សកម្មជនសង្គមនិងនយោបាយយ៉ាងតិច៦នាក់ ត្រូវបានដោះលែងជាបន្តបន្ទាប់ នាពេលថ្មីៗនេះ ដែលនាំឲ្យអ្នកឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សមើលឃើញថា ជាការសម្រាលមួយផ្នែកនៃស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងនយោបាយនៅកម្ពុជា។
ដំណាលគ្នានឹងការដោះលែងសកម្មជនទាំងនោះ សកម្មជនការពារបរិស្ថាន៦នាក់នៃចលនាមាតាធម្មជាតិ នឹងត្រូវនៅបន្តស្ថិតក្នុងពន្ធនាគារ។ សកម្មជនបរិស្ថាននៃចលនាមាតាធម្មជាតិ៣នាក់ក្នុងចំណោម៦នាក់នោះ ត្រូវបានសាលាឧទ្ធរណ៍កាត់ព្យួរទោស និងអនុញ្ញាតឲ្យស្ថិតនៅក្រៅឃុំ។ ប៉ុន្តែពួកគេនៅរងការចោទប្រកាន់មួយផ្សេងទៀត គឺបទរួមគំនិតក្បត់ ដែលបានចោទទៅលើសកម្មជនបរិស្ថាន៣នាក់ទៀតនៃចលនាមាតាធម្មជាតិដដែលនោះ។
នាយករងទទួលបន្ទុកឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការលីកាដូ លោក អំ សំអាត ប្រាប់វីអូអេនៅថ្ងៃអង្គារថា ការសម្រេចរបស់តុលាការ ដែលនាំឲ្យមានការដោះលែងសកម្មជនក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានថ្ងៃចុងក្រោយនេះ គឺមានគោលដៅបន្ថយកម្តៅនៃការរិះគន់របស់អ្នកពាក់ព័ន្ធក្នុងកិច្ចការសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យ។
លោកថ្លែងថា៖ «ទោះបីជាមានការដោះលែងខ្លះក៏ដោយ ក៏អ្នកទាំងអស់ហ្នុង ត្រូវបានផ្តន្ទាទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគារផងដែរ ដែលកន្លងមក សហគមន៍ជាតិ អន្តរជាតិ និងអ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្ស និងអង្គទូតមួយចំនួន គេថា ការចាប់ ការឃុំខ្លួនកន្លងមកនេះ គឺជាការបំពារបំពាន និងរឹតត្បិតទៅលើសេរីភាពជាមូលដ្ឋានរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ជាពិសេសេ គឺសេរីភាពក្នុងការជួបជុំ ការប្រមូលផ្តុំ និងការបញ្ចេញមតិ ដោយសន្តិវិធីនោះបាទ»។
បើតាមលោក អំ សំអាត សកម្មជនបរិស្ថានដែលកំពុងជាប់ឃុំ ក៏គួរត្រូវទទួលបានការដោះលែងមកវិញ ដើម្បីអនុញ្ញាតឲ្យពួកគេអាចចូលរួមក្នុងការទប់ស្កាត់ការបំផ្លាញបរិស្ថានក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
ក្នុងសំណុំរឿងសកម្មជនបរិស្ថាន លោក Alejandro Gonzalez Davidson ស្ថាបនិកនៃអង្គការមាតាធម្មជាតិ ដែលត្រូវបានបណ្តេញចេញពីកម្ពុជាកាលពីឆ្នាំ ២០១៥ ក៏ត្រូវបានតុលាការផ្តន្ទាទោសពី«បទញុះញង់ឲ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋជាអាទិ៍» ហើយក៏កំពុងរងបទចោទមួយទៀត គឺរួមគំនិតក្បត់។
ដោយឡែក សកម្មជនសង្គម និងនយោបាយទាំង៦នាក់ដែលទើបត្រូវបានតុលាការដោះលែងកាលពីពេលថ្មីៗនេះ រួមមានសកម្មជនខ្លះនៃក្រុមខ្មែរថាវរៈ ដែលលេចធ្លោក្នុងការតវ៉ាប្រឆាំងការចាប់ខ្លួនមេដឹកនាំសហជីពលោក រ៉ុង ឈុន សកម្មជនមួយរូបទៀតនៃសមាគមសម្ព័ន្ធនិស្សិតបញ្ញវន្តខ្មែរ ព្រមទាំងសកម្មជននៃអតីតគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលត្រូវបានផាត់ចេញពីការបោះឆ្នោតកាលពីឆ្នាំ២០១៨។
ពួកគេភាគច្រើនរងការចោទប្រកាន់ពីបទញុះញង់ និងត្រូវបានតុលាការព្យួរទោសដែលនៅសេសសល់ ហើយក៏ត្រូវដាក់ឲ្យស្ថិតក្រោមការត្រួតពិនិត្យរបស់តុលាការយ៉ាងតិចពីរឆ្នាំ ក្នុងនោះ គឺការមិនតម្រូវឲ្យចាកចេញពីប្រទេសផងដែរ។ នេះបើតាមសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការក្រុងភ្នំពេញកាលពីកន្លងមក។
សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស និងជាអនុប្រធានសមាគមសម្ព័ន្ធនិស្សិតបញ្ញវន្តខ្មែ លោក មាន ព្រហ្មមុន្នី ប្រាប់វីអូអេនៅថ្ងៃអង្គារថា តុលាការមិនផ្តល់យុត្តិធម៌ឲ្យលោក ហើយលោកការពារថា ខ្លួនមិនបានធ្វើសកម្មភាពឧក្រិដ្ឋ តែបានចូលរួមលើកស្ទួយដំណើរការប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។ លោកថា ក្រោយពីបានចេញពីពន្ធនាគារកាលពីថ្ងៃទី៥ខែ វិច្ឆិកានោះ លោកនឹងដាក់ពាក្យបណ្តឹងឧទ្ធរណ៍ ដើម្បីឲ្យបានរួចពីបទចោទប្រកាន់ក្នុងសំណុំរឿងញុះញង់។
លោកបន្ថែមថា លោកមិនសោកស្តាយទេ ដែលបានចូលរួមជាមួយសកម្មជនឯទៀត ទាមទារឲ្យមានការដោះលែងលោក រ៉ុង ឈុន ដែលត្រូវបានអាជ្ញាធរចាប់ដាក់ក្នុងពន្ធនាគារ បន្ទាប់ពីចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ដ៏ចម្រូងចម្រាស ពាក់ព័ន្ធនឹងការកំណត់ខណ្ឌសីមាព្រំដែនកម្ពុជា-វៀតណាម ក្នុងខេត្តត្បូងឃ្មុំ។
លោកនិយាយថា៖ «អត់សោកស្តាយទេ ព្រោះខ្ញុំថា ជាអំពើត្រឹមត្រូវ ដែលយើងធ្វើ។ មនុស្សជាតិត្រូវតែធ្វើ ព្រោះរឿងអយុត្តិធម៌ក្នុងសង្គមរឿងរបស់ប្រទេស ហើយគឺជាសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ត្រូវតែមានពីកំណើត ពីធម្មជាតិមក ដូច្នេះ ខ្ញុំថាមិនមែនជារឿងអីសោកស្តាយទេ ហើយកាលណាមានអំពើប៉ះពាល់សិទ្ធិដល់អ្នកដទៃ យើងត្រូវតែការពារ ទៅតាមគោលការណ៍ច្បាប់ជាតិ និងអន្តរជាតិ»។
កញ្ញា ឡុង សុខលីន វ័យ២១ឆ្នាំ ដែលជាប្អូនស្រីបង្កើតរបស់កញ្ញា ឡុង គន្ធា ដែលជាអ្នកការពារបរិស្ថាននៃចលនាមាតាធម្មជាតិ ចង់ឃើញបងស្រីមានសេរីភាពឡើងវិញ ដូចសកម្មជនឯទៀត ដោយបារម្ភថា ការជាប់ពន្ធនាគារយូរឆ្នាំអាចនាំឲ្យខាតបង់ការរៀនសូត្រ។
កញ្ញា សុខលីន ប្រាប់វីអូអេថា៖ «ខ្ញុំបារម្ភពីសុខទុក្ខបងស្រីខ្ញុំ ហើយនឹងសកម្មជនផ្សេងទៀត ព្រោះអីពួកគាត់ជាសកម្មជនបរិស្ថានដែលការពារធនធានធម្មជាតិ។ ពេលដែលចាប់ពួកគាត់អ៊ីចឹង វាគំរាមកំហែងដល់យុវជនផ្សេងទៀត ដែលគេឃើញអ៊ីចឹង ពួកគាត់នឹងអត់ហ៊ានធ្វើសកម្មភាព ដើម្បីការពារ ឬក៏បញ្ចេញមតិ ទៅលើបញ្ហាដែលពួកគាត់មើលឃើញទេ។ ហើយវាជាការបារម្ភមួយទៀតសម្រាប់ខ្ញុំ គឺបងស្រីខ្ញុំ គាត់នឹងប្រឈមការជាប់យូរទៀត អ៊ីចឹងគាត់ខាតក្នុងការសិក្សារបស់គាត់ទៀត»។
កាលពីថ្ងៃទី៥ ខែវិច្ឆិកា សាលាឧទ្ធរណ៍បានចេញសេចក្តីសម្រេច ដោយព្យួរទោសសាកល្បងសកម្មជនបរិស្ថាន៣នាក់ ដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួនកាលពីឆ្នាំមុន ប៉ុន្តែសិទ្ធិ និងសេរីភាពរបស់ពួកគេត្រូវបានកំហិតរយៈពេល៣ឆ្នាំ ដោយការដាក់ឲ្យស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតពិនិត្យរបស់តុលាការ។
សកម្មជនជាយុវជនបរិស្ថានទាំង៣នាក់នោះ រួមមាន លោក ថុន រដ្ឋា កញ្ញា ឡុង គន្ធា និងកញ្ញា ភួន កែវរស្មី ដែលត្រូវបានអាជ្ញាធរចាប់ខ្លួន កាលពីខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២០ ពីបទញុះញង់ឲ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋជាអាទិ៍ ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងគម្រោងយុទ្ធនាការដើរតែម្នាក់ឯងរបស់កញ្ញា ឡុង គន្ធា ទៅកាន់គេហដ្ឋានរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី ដើម្បីស្នើសុំឲ្យបញ្ឈប់ការលុបបឹងតាមោក។ សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញបានផ្តន្ទាទោសពួកគេដាក់ពន្ធនាគារ កាលពីខែឧសភា ឆ្នាំ២០២១។
ប៉ុន្តែយុវជនបរិស្ថានទាំង៣នាក់នោះ នៅជាប់ចោទមួយករណីទៀតពីបទក្បត់ជាតិ ដែលអាចជាប់ពន្ធនាគារ រហូតដល់១០ឆ្នាំ ប្រសិនបើត្រូវបានតុលាការផ្តន្ទាទោស។ ករណីនេះ ជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងយុវជនបរិស្ថានមាតាធម្មជាតិ៣រូបផ្សេងទៀត ដែលកំពុងជាប់ឃុំខ្លួនបណ្តោះអាសន្នដែរ គឺកញ្ញា ស៊ុន រដ្ឋា លោក យឹម លាងហ៊ី និងលោក លី ចាន់ដារ៉ាវុត ។
លោក អំ សំអាត នាយករងទទួលបន្ទុកឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការលីកាដូ ប្រាប់វីអូអេបន្ថែមទៀតថា ការចោទប្រកាន់របស់តុលាការមកលើសកម្មជនបរិស្ថានទាំង៦រូបខាងលើនោះ មានលក្ខណៈធ្ងន់ធ្ងរ និងផ្ទុយពីនិន្នាការសាកលលោកដែលផ្តល់តម្លៃដល់សកម្មភាពការពារបរិស្ថាន។
លោកថ្លែងថា៖ «បើយើងមើលស្ថានភាពនៃការចោទប្រកាន់ទៅលើយុវជនការពារបរិស្ថានចំនួន៦នាក់ផ្សេងទៀត ពីបទរួមគំនិតក្បត់ហ្នឹង គឺជាស្ថានភាពមួយធ្ងន់ធ្ងរណាស់សម្រាប់អ្នកការពារបរិស្ថាន ពីព្រោះ យើងមើលការរិះគន់កន្លងមក នៅក្នុងពិភពលោក សកម្មជនដែលការពារបរិស្ថាន ត្រូវទទួលបានការលើកទឹកចិត្ត។ ក៏ប៉ុន្តែសកម្មជនបរិស្ថាននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា គឺត្រូវបានចាប់ខ្លួន និងឃុំខ្លួន ហើយចោទប្រកាន់ពីបទ...ត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទឧក្រិដ្ឋបន្ថែមទៀតនោះបាទ»។
មន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្សរូបនេះឲ្យដឹងថា ខាងពន្ធនាគារនឹងមានការដោះលែងសកម្មជនជាបន្តបន្ទាប់ទៀតនៅពេលខាងមុខ ក្នុងនោះ គឺអ្នកស្រី ឈឿន ដារ៉ាវី លោក ហ៊ុន វណ្ណៈ នៃក្រុមខ្មែរថាវរៈ អាចនឹងត្រូវដោះលែងនៅថ្ងៃទី១២ ខែវិច្ឆិកា។ ចំណែកយុវជន កាក់ សុវណ្ណច្ឆ័យ កូនប្រុសរបស់អតីតមន្ត្រីបក្សជំទាស់ ក៏នឹងត្រូវដោះលែងនៅថ្ងៃទី១០ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២១។
រដ្ឋលេខាធិការ និងជាអ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌លោក ជិន ម៉ាលីន ថ្លែងថា ការដោះលែងសកម្មជនជាបន្តបន្ទាប់នេះ គឺជាផ្នែកមួយនៃយុទ្ធនាការរបស់ក្រសួងយុត្តិធម៌ក្នុងការដោះស្រាយការកកស្ទះសំណុំរឿងនៅតុលាការ និងបញ្ហាចង្អៀតណែនក្នុងពន្ធនាគារ ដែលអនុវត្តទៅលើជនទូទៅ ដោយមិនកំណត់ថា ជាសកម្មជន ឬក៏មិនមែនជាសកម្មជននោះទេ។
លោកប្រាប់វីអូអេថា៖ «ការបន្ធូរបន្ថយទោស ការដោះលែងឲ្យនៅក្រៅឃុំ ការសម្រេចសេចក្តីសកម្មជន នាពេលថ្មីៗនេះ គឺផ្អែកតាមគោលការណ៍ណែនាំរបស់ក្រសួងយុត្តិធម៌ ដែលបានដាក់ចេញក្នុងអំឡុងពេលយុទ្ធនាការនៃការដោះស្រាយការកកស្ទះសំណុំរឿង និងភាពចង្អៀតណែនពន្ធនាគារ។ ហើយគោលការណ៍ទាំងអស់នេះ គឺថាក្រសួងលើកចិត្តឲ្យបន្ត បន្តទៅទៀត មិនមែនយុទ្ធនាការចប់ លែងអនុវត្តទេ គឺថាបន្តទៅទៀតជានិរន្តរ៍ ទោះបីយុទ្ធនាការចប់ក៏ដោយ»។
លោកបន្ថែមថា សកម្មជនដែលត្រូវបានដោះលែងហើយតែនៅធ្វើសកម្មភាពបំពានច្បាប់នោះ ក៏នឹងត្រូវបន្តទទួលខុសត្រូវតាមផ្លូវច្បាប់ដែលមានជាធរមាន៕
