ក្រុមមេដឹកនាំសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ហៅកាត់ថា (ASEAN) បានបញ្ជាក់ជាថ្មីទៀតនៃការរក្សាស្ថិរភាពក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដើម្បីឲ្យតំបន់ដ៏ចម្រូងចម្រាសមួយនេះក្លាយជាតំបន់អភិវឌ្ឍន៍ និងជៀសផុតពីការកើតមានឡើងនៃអំពើហិង្សា។ នេះបើយោងតាមសេចក្តីប្រកាសរបស់ក្រសួងការបរទេសនិងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិដែល VOA បានទទួលនៅថ្ងៃចន្ទ។
ការបញ្ជាក់របស់ក្រុមមេដឹកនាំសមាគមអាស៊ានយ៉ាងដូច្នេះ ធ្វើឡើងនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលលើកទី៣៤របស់អាស៊ាន ដែលបានរៀបចំនៅក្នុងទីក្រុងបាងកក ប្រទេសថៃ ចាប់ពីថ្ងៃទី២២ ដល់ថ្ងៃទី២៣ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៩ ក្រោមមូលបទ «ជំរុញភាពជាដៃគូសម្រាប់ចីរភាព»។
សេចក្តីប្រកាសរបស់ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាចុះថ្ងៃទី ២៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៩ បានបញ្ជាក់ឲ្យដឹងថា នៅក្នុងបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង ថ្នាក់ដឹកនាំបានអះអាងជាថ្មីអំពីសារៈសំខាន់ក្នុងការរក្សា និងលើកកម្ពស់សន្តិភាព សន្តិសុខ និងស្ថិរភាពក្នុងតំបន់។
សេចក្តីប្រកាសបានសរសេរក្នុងន័យដើមថា៖
«ថ្នាក់ដឹកនាំបានបញ្ជាក់អំពីផលប្រយោជន៍ក្នុងការធ្វើឲ្យសមុទ្រចិនខាងត្បូង ជាសមុទ្រមួយមានសន្តិភាព ស្ថិរភាព និងវិបុលភាព»។
ថ្នាក់ដឹកនាំអាស៊ានក៏បានស្វាគមន៍កិច្ចប្រឹងប្រែងដើម្បីបញ្ចប់ការពិនិត្យពិភាក្សាជុំទី១នៃសេចក្តីព្រាងក្រមប្រតិបត្តិសមុទ្រចិនខាងត្បូង COCនៅឆ្នាំនេះ។ ហើយថ្នាក់ដឹកនាំអាស៊ាន ក៏បន្តលើកយកបញ្ហាឧបទី្វបកូរ៉េ មកពិភាក្សាក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលលើកទី៣៤នេះផងដែរ។
សម្រាប់ភាគីកម្ពុជា នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជាលោក ហ៊ុន សែន បានកត់សម្គាល់នូវចំណុចសំខាន់ៗ ដែលក្នុងនោះរួមមាន ទីមួយ អាស៊ានត្រូវបន្តការពារនិងពង្រឹងមជ្ឈភាព (ឬភាពនៅជាកណ្តាល) និងឯកភាពរបស់ខ្លួន ទីពីរ ដំណើរឆ្ពោះទៅមុខក្នុងការកសាងសហគមន៍អាស៊ាន និងទីបី ភាពចាំបាច់នូវឆន្ទៈនយោបាយដ៏មោះមុត សំដៅជំរុញឲ្យការចរចាកិច្ចព្រមព្រៀងភាពជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចគ្រប់ជ្រុងជ្រោយតំបន់ (ឬហៅថា RCEP)បានបញ្ចប់តាមការគ្រោងទុក។
ទោះបីមេដឹកនាំកម្ពុជា បានប្រឹងជំរុញឲ្យអាស៊ានឈរនៅលើភាពជាអ្នកនៅកណ្តាលក្តីប្រទេសចិនត្រូវបានគេមើលឃើញថាបានប្រើប្រាស់ប្រទេសកម្ពុជាជាច្រកចូលមួយដើម្បីបញ្ចេញឥទ្ធិពលនៅក្នុងសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍មួយនេះ។
ការណ៍នេះត្រូវបានគេមើលឃើញកាន់តែច្បាស់នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១២ នៅពេលដែលប្រទេសកម្ពុជាធ្វើជាប្រធានប្តូរវេនរបស់អាស៊ាន ហើយដឹកនាំការប្រជុំនៅរាជធានីភ្នំពេញ ដោយមិនបានចេញសេចក្តីប្រកាសរួមក្រោយពីប្រជុំនោះភ្លាមៗទេ ដោយសារមានការខ្វែងយោបល់គ្នាលើបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលចិនមានជម្លោះជាមួយនឹងបណ្តាប្រទេសអាស៊ានខ្លះ។
លោកបណ្ឌិត ឈាង វណ្ណារិទ្ធ អ្នកវិភាគកិច្ចការតំបន់និងជាប្រធានវិទ្យាស្ថានចក្ខុវិស័យអាស៊ីលើកឡើងថា ប្រទេសកម្ពុជាមិនមានគោលជំហរជំទាស់នឹងប្រទេសសមាជិកអាស៊ានក្នុងបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូងនោះទេ បើពិនិត្យលើការថ្លែងនានារបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានាពេលកន្លងមកនោះ។
លោកបានថ្លែងតាមសារឆ្លើយឆ្លងលើបណ្តាញទំនាក់ទំនងសង្គមមួយតាមន័យដើមថា៖
«Statement [សេចក្តីថ្លែងការណ៍] របស់ថ្នាក់ដឹកនាំកម្ពុជាកន្លងទៅ គឺវាស្របទៅនឹងអាស៊ានទាំងអស់។ អ៊ីចឹងអត់មានស្អីដែលជាការបន្ទុចបង្អាក់ នៅក្នុងជំហររួមរបស់អាស៊ានទាក់ទងបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បួងនោះទេ»។
ប្រទេសប្រ៊ុយណេ ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន វៀតណាម និងកោះតៃវ៉ាន់បានប្រជែងទាំងស្រុង ឬក៏មួយផ្នែកជាមួយនឹងការទាមទារកាន់កាប់របស់ចិនចំនួន ៩០ ភាគរយនៃសមុទ្រចិនខាងត្បូងដែលមានទំហំ៣ លាន៥ សែនគីឡូម៉ែត្រការ៉េនេះ និងសំបូរទៅដោយធនធានមច្ឆា និងប្រេង។
ប្រទេសចិនបានព្រមានប្រទេសទាមទារអធិបតេយ្យភាពសមុទ្រចិនខាងត្បូងផ្សេងទៀតតាំងពីឆ្នាំ ២០១០ មកម្ល៉េះ ដោយការចាក់ដីបំពេញកោះតូចៗជាច្រើន ដែលកោះមួយចំនួនសម្រាប់ការប្រើប្រាស់យោធា។
បច្ចុប្បន្ននេះ ប្រទេសចិន និងបណ្ដាប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍កំពុងចរចាអំពីក្រមប្រតិបត្តិនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដើម្បីរារាំងមិនឲ្យមានជម្លោះកើតឡើង ប៉ុន្តែក្រមប្រតិបត្តិដែលគ្រោងនឹងព្រមព្រៀងនៅឆ្នាំ ២០២១ ខាងមុខនេះ ត្រូវគេរំពឹងថាធ្វើយ៉ាងណាកុំឲ្យមានភាសាដែលប្រឆាំងនឹងចិននៅក្នុងនោះ៕
