ប្រទេសចិននិងវៀតណាមដែលជាគូជម្លោះលើអធិបតេយ្យភាពដែនសមុទ្របានចាប់ផ្តើមចរចាគ្នាម្តងទៀត បន្ទាប់ពីមានភាពរកាំរកូសជាមួយគ្នាអស់រយៈពេលយ៉ាងយូរកាលពីដើមឆ្នាំ។ អ្នកវិភាគហៅការណ៍នេះថាជា ការបង្ហាញពីឈុតឆាកសន្តិភាព ដែលកើតឡើងជាទម្លាប់មុនពេលមានភាពប្រទាំងប្រទើសកាន់តែច្រើនបន្ថែមទៀតកើតឡើង។
អ្នកតាមដានស្ថានការណ៍នយោបាយនិយាយថា ការដកនាវាស្រាវជ្រាវរបស់ចិនចេញពីដែនទឹកមានជម្លោះនៅក្នុងខែតុលា និងការដែលវៀតណាមនឹងធ្វើជាប្រធានសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ បានធ្វើឱ្យប្រទេសទាំង២ចាប់ផ្តើមចរចាគ្នាឡើងវិញនៅដើមខែនេះ។
កាលពីដើមខែធ្នូក្រុមការងារចិន-វៀតណាមស្តីពីកិច្ចសហការដែនសមុទ្រ បានរៀបចំកិច្ចចរចាជុំទី១៣ នៅក្នុងក្រុងហូជីមិញ។ សារព័ត៌មាន Viet Nam News បានរាយការណ៍ថា ព្រឹត្តិការណ៍នេះមានការចូលរួមពីមន្ត្រីថ្នាក់កណ្តាលមកពីក្រសួងការបរទេសរបស់ប្រទេសទាំង២។
លោក Carl Thayer គឺជាសាស្ត្រាចារ្យចូលនិវត្តន៍ដែលមានជំនាញលើតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍នៅសាកលវិទ្យាល័យ New South Wales ក្នុងប្រទេសអូស្ត្រាលី។ លោកបាននិយាយថា «ខ្ញុំយល់ថា ពួកគេកំពុងបោះជំហានឆ្ពោះទៅរកដំណាក់កាលចរចាគ្នា ដោយសារតែការប្រឈមមុខដាក់គ្នាមិនទទួលបានផលនោះទេ»។
អ្នកជំនាញបានពន្យល់ថា ចិន និងវៀតណាមមានភាពមិនចុះសម្រុងគ្នា និងបានចរចាគ្នារាប់សិបដងរួចមកហើយក្នុងរយៈពេល២០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ ទំនាក់ទំនងការទូតជាធម្មតាកើតមានឡើង បន្ទាប់ពីភាគីទាំង២ទុកចោលបញ្ហាជាក់លាក់ណាមួយ ឬភាគីម្ខាង ឬទាំង២ចង់បង្កើនមុខមាត់របស់ខ្លួនក្នុងនាមជាអ្នករក្សាសន្តិភាព ជាពិសេសនៅពេលដែលភាពតានតឹងនៅក្នុងកិច្ចសន្ទនាអាស៊ាន-ចិនកាន់តែតានតឹងឡើង។ កិច្ចចរចារបស់ពួកគេមិនបានដោះស្រាយភាពមិនចុះសម្រុងគ្នាពាក់ព័ន្ធនឹងសិទ្ធិនៃការកាន់កាប់ចំណែកនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលសម្បូរទៅដោយធនធាននេះទេ។
លោក Nguyen Thanh Trung គឺជានាយកមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សាអន្តរជាតិនៅសាកលវិទ្យាល័យវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម និងមនុស្សសាស្ត្រនៅក្នុងក្រុងហូជីមិញ។ លោកនិយាយថា «ចិននៅតែរក្សាជំហរដ៏រឹងមាំរបស់ខ្លួនចំពោះបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ ពួកគេនឹងមិនផ្តល់សម្បទានច្រើនដើម្បីជំរុញឱ្យមានការចរចាជាមួយនឹងប្រទេសផ្សេងទៀតនៅក្នុងតំបន់នោះទេ»។
ប្រទេសជិតខាងទាំង២ ដែលមានជម្លោះទឹកដីក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្ររាប់សតវត្សរ៍មកហើយនេះ បានទាមទារយកផ្នែកខាងលិចនៃសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលមានទំហំ៣លាន៥សែនគ.ម.ការ៉េ បើទោះជាចិនមានសេដ្ឋកិច្ច និងយោធាខ្លាំងជាងវៀតណាម ដែលការណ៍នេះឲ្យធ្វើចិនមានឥទ្ធិពលទៅលើដែនសមុទ្រជាង ចាប់តាំងពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៧០យ៉ាងណាក៏ដោយ។ ប្រទេសទាំង២កំពុងរុករកអណ្តូងប្រេង និងឧស្ម័នដែលអាចមានយ៉ាងច្រើននៅបាតសមុទ្រនេះ។
វដ្តនៃជម្លោះ និងការចរចា
វៀតណាម និងចិនជាធម្មតាចរចាគ្នា បន្ទាប់ពីចិនធ្វើចរាចរណ៍នាវា ឬសង់កន្លែងរុករកប្រេងទៅក្នុងដែនទឹកមានជម្លោះ ឬវៀតណាមឈានជើងចូលក្នុងការរុករកថាមពល។ ជាឧទាហរណ៍ កិច្ចចរចាត្រូវបានគេធ្វើយ៉ាងលឿននៅក្នុងឆ្នាំ២០១៤ នៅពេលដែលភាគីទាំង២ចង់បញ្ចៀសឧប្បត្តិហេតុ ដែលកប៉ាល់វៀតណាមបុកកប៉ាល់ចិន នៅក្បែរឆកសមុទ្រ Tonkin ដោយសារតែរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងសម្រេចជីកអណ្តូងប្រេងនៅទីនោះ។ ក្រោមមក នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំមួយនៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម ក្នុងឆ្នាំ២០១៧ ក្រុមមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់ភាគីទាំង២បានយល់ព្រមគ្នានឹងដោះស្រាយជម្លោះនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងនេះ។
ភាពរកាំរកូសដាក់គ្នានៅឆ្នាំនេះបានចាប់ផ្តើមនៅក្នុងខែមិថុនា នៅពេលដែលកប៉ាល់ស្រាវជ្រាវថាមពលមួយឈ្មោះថា Haiyang Dizhi 8 បានចាប់ផ្តើមល្បាតដែនទឹកមានជម្លោះនៅជុំវិញតំបន់ Vanguard Bank ដែលមានចម្ងាយ៣៥០គ.ម.ពីឆ្នេរសមុទ្ររបស់វៀតណាមនៅប៉ែកអាគ្នេយ៍។ នៅក្នុងខែតុលា ក្រុមហ៊ុនរុករកប្រេងមួយដែលចុះហត្ថលេខាជាមួយនឹងវៀតណាមនិយាយថា ខ្លួនឈប់ដំណើរការនៅតំបន់នោះ ហើយមួយថ្ងៃក្រោយមកកប៉ាល់ស្រាវជ្រាវរបស់ចិនក៏បានចាកចេញពីទីនោះដែរ។
មូលហេតុសម្រាប់ការចរចានៅខែនេះ
អ្នកវិភាគនិយាយថា ប្រទេសវៀតណាមអាចមើលទៅដូចជាអ្នកចរចា មិនមែនជាអ្នកប្រយុទ្ធរករឿងនោះទេ នៅក្នុងចំណោមមេដឹកនាំនៅក្នុងតំបន់នៅឆ្នាំក្រោយនេះ ក្នុងនាមជាប្រធានសមាគមអាស៊ាន។ អ្នកវិភាគបន្ថែមថា រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងសង្ឃឹមថា នឹងចុះសម្រុងជាមួយនឹងវៀតណាមក្នុងរយៈពេលដែលវៀតណាមធ្វើជាប្រធាន នៅចុងឆ្នាំ២០២០ ប្រសិនបើប្លុកតំបន់អាស៊ានដែលមាន១០ប្រទេសជាសមាជិកនេះចាត់វិធានការទៅលើសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
លោក Thayer និយាយថា «ចិនត្រូវប្រឈមមុខនឹងអាស៊ានដែលមានវៀតណាមធ្វើជាប្រធាន ដែលជាប្រទេសប្រឆាំងយ៉ាងខ្លាំងក្លាចំពោះសកម្មភាពរបស់ចិនរួចទៅហើយ»។
លោក Nguyen និយាយថា រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមចង់ឱ្យពលរដ្ឋរបស់ខ្លួនឃើញថា ខ្លួនព្យាយាមធ្វើការជាមួយចិន ប្រសិនបើមានអ្វីមួយអាក្រក់កើតឡើងនៅពេលអនាគត។ លោកបន្ថែមថា កិច្ចចរចាទាំងនេះអាចនឹងបង្កើតឲ្យមានកិច្ចព្រមព្រៀងកាន់តែច្រើនទៅលើការរុករកជលផល ឬថាមពល។
លោក Collin Koh ដែលជាអ្នកស្រាវជ្រាវផ្នែកសន្តិសុខដែនសមុទ្រនៅសាកលវិទ្យាល័យបច្ចេកវិទ្យា Nanyang នៅក្នុងប្រទេសសិង្ហបុរីនិយាយថា «សម្រាប់វៀតណាម ដោយសារតែឥឡូវនេះខ្លួនជាប្រធានអាស៊ាន វាមើលទៅមិនល្អសម្រាប់វៀតណាមនោះទេ ប្រសិនបើខ្លួនបន្តអនុវត្តជំហានយោធាតឹងរ៉ឹងចំពោះចិន ជាពិសេសបន្ទាប់ពីចិនបានដកកប៉ាល់ស្រាវជ្រាវរបស់ខ្លួនចេញពីតំបន់ Vanguard Bank រួចទៅហើយនោះ»។
លោក Koh និយាយថា ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី នៅពេលអនាគត ចិននឹងនៅតែ «ប្រើកម្លាំងបង្ខំក្នុងកម្រិតណាមួយដែលអាចគ្រប់គ្រងបាន» ហើយវៀតណាមនឹងចង់ឱ្យចិនបញ្ឈប់សកម្មភាពនោះ។ លោកបន្ថែមថា ការចរចាឥឡូវនេះបង្ហាញពី «វដ្តដដែលៗ» នៃឧបសគ្គ និងការផ្សះផ្សារគ្នា៕
