នៅដើមសប្តាហ៍នេះ លោកគី ឫទ្ធី ចៅក្រមស៊ើបសួរ បានចាប់ផ្តើមសាកសួរសាក្សីពីរនាក់បន្ថែមទៀតក្នុងសំណុំរឿងក្បត់ជាតិរបស់លោកកឹម សុខា ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលត្រូវបានរំលាយចោលតាមបណ្តឹងរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាកាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧។
លោកកឹម សុខា ត្រូវបានអាជ្ញាធរចាប់ឃុំខ្លួនកាលពីដើមខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៧ ក្រោយពីអាជ្ញាធរកម្ពុជាបានសង្ស័យថា លោកបានប្រព្រឹត្តអំពើក្បត់ជាតិ ដោយការរួមគំនិតជាមួយរដ្ឋបរទេស ដើម្បីផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់នៅប្រទេសកម្ពុជា។ លោកត្រូវបានតុលាការក្រុងភ្នំពេញចោទពីបទសន្ទិដ្ឋិភាពជាមួយបរទេស។
នាថ្ងៃអង្គារនេះ អ្នកស្រីស ស៊ន សកម្មជនធីធ្លីនៅសហគមន៍បុរីកីឡា ដែលត្រូវគេសង្កេតឃើញថា បានចូលរួមជាញឹកញាប់ក្នុងការធ្វើយុទ្ធនាការថ្ងៃច័ន្ទពណ៌ខ្មៅកាលពីឆ្នាំមុន ត្រូវបានលោកគី ឫទ្ធី ចៅក្រមស៊ើបសួរនៃតុលាការក្រុងភ្នំពេញ សួរនាំអំពីតួនាទីរបស់អ្នកស្រីក្នុងការចូលរួមធ្វើយុទ្ធនាការថ្ងៃច័ន្ទពណ៌ខ្មៅ ដែលតុលាការអះអាងថា មានការទំនុកបម្រុងពីមជ្ឈដ្ឋានផ្សេងៗ រួមទាំងសង្គមស៊ីវិល។
ក្រោយការសាកសួរដែលមានរយៈពេលប្រហែលពីរម៉ោង អ្នកស្រីថ្លែងប្រាប់អ្នកយកព័ត៌មានថា៖
«[តុលាការ]សួរហ្នឹង ភាគច្រើនគេផ្តោតលើមីងធ្វើយុទ្ធនាការពណ៌ខ្មៅអីចឹង ដូចជា[តុលាការ]ថា នៅសុខៗ មីងធ្វើហ្នឹងមិនធ្វើខ្លួនឯងទេ។ គេ[តុលាការ]ថា មានអ្នកធ្វើសេណារីយោច្រើន តាំងពីសង្គមស៊ីវិល តាំងពីក្រៅប្រទេសអី ដូចថា មានការឧបត្ថម្ភឲ្យមីងធ្វើ បានមីងមានលទ្ធភាពធ្វើ។ គេ [តុលាការ]មើលមកលទ្ធភាពមីងហ្នឹងគឺថា គ្មានលទ្ធភាពនឹងធ្វើទេ ហើយ [តុលាការថា] ធ្វើយុទ្ធនាការថ្ងៃច័ន្ទពណ៌ខ្មៅហ្នឹង មីងធ្វើតាមសង្គ្រោះជាតិឃោសនាឲ្យធ្វើ ព្រោះអីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិក៏គេពាក់អាវខ្មៅដែរ តំណាងរាស្ត្រ។ អីចឹង មីងថា មីងអត់ដឹងថា សង្គ្រោះជាតិអំពាវនាវឲ្យធ្វើពេលណាផង!»
សកម្មជនដីធ្លីរូបនេះយល់ថា ការចោទសួររបស់តុលាការមកលើអ្នកស្រីហាក់ដូចជាចង់ដាក់បន្ទុកទៅលើអ្នកស្រីថា អ្នកស្រីមានតួនាទីណានៅក្នុងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។
អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍បន្ថែមថា៖
«មីងយល់ឃើញថា ពួកគាត់ សួរមីងហ្នឹង គាត់ចង់ផ្តោតមីងថា មីងហ្នឹងមានតួនាទីអីមួយនៅក្នុងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។ អីចឹង មីងថា អត់មានទេ។ មីងអត់មានតួនាទីអីទេ។ ហើយ[តុលាការសួរថា] មីងគាំទ្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិហ្នឹង យ៉ាងម៉េចខ្លះ? ចេះតែសួរ ទាញមីងទៅគណបក្សសង្គ្រោះជាតិហ្នឹង។ តែមីងថា អត់ ព្រោះមីងអត់មានតួនាទីអី មីងធ្វើតែរឿងដីធ្លី ផ្ទះសម្បែង។ បើមានផ្ទះបានសំណងសមរម្យ មីងឈប់ហើយ ហើយគាត់[តុលាការ]សួរថា៖ ម៉េចបានមីងមិនទៅយកសំណង បើគេឲ្យហើយ!។ គេឲ្យហ្នឹង ឲ្យទិញផ្ទះអត់បាន សងគេអត់គ្រាន់»។
កាលពីថ្ងៃច័ន្ទ សាក្សីម្នាក់ទៀតគឺលោកវន់ ពៅ មេដឹកនាំសមាគមសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធហៅកាត់ថា IDEA ត្រូវបានលោកគី ឫទ្ធី ចៅក្រមស៊ើបសួរ សាកសួរក្នុងសំណុំរឿងលោកកឹម សុខា នេះផងដែរ។
លោកវន់ ពៅ បានប្រាប់ VOA តាមទូរស័ព្ទកាលពីថ្ងៃច័ន្ទថា តុលាការបានសួរនាំលោកពាក់ព័ន្ធនឹងទំនាក់ទំនងរបស់សមាគមរបស់លោកជាមួយលោកកឹម សុខា ដែលត្រូវបានតុលាការភ្នំពេញដោះលែងឲ្យនៅក្រៅឃុំកាលពីថ្ងៃច័ន្ទ។
លោកនិយាយថា៖
«បាទ សួរនាំពាក់ព័ន្ធទៅនឹងព្រឹត្តិការណ៍ចុងឆ្នាំ២០១៣ និងដើមឆ្នាំ២០១៤ ហើយសួរនាំទាក់ទងទៅនឹងទំនាក់ទំនងរវាងសមាគម និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ហើយរវាងខ្ញុំជាមួយឯកឧត្តមកឹម សុខា ចំណុចសំខាន់ៗ»។
ប្រធានសមាគមសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធនេះបន្តថា លោកក៏មិនយល់ផងដែរចំពោះការព្យាយាមរបស់តុលាការក្នុងការយកចម្លើយពីលោកក្នុងសំណុំរឿងក្បត់ជាតិរបស់លោកកឹម សុខា ដែលបានទៅសួរសុខទុក្ខលោកវន់ ពៅ នៅពេលលោកវន់ ពៅ ជាប់ក្នុងពន្ធនាគារត្រពាំងផ្លុង ក្រោយព្រឹត្តិការណ៍បាតុកម្មទ្រង់ទ្រាយធំមួយរបស់កម្មករក្នុងឧស្សាហកម្មកាត់ដេរ កាលពីចុងឆ្នាំ២០១៣ និងដើមឆ្នាំ២០១៤។
«ចំណុចនេះ ខ្ញុំហាក់ដូចជាមិនយល់ដែរ ប្រហែលជាតុលាការ គេយល់ឃើញថា កាលពីឆ្នាំ២០១៤ ពេលខ្ញុំធ្វើការតវ៉ាបញ្ចុះតម្លៃសាំង គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ គេបាតុកម្មផងដែរ ហើយគេ[តុលាការ]ប្រហែលជាមើលឃើញសកម្មភាពបាតុកម្ម តវ៉ារឿងថ្លៃសាំងនេះ។ ចំណុចមួយទៀត ប្រហែលគេឃើញកាលខ្ញុំជាប់ពន្ធនាគារ ឯកឧត្តមកឹម សុខា ទៅសួរសុខទុក្ខអីចឹងទៅណា៎។ ប្រហែលជាចំណុចហ្នឹងហើយ បានគេភ្ជាប់មើលទៅ!»
កាលពីខែឧសភា តុលាការក្រុងភ្នំពេញបានកោះហៅសាក្សីចំនួន៨នាក់ ក្នុងសំណុំរឿងលោកកឹម សុខា នេះ។ ក្នុងចំណោមអ្នកទាំងប្រាំបីនាក់នោះ មានអ្នកស្រីចក់ សុភាព ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា និងលោកសៀ ភារម្យ ប្រធានអង្គការក្រុមការងារពិសេសសិទ្ធិលំនៅដ្ឋាន។
លោកសៀ ភារម្យ កំពុងរស់នៅដោយនិរទេសខ្លួននៅឯសហរដ្ឋអាមេរិកដើម្បីគេចពីការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញពីសំណាក់អាជ្ញាធរកម្ពុជា។ លោកជាអ្នកគាំទ្រចលនាសង្គ្រោះជាតិ ដែលដឹកនាំដោយលោកសម រង្ស៊ី ដែលកំពុងរស់នៅដោយនិរទេសខ្លួនឯងនៅប្រទេសបារាំង។
មានសាក្សីជាច្រើនរូបទៀតត្រូវបានតុលាការកោះហៅឲ្យចូលខ្លួនបំភ្លឺក្នុងនាមជាសាក្សី ក្នុងនោះមានលោកម៉ម សូណង់ដូ ប្រធានវិទ្យុសំបុកឃ្មុំ ដែលជាអតីតអ្នកគាំទ្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិមួយរូបផងដែរ។
VOA បានព្យាយាមសុំការអធិប្បាយពីលោកលី សុផាណា អ្នកនាំពាក្យសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ អំពីការសួរនាំសាក្សីបន្ថែមក្នុងសំណុំរឿងលោកកឹម សុខា ដដែលនេះ តែលោកមិនឆ្លើយតបទៅនឹងសំណួរដែលបានផ្ញើទៅទូរស័ព្ទដៃរបស់លោកនោះទេ។
លោកមាស នី អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវខាងការអភិវឌ្ឍសង្គម បានប្រាប់ VOA កាលពីថ្ងៃច័ន្ទថា តុលាការទំនងជាព្យាយាមបំពេញទៅតាមនីតិវិធី ដើម្បីឈានដល់ការបញ្ចប់សំណុំរឿងរបស់លោកកឹម សុខា នៅពេលតុលាការបានផ្តើមសាកសួរសាក្សីបន្ថែម ហើយលោកកឹម សុខា ត្រូវបានតុលាការអនុញ្ញាតឲ្យបានស្ថិតនៅក្រៅឃុំនោះ។
លោកមានប្រសាសន៍បន្ថែមថា៖
«ហើយនៅក្នុងការហៅអ្នកដែលពាក់ព័ន្ធទៅសួរនាំនេះ ខ្ញុំគិតថា នេះជាផ្នែកមួយនៃការបង្កើនពន្លឿន ប៉ុន្តែគ្រាន់តែថា រឿងមកដល់លទ្ធផលចុងក្រោយ វានឹងទៅជាស្អីៗ យើងមិនទាន់ដឹងទេ។ ប៉ុន្តែយើងមើលទៅតុលាការ ដូចជាបានបង្កើនល្បឿននៃការស៊ើបសួរហ្នឹងច្រើនដែរ មុនពេលដោះលែង»។
កាលពីថ្ងៃច័ន្ទកន្លងទៅថ្មីៗនេះ លោកកឹម សុខា ដែលជាគូប្រជែងនយោបាយសំខាន់មួយរូបរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន ត្រូវបានសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ សម្រេចឲ្យស្ថិតនៅក្នុងការឃុំឃាំងក្នុងផ្ទះ ជំនួសការជាប់ឃុំក្នុងពន្ធនាគារ បន្ទាប់ពីប្រធានគណបក្សជំទាស់រូបនេះត្រូវបានតុលាការឃុំខ្លួនអស់រយៈពេលមួយឆ្នាំនៅក្នុងពន្ធនាគារត្រពាំងផ្លុងក្បែរទល់ដែនវៀតណាម។
យ៉ាងណាក៏ដោយ លោកកឹម សុខា អតីតប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា មិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យមានការប្រាស្រ័យទាក់ទងអ្នកគាំទ្រ ឬចូលរួមសកម្មភាពនយោបាយអ្វីនោះទេ។
ការដោះលែងមេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងដែលត្រូវបានគេផាត់ចេញពីការបោះឆ្នោតកាលពីខែកក្កដាកន្លងទៅនេះ កើតមានឡើងក្រោយពីមានការទាមទារពីប្រទេសកាន់លទ្ធិប្រជាធិបេតយ្យនៅបស្ចិមលោក និងសហរដ្ឋអាមេរិកឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ស្តារដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ នៅពេលមានការបង្ក្រាបលើក្រុមអ្នកនយោបាយជំទាស់ សារព័ត៌មានឯករាជ្យ និងអង្គការសង្គមស៊ីវិលនានា ដែលមិនរណបនឹងរដ្ឋាភិបាលទីក្រុងភ្នំពេញ។
សហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុប បានព្រមានជាញឹកញាប់អំពីការដាក់គំនាបខាងការធ្វើដំណើរលក្ខណៈបុគ្គល និងពាណិជ្ជកម្ម ដោយសហរដ្ឋអាមេរិកបានពង្រីកវិសាលភាពនៃការរឹតបន្តឹងលើទិដ្ឋាការដល់មន្ត្រីកម្ពុជារូបណា ដែលបានធ្វើឲ្យខូចដំណើរការប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា ចំណែកឯសហភាពអឺរ៉ុប បានព្រមានសើរើកម្មវិធីអនុគ្រោះពន្ធ ដែលគេស្គាល់ថា «អនុគ្រោះពន្ធសម្រាប់អ្វីៗទាំងអស់វៀរលែងតែអាវុធ» Everything But Arms មកលើការនាំចេញទំនិញកម្ពុជាទៅកាន់ទីផ្សារសហភាពអឺរ៉ុប។
លោកអំ សំអាត ប្រធានការិយាល័យបច្ចេកទេសស៊ើបអង្កេតរបស់អង្គការឃ្លាំមើល និងការពារសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ ដែលបានឃ្លាំមើលការសួរនាំសាក្សីក្នុងសំណុំរឿងលោកកឹម សុខា នេះ និយាយថា ការបន្តសួរសាក្សីនេះជានីតិវិធីរបស់តុលាការក្រុងភ្នំពេញ ដែលបានចេញដីកាកោះហៅសាក្សីមុនពេលដែលលោកកឹម សុខា ត្រូវបានតុលាការអនុញ្ញាតឲ្យបានស្ថិតនៅក្រៅឃុំ។
យ៉ាងណាក៏ដោយ លោកថា តុលាការគួរបញ្ឈប់ការហៅសាក្សីបន្ថែម ហើយដែលមិនចាំបាច់ ដើម្បីឈានដល់ការសន្និដ្ឋានរឿងក្តីក្បត់ជាតិដ៏គួរឲ្យសង្ស័យនេះ៕
