអំពីវិធីសាស្ត្រពង្រឹងវិស័យទាំងនេះឲ្យរីកចម្រើនទៅមុខ។
VOA៖ ទំនាក់ទំនងស្និទ្ធស្នាលមួយដែលមើលឃើញតាមរយៈលិខិតឆ្លងឆ្លើយរវាងលោកប្រធានាធិបតីដូណាល់ ត្រាំ និងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនដោយនិយាយអំពីការបង្កើតឲ្យមានក្រុមការងារកិច្ចការបរទេសនៃប្រទេសទាំងពីរធ្វើការរួមគ្នា។តើការបញ្ចប់តំណែងលោកប្រធានាធិបតី Trumpនឹងធ្វើឲ្យការឆ្លើយឆ្លងបែបនោះវិលត្រឡប់ទៅរកសូន្យវិញដោយចាប់ផ្តើមថ្មីម្តងទៀតជាមួយរដ្ឋបាលលោកBidenដែរឬទេ?
ឯកអគ្គរដ្ឋទូត Murphy៖ ចាំមើលជាក់ស្តែងសិន។ ខ្ញុំចង់លើកឡើងអំពីភាពស៊ីចង្វាក់របស់យើងតាំងពីអតីតកាលទៅលើអ្វីដែលយើងចាប់អារម្មណ៍ គោលដៅនិងគោលបំណងក៏ដូចជាភាពស៊ីចង្វាក់របស់យើងក្នុងការមើលនូវអ្វីដែលជាបញ្ហាប្រឈម និងឱកាស។
ប៉ុន្តែអ្នកដឹងទេខ្ញុំគិតថាវាសំខាន់ណាស់សម្រាប់ខ្ញុំក្នុងការថ្លែងអំពីវា។ យើងឃើញទិដ្ឋភាពវិជ្ជមានចំពោះទំនាក់ទំនងនេះ។ យើងមានកិច្ចសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិល្អលើកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងក្នុងការអនុវត្តច្បាប់ដើម្បីដោះស្រាយឧក្រិដ្ឋកម្ម និងប្រឆាំងការរីកសាយភាយនៃអាវុធ។
យើងមានទំនាក់ទំនងរឹងមាំរវាងពលរដ្ឋនិងពលរដ្ឋ។ យើងមានភាពខុសគ្នាខ្លះដែរពីមួយពេលទៅមួយពេល។ហើយយើងចង់ឃើញកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីពង្រឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនិងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនិងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងក្នុងការអនុវត្តនីតិរដ្ឋនៅទីនេះពីព្រោះយើងឃើញមានការធាក់ថយក្រោយមួយចំនួននៅក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ យើងនឹងបន្តធ្វើវា។
ខ្ញុំប្រាកដក្នុងចិត្តក្នុងការផ្តល់សារទៅកាន់គ្រប់ផ្នែកទាំងអស់។ វាមិនមែនជាទំនាក់ទំនងល្អឥតខ្ចោះនោះទេ ប៉ុន្តែអ្វីដែលលើកទឹកចិត្តខ្ញុំនោះគឺទំនាក់ទំនងដ៏យូរអង្វែង និងរឹងមាំរវាងប្រជាពលរដ្ឋរបស់យើង។ ទំនាក់ទំនងរវាងពលរដ្ឋនិងពលរដ្ឋរបស់យើងអាចចាត់ទុកក្នុងចំណោមប្រទេសដែលមានទំនាក់ទំនងល្អខ្លាំងជាងនៅក្នុងតំបន់នេះ។ យើងមានជនជាតិអាមេរិកាំងដែលជាបុគ្គលឯកជនជាច្រើន ដែលមកកម្ពុជា ក្នុងនាមជាអ្នកទេសចរជាអ្នកជំនួញក្នុងនាមជាអ្នកធ្វើការឲ្យអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលនិងជាបុគ្គលិកស្ថាប័ននិងក្រុមហ៊ុនអន្តរជាតិដែលធ្វើការល្អៗនៅទីនេះ។
យើងមានមោទនភាពចំពោះកម្មវិធីអាហារូបករណ៍ Fulbright របស់យើង និងកម្មវិធីអ្នកស្ម័គ្រចិត្តរបស់ទីភ្នាក់ងារ Peace Corps ។
យើងក៏ឃើញមានពលរដ្ឋកម្ពុជាកាន់តែច្រើនឡើងៗទៅសហរដ្ឋអាមេរិក។
មែនទែនទៅជនជាតិអាមេរិកាំងប្រមាណ៣០ម៉ឺននាក់ត្រូវបានគេស្គាល់ថាមានសញ្ជាតិខ្មែរពីកំណើតហើយចំនួនពលរដ្ឋទាំងនេះបានបន្តរួមចំណែកឲ្យមានភាពជិតស្និទ្ធថែមទៀតតាមរយៈការធ្វើជំនួញទេសចរណ៍ការភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងឡើងវិញជាមួយគ្រួសារនិងតាមភូមិឃុំកំណើតរបស់អ្នកទាំងនោះ។
ខ្ញុំគិតថាមូលដ្ឋានគ្រឹះរឹងមាំនេះនឹងក្លាយជាគ្រឹះមួយទៅថ្ងៃខាងមុខ។ខ្ញុំសង្ឃឹមថាវានឹងបន្តរឹងមាំព្រោះយើងចាំបាច់ណាស់ក្នុងការធ្វើឲ្យវិវឌ្ឍទៅមុខលើវិស័យដែលយើងមិនទាន់បានឃើញផ្ទាល់ភ្នែក។
VOA៖ លោកឯកអគ្គរដ្ឋទូតសម្រាប់កម្ពុជាដែលនឹងមានការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់នៅឆ្នាំ២០២២ និងការបោះឆ្នោតជាតិនៅឆ្នាំ២០២៣ តើកម្ពុជាត្រូវការអ្វីខ្លះ ដើម្បីធ្វើឲ្យការបោះឆ្នោតនោះ មានលក្ខណៈសេរី និងយុត្តិធម៌តាមទស្សនៈរបស់រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិក?
ឯកអគ្គរដ្ឋទូត Murphy៖ ពិតណាស់ ការបោះឆ្នោតទាំងនោះនឹងមានសារៈសំខាន់ណាស់ពីព្រោះការបោះឆ្នោតមានសារៈសំខាន់នៅក្នុងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ទោះថាវាមិនមែនជាអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងក៏ដោយតែមូលដ្ឋានគ្រឹះគឺវាពិតជាមានសារៈសំខាន់ណាស់ គឺមូលដ្ឋានដែលអនុវត្តជាប្រចាំដែលរួមមាននីតិរដ្ឋដែលរឹងមាំតម្លាភាព ការគិតគូរ និងផ្តល់ប្រយោជន៍ដូចៗគ្នា ការប្រឹងប្រែងក្នុងការលើកទឹកចិត្តឲ្យមានការបញ្ចេញមតិ និងស្វាគមន៍ចំពោះការប្រឆាំង និងការរិះគន់។នេះទំនងជាអ្វីដែលខ្ញុំគិតថាសំខាន់បំផុត។
នៅពេលអ្នកត្រូវបោះឆ្នោតអ្នកចង់ធ្វើឲ្យប្រាកដថាមូលដ្ឋានទាំងអស់នោះរឹងមាំដើម្បីឲ្យពលរដ្ឋអាចចូលរួមបានអាចឲ្យពលរដ្ឋមានទស្សនៈផ្សេងៗគ្នាគណបក្សជាច្រើនអាចចូលរួមប្រកួតប្រជែងនៅក្នុងដំណើរការមួយដែលត្រូវបានគេមើលនិងទទួលយកថាមានលក្ខណៈសេរីនិងយុត្តិធម៌។ដូច្នេះវាត្រូវការការងារច្រើនហើយខ្ញុំគិតថាការងារនេះបានចាប់ផ្តើមឥឡូវនេះហើយ។ឆ្នាំ២០២២ ក៏នឹងមានសារៈសំខាន់ដែរ។ កម្ពុជានឹងធ្វើជាប្រធានអាស៊ានហើយវាជាឆ្នាំដ៏សំខាន់មួយដែលកម្ពុជានឹងធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះទទួលថ្នាក់ដឹកនាំពីបណ្តាប្រទេសនៃឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិកទាំងមូលរួមទាំងសហរដ្ឋអាមេរិកនិងប្រទេសសំខាន់ៗផ្សេងទៀតក៏ដូចជាតួអង្គអ្នកពាក់ព័ន្ធសំខាន់ៗនានានៅក្នុងតំបន់។ កម្ពុជានឹងមានទំនួលខុសត្រូវក្នុងការបង្កើតរបៀបវារៈបង្កើតឈុតឆាកពីក្រោយដែលស្វាគមន៍មេដឹកនាំទាំងអស់នោះដើម្បីឲ្យតំបន់នេះអាចរួមគ្នាពិភាក្សាអំពីបញ្ហាប្រឈមធំៗក្នុងតំបន់ ក្នុងពិភពលោកនិងបញ្ហាផ្សេងទៀត។
មូលដ្ឋានគ្រឹះដែលខ្ញុំកំពុងនិយាយនេះគឺសម្រាប់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសិទ្ធិមនុស្ស នីតិរដ្ឋនិងការជួយប្រទេសមួយឲ្យក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះ និងប្រធានអាស៊ានដ៏ល្អមួយ ហើយនេះជាអ្វីដែលខ្ញុំចង់លើកទឹកចិត្តសម្រាប់ឆ្នាំក្រោយ។
VOA៖ សំណួរចុងក្រោយ លោកឯកអគ្គរដ្ឋទូត តើលោករំពឹងថានឹងមានការផ្លាស់ប្តូរក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំខាងមុខទេទាក់ទងនឹងបញ្ហាដ៏ក្តៅគគុកបំផុតនៃទំនាក់ទំនងរួមទាំងការបញ្ជូនពលរដ្ឋសញ្ជាតិអាមេរិកកាំងដើមកំណើតខ្មែរនិងបំណុលដែលសល់ពីរបបលន់ នល់។តើអ្នករំពឹងថានឹងមានការផ្លាស់ប្តូរដ៏សំខាន់ណាមួយទេនាពេលប៉ុន្មានឆ្នាំខាងមុខទៀត?
ឯកអគ្គរដ្ឋទូត Murphy៖ អ្នកដឹងហើយ ប្រទេសទាំងអស់ត្រូវមានទំនួលខុសត្រូវ។នៅពេលមានអ្នកចូលមករស់នៅដែលប្រព្រឹត្តល្មើសនឹងច្បាប់ឬគ្មានភាពស្របច្បាប់ក្នុងការតាំងទីលំនៅនោះប្រទេសដើមកំណើតមានទំនួលខុសត្រូវក្នុងការនាំពួកគេត្រឡប់ទៅវិញ។ ជារៀងរាល់ឆ្នាំកម្ពុជាបានបណ្តេញជនបរទេសជាច្រើនដែលរស់នៅគ្មានភាពស្របច្បាប់នៅទីនេះ។ប្រទេសទាំងអស់នោះមានទំនួលខុសត្រូវក្នុងការនាំពលរដ្ឋរបស់ខ្លួនត្រឡប់ទៅវិញក្នុងនោះរួមទាំងសហរដ្ឋអាមេរិកផង។
យើងឃើញមានជនជាតិអាមេរិកាំងដែលរស់នៅមិនស្របច្បាប់ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។យើងមានកាតព្វកិច្ចក្នុងការយកពួកគេទៅវិញ ហើយយើងបានធ្វើវា។
កម្ពុជាក៏ត្រូវមានកាតព្វកិច្ចក្នុងការទទួលយកពលរដ្ឋរបស់ខ្លួនពីសហរដ្ឋអាមេរិកវិញដែលអាមេរិកបានប្រើគ្រប់មធ្យោបាយស្របច្បាប់ប្រើដំណើរការក្នុងប្រព័ន្ធតុលាការរបស់យើងក្នុងការពិនិត្យឡើងវិញ រហូតដល់អស់ជម្រើសហើយដែរ។
កន្លងមកយើងមានកិច្ចសហប្រតិបត្តិការល្អលើដំណើរការនេះហើយខ្ញុំសង្ឃឹមថាយើងនឹងបន្តទៅមុខទៀត។ រដ្ឋបាលណាមួយក៏ដោយត្រូវមានទំនួលខុសត្រូវតាមច្បាប់ក្នុងការអនុវត្តច្បាប់របស់យើង។ ហើយខ្ញុំគិតថាបញ្ហានេះនឹងនៅតែជាបញ្ហាមួយដែលយើងធ្វើការរួមគ្នា។
VOA៖ ចុះចំណែកឯរឿងបំណុលនៅរបប លន់ នល់ កាលពីឆ្នាំ១៩៧០ វិញ?
ឯកអគ្គរដ្ឋទូត Murphy៖ ជំហររបស់យើងលើបញ្ហានេះដែលយើងនិយាយជាសាធារណៈ និងកន្លងមកគឺថាប្រទេសទាំងអស់មានទំនួលខុសត្រូវ។ រដ្ឋាភិបាលទាំងអស់មានទំនួលខុសត្រូវក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាបំណុលអន្តរជាតិរបស់ពួកគេ។ កម្ពុជាជំពាក់បំណុលអាមេរិកខ្លះ។ កម្ពុជាក៏ជំពាក់បំណុលប្រទេសដទៃទៀតដែរ ហើយជំពាក់ប្រទេសផ្សេងច្រើនជាងសហរដ្ឋអាមេរិកទៅទៀត។ ដូច្នេះយើងទន្ទឹងរង់ចាំស្តាប់ពីខាងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៅពេលខាងមុខទៀត។
VOA៖ អរគុណលោកឯកអគ្គរដ្ឋទូតដែលបានផ្តល់បទសម្ភាសន៍ដល់VOA។
ឯកអគ្គរដ្ឋទូត Murphy៖ ខ្ញុំរីករាយបានជជែកជាមួយលោក។ សូមជូនពរលោក និងសហការី VOA រីករាយនឹងទិវាចូលឆ្នាំសាកលខាងមុខនេះ៕
