នៅថ្ងៃសុក្រនេះ អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត (Rhona Smith) អ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា បានបញ្ចប់បេសកកម្មរបស់អ្នកស្រី រយៈពេល១០ថ្ងៃ នៅកម្ពុជា។ លោកស្រីបានមើលឃើញថា ស្ថានភាពទូទៅនៅក្នុងប្រទេស រួមទាំងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យ នៅតែមានភាពតានតឹង។
នៅថ្ងៃសុក្រនេះ ប្រេសិតអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត បានលើកឡើងពីក្តីបារម្ភ និងបញ្ហាប្រឈមនានារបស់កម្ពុជា ពាក់ព័ន្ធនឹងលំហប្រជាធិបតេយ្យ ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ ការគោរពសិទ្ធិកុមារ និងសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិច និងការរឹតបន្តឹងលើសិទ្ធិនយោបាយ រួមទាំងបញ្ហាផ្សេងៗទៀត ខណៈការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៨ខិតជិតមកដល់។
អ្នកស្រី ស្មីត បានលើកឡើងយ៉ាងដូច្នេះ ក្រោយពីបញ្ចប់ទស្សនកិច្ចស្វែងយល់ពីការវិវត្តនៃការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងដំណើរការអនុវត្តលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា រយៈពេល១០ថ្ងៃ នៅថ្ងៃសុក្រនេះ។
ថ្លែងទៅកាន់ក្រុមអ្នកយកព័ត៌មានក្នុងសន្និសីទព័ត៌មាន រៀបចំឡើងនៅការិយាល័យឧត្តមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស ស្ថិតក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត បានថ្លែងថា ជាមួយនឹងបញ្ហាដែលនៅសេសសល់ និងមិនទាន់បានដោះស្រាយ ក្នុងកិច្ចព្រងឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ វិស័យសង្គម នយោបាយ និងយុត្តិធម៌នេះ ប្រទេសកម្ពុជាកំពុងស្ថិតក្នុងស្ថានភាពមួយគួរឲ្យបារម្ភ។
អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត មានប្រសាសន៍ថា៖
«ស្ថានភាពទូទៅនៅក្នុងប្រទេសនៅតែមានភាពតានតឹង។ ប្រទេសកម្ពុជា ហាក់ដូចជាកំពុងខិតទៅជិតស្ថានភាពគ្រោះថ្នាក់។ ចំណាត់ការផ្លូវច្បាប់ជាច្រើនប្រឆាំងនឹងអ្នកនយោបាយ ការចោទប្រកាន់ពីការរំលោភលើអព្យាក្រឹត្យ ខាងនយោបាយរបស់អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល សវនាការសម្រេចពន្យាពេលការឃុំបណ្តោះអាសន្ន ការបំភិតបំភ័យ និងការភ័យខ្លាច ដើរមិនស្របគ្នាជាមួយនឹងបរិយាកាសមួយដែលនាំឲ្យមានការបោះឆ្នោតដោយសេរីនោះទេ។ ខ្ញុំសូមជំរុញរាជរដ្ឋាភិបាលឲ្យធានាថា គ្រប់ភាគីទាំងអស់មានលទ្ធភាពក្នុងការសួរដេញដោលគ្នា និងការពិភាក្សាគ្នាដោយចំហរលើបញ្ហា ដែលជាកង្វល់របស់ប្រជាជនកម្ពុជាទាំងអស់»។
អ្នករាយការណ៍អង្គការសហប្រជាជាតិរូបនេះ ក៏បានបន្តថា កម្ពុជាត្រូវធានាឲ្យបាននូវលិទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស ហើយផ្តល់សិទ្ធិឲ្យក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលអនុវត្តន៍សិទ្ធិរបស់ពួកគេ ដោយមិនប្រកាន់និន្នាការនយោបាយនោះឡើយ។
«ការរឹតត្បិតដោយមិនចាំបាច់ ចំពោះសេរីភាពប្រមូលផ្តុំបានបង្អាក់ដល់សកម្មភាពស្របច្បាប់ជាច្រើនរបស់សង្គមស៊ីវិល។ កម្ពុជាគួរតែជាប្រទេសមួយប្រកាន់យកនូវរបបប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្សដ៏រស់រវើក ហើយដែលលើកទឹកចិត្ត (មិនមែនដាក់ទណ្ឌកម្មឡើយ) និងឲ្យមានការពិភាក្សាដេញដោល និងការបញ្ចេញមតិដោយសមហេតុផល ព្រោះថាការពិភាក្សាប្រកបដោយផ្លែផ្កាចំពោះរឿងនយោបាយ គឺជាការត្រួសត្រាយផ្លូវមួយឈានទៅរកការបោះឆ្នោតដោយត្រឹមត្រូវពេញលេញ។ វាគឺជារឿងពិបាកយល់ នៅពេលដែលអង្គការសង្គមស៊ីវិល ហើយនិងសហជីពត្រូវបានតម្រូវឲ្យមានអព្យាក្រឹតភាពផ្នែកនយោបាយ។ ផ្ទុយទៅវិញ មន្ត្រីរាជការ ហើយនិងកងកម្លាំងនគរបាល និងយោធាឯណោះទៅវិញទេ ដែលត្រូវប្រកាន់ជំហរអព្យាក្រឹតចំពោះរឿងនយោបាយ»។
ក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់អ្នកស្រីចំនួន ១០ថ្ងៃ នៅកម្ពុជា ដែលបានបញ្ចប់នាថ្ងៃសុក្រនេះ អ្នករាយការណ៍ពិសេស អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត បានជួបសន្ទនាជាមួយក្រុមមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលទទួលបន្ទុកបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស យុត្តិធម៌ រដ្ឋមន្ត្រីនៃក្រសួងមហាផ្ទៃ សង្គមកិច្ច ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល មេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំង សកម្មជនការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាជនរងគ្រោះនានាជាច្រើនផ្សេងទៀត។ អ្នកស្រីក៏បានបានទៅធ្វើទស្សនកិច្ចក្នុងមន្ទីរអប់រំកែប្រែព្រៃស និងស្វែងយល់ពីមណ្ឌលព្រៃស្ពឺដែលជាកន្លែងដាក់អ្នកសុំទាន និងគ្មានទីជម្រក។
លោក សួស យ៉ារ៉ា អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានប្រាប់ VOA ថា ការវាយតម្លៃរបស់អ្នកស្រី ស្មីត ចំពោះការប្រើប្រាស់សិទ្ធិនយោបាយរបស់ពលរដ្ឋកម្ពុជា មិនបានបញ្ជាក់ពីទិដ្ឋភាពជាក់ស្តែងក្នុងសង្គមកម្ពុជានោះឡើយ។
«យើងយល់ឃើញថា គ្រាន់ជាទស្សនកិច្ចមួយ មិនអាចជាកញ្ចក់ឆ្លុះបញ្ចាំងនូវបញ្ហាទាំងឡាយនៅក្នុងសង្គមកម្ពុជាបាននោះទេ អញ្ចឹងវឌ្ឍនភាព ត្រូវធ្វើដំណើរស្របជាមួយហ្នឹង អវិជ្ជមានដែលយើងត្រូវកែសម្រួល»។
ក្នុងការវាយតម្លៃលើលំហប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា អ្នកស្រី ស្មីត បានថ្លែងថា ទោះបីជាមានភាពជោគជ័យនៃការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ក៏ដោយ ក៏អ្នកស្រី នៅតែមានក្តីកង្វល់អំពីវោហាសាស្ត្របែបហិង្សា ដែលសម្តែងឡើងដោយសមាជិករដ្ឋាភិបាល និងយោធា។
អ្នកស្រីបញ្ជាក់ថា មតិយោបល់បែបនេះ មិនគួរត្រូវបានធ្វើឡើងដោយរដ្ឋមន្ត្រីនៃរដ្ឋាភិបាលឡើយ សូម្បីតែនៅក្នុងភាពជាឯកជនក៏ដោយ។ មតិយោបល់បែបនេះ មិនត្រូវឲ្យមាននៅក្នុងសង្គមដែលមានសន្តិភាពមួយ ដូចជានៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលនៅដិតដាមដោយស្លាកស្នាមនៃប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏ចលាចលរបស់ខ្លួន។
ជាការប្រមើមើលចំពោះអនាគតកម្ពុជា អ្នកស្រី ស្មីត បានលើកឡើងបន្ថែម ដោយក្តីសង្ឃឹមថា ប្រទេសកម្ពុជា នឹងខិតចេញពីស្ថានភាពគ្រោះថ្នាក់ ដោយមិនឲ្យមានទៀតនូវការគំរាមកំហែងនៃអំពើហិង្សា ការបង្ក្រាបការបះបោរដោយប្រើកម្លាំង ឬសង្គ្រាម ឬសេចក្តីថ្លែងមានលក្ខណៈអុចអាលពូជសាសន៍។ មានមនុស្សជាច្រើនក្នុងជួររដ្ឋាភិបាល និងខាងក្រៅរដ្ឋាភិបាល បានធ្វើការដោយមិនខ្លាចនឿយហត់ ដើម្បីធានាឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរដោយសន្តិវិធី នៅប្រទេសកម្ពុជា ពីជម្លោះ និងអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ ទៅរកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ស្របតាមតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ប្រទេសកម្ពុជាសម័យទំនើប។ អ្នកស្រីសង្កត់ធ្ងន់ថា គន្លងនេះត្រូវតែបន្តទៅមុខទៀត។ វាជាអ្វី ដែលប្រជាជនកម្ពុជា សមនឹងទទួលបាន។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ លោក សួស យ៉ារ៉ា បានការថ្លែងការពារនូវសំនួនវោហាសាស្ត្ររបស់សមាជិករដ្ឋាភិបាលមួយចំនួនយ៉ាងដូច្នេះ៖
«ខ្ញុំសោកស្តាយ ចំពោះអ្នករាយការណ៍របស់អង្គការសហប្រជាជាតិម្នាក់ ដែលតួនាទីរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិយ៉ាងធំ គួរតែមើលឃើញរូបភាពប្រទេសធំជាងហ្នឹង កុំមើលឃើញសម្តីកំប៉ិកកំប៉ុក យកមកនិយាយ ដើម្បីធ្វើជាចលនាមួយនោះ។ យើងត្រូវមើលគិតឃើញថា ពាក្យបាក់ធ្មេញ ពាក្យអីនេះ គ្រាន់ជាពាក្យមួយដើម្បីរំលឹកនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ ប៉ុន្តែអ្វីដែលពាក់ព័ន្ធទៅនឹងរឿងប្រទេសមួយចំនួនទៀត ដែលគេប្រើកាំភ្លើងទៅបង្ក្រាបគ្រឿងញៀន គេប្រើអំណាចផ្តាច់ការមួយចំនួនដើម្បីកម្ទេចបញ្ហាផ្សេងៗ យើងមិននិយាយផង ហើយអញ្ចឹង អ្វីៗដែលនៅកន្លែងនេះ គឺកម្ពុជា ដូចជាមិនមានអីធ្ងន់ធ្ងរ ដូចគាត់និយាយនោះទេ»។
ដំណើរទសន្សកិច្ចរបស់អ្នកស្រី ស្មីត ជាលើកទី៤ មកកាន់កម្ពុជា បានផ្តោតជាសំខាន់ផងដែរទៅលើសិទ្ធិកុមារ ដែលកំពុងរងការបំពាននៅក្នុងប្រទេសដ៏ក្រីក្រនេះ។
តាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍បិទបញ្ចប់បេសកកម្មរបស់អ្នកស្រី ដែលបានចែកជូនអ្នកសារព័ត៌មាននារសៀលថ្ងៃសុក្រនេះ អ្នកស្រី ស្មីត បានពណ៌នាថា កុមារកាន់ច្រើនត្រូវបានទុកឲ្យនៅជាមួយសាច់ញាតិ ដែលជាចាស់ទុំ ខណៈដែលឪពុកម្តាយរបស់ពួកគេទៅបម្រើការជាពលករចំណាកស្រុក ផ្លាស់ទៅធ្វើការនៅរោងចក្រ ឬការដ្ឋានសំណង់នៅកម្ពុជា ឬស្វែងរកការងារធ្វើនៅក្រៅប្រទេស។ កុមារទាំងនេះភាគច្រើន ត្រូវបានគេបំពារបំពាន អ្នកដទៃទៀតបានធ្លាក់ខ្លួនប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន និងសារធាតុផ្សេងៗទៀត ហើយអ្នកខ្លះទៀតបានក្លាយជាអ្នករស់តាមចិញ្ចើមផ្លូវជាដើម។
អ្នកស្រី រ៉ូណាស្មីត បានបន្ថែមថា របាយការណ៍ផ្ទាល់មាត់ ស្តីពីដំណើរការនៃការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា ដែលអ្នកស្រីបានកត់សម្គាល់ចាប់ពីខែមិថុនាមក និងបេសកកម្មបច្ចុប្បន្ននេះ នឹងត្រូវធ្វើឡើងនៅចំពោះមុខក្រុមប្រឹក្សាអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សនាក្នុងដំណាច់ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០១៧ខាងមុខនៅទីក្រុងហ្ស៉ឺណែវ ប្រទេសស្វីស។ រីឯព័ត៌មានស្តីពីស្ថានភាព ក្រោយពីការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ និងបេសសកម្មលើកនេះ គ្រោងនឹងដាក់នៅក្នុងរបាយការណ៍ឆ្នាំ២០១៨៕
