ពួកអ្នកវិភាគបាននិយាយកាលពីដើមខែសីហាថា ការងាករេកាលពីពេលថ្មីៗនេះរបស់ប្រទេសអូស្ត្រាលីទៅប្រកាន់គោលជំហរតឹងរ៉ឹងជាងមុនប្រឆាំងនឹងប្រទេសចិននឹងពង្រឹងការសម្របសម្រួលខាងនយោបាយនិងខាងយោធាក្នុងចំណោមប្រទេសជាតិជាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកដែលចង់ទប់ទល់នឹងការពង្រីកក្នុងដែនសមុទ្រដោយរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំង។
រដ្ឋាភិបាលក្រុងកង់បេរ៉ា (Canberra) បានងាកចេញពីគោលជំហរអព្យាក្រឹត្ យដោយបានធ្វើការសន្យាតឹងរ៉ឹងនិងអត្ថាធិប្បាយរិះគន់ខ្លាំងដល់ចិនកាលពីខែឧសភា មិថុនា និងខែកក្កដា ដោយសារមានបញ្ហាមួយចំនួនជាមួយរដ្ឋាភិបាលកុម្មុយនីស្តនេះ ទោះណាជាមានចំណងទាក់ទងគ្នាខាងពាណិជ្ជកម្មក្នុងពេលខ្លីក៏ដោយ។ ជាក់ស្តែង អូស្ត្រាលីបានគាំទ្រស.រ.អា.ដោយចំហកាលពីខែមុន ដោយបានបញ្ជូនសារមួយច្បាប់ជូនអង្គការសហប្រជាជាតិដែលបានព៌ណនាថា ការទាមទារអធិបតេយ្យភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងនៅក្នុងសមុទ្រចិនមានការដណ្តើមគ្នាជាការមិនត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់ទេ។
នៅក្នុងសុន្ទរកថាមួយកាលពីថ្ងៃពុធទី៥ ខែសីហា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីអូស្ត្រាលី Scott Morrison បានមានប្រសាសន៍ថា ប្រទេសលោកនឹងធ្វើការដោយជិតដិតជាងមុនជាមួយប្រទេសឥណ្ឌា ជប៉ុន និងសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលជាសម្ធ័ន្ធមិត្តមួយយ៉ាងជិតស្និទ្ធគ្នាយ៉ាងខ្លាំងរហូតដល់កាសែតចិនមួយស្រង់សម្តីពលរដ្ឋម្នាក់ដែលសរសេរតាមអ៊ីនធឺណិតថា រដ្ឋាភិបាលក្រុង Canberra ជា«ឆ្កែ»របស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន។
ប្រទេសទាំងបួននេះជាសមាជិកនៃក្រុមមួយមានឈ្មោះថា Quad ដែលបានត្រូវបង្កើតកាលពីឆ្នាំ២០០៧ ដើម្បីពិភាក្សាបញ្ហាសន្តិសុខនៅក្នុងទ្វីបអាស៊ីដោយមានរួមបញ្ចូលសកម្មភាពចិនផងដែរ។ ពួកអ្នកជំនាញទស្សន៍ទាយថានឹងមានវិធានការថែមទៀតប្រមូលផ្តុំដោយប្រទេសអូស្ត្រាលីទោះជាធម្មតាស.រ.អ.ជាអ្នកនាំមុខក៏ដោយ។
លោក Stuart Orr ជាសាស្ត្រាចារ្យខាងការចាត់ចែងកិច្ចការនៅឯសាកលវិទ្យាល័យDeakin នៃប្រទេសអូស្ត្រាលី។ លោកបាននិយាយថា៖ «វាហាក់ដូចជាយ៉ាងហោចណាស់ពីទស្សនៈរបស់ប្រទេសអូស្ត្រាលីគឺថា ប្រទេសនេះប្រឹងប្រែងឱ្យមានមុខនាទីណែនាំសំខាន់មួយជាជាងមានមុខនាទីជាអ្នកធ្វើតាម»។
កាលពីថ្ងៃពុធទី៥ ខែសីហានៅពេលលោកថ្លែងសុន្ទរកថាទៅកាន់វេទិកាសន្តិសុខឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិកបានកត់សម្គាល់អំពីភាពដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រទូលំទូលាយជាមួយប្រទេសឥណ្ឌា។ ភាពដៃគូនេះអំពាវនាវឱ្យមានការប្រជុំយ៉ាងតិចណាស់រៀងរាល់ពីរឆ្នាំម្តងរវាងអស់លោករដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារប្រទេស។ លោក Morrison បានមានប្រសាសន៍បន្ថែមថាអូស្ត្រាលីបានសម្រេចអនុស្សារណៈនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការមួយកាលពីខែកក្កដា ដើម្បីធ្វើការជាមួយប្រទេសជប៉ុនអំពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការក្នុងអវកាស។ លោកបានមានប្រសាសន៍ទៀតថា ប្រទេសលោកនឹង «ចាត់វិធានការជាក់ស្តែងដើម្បីគាំទ្រពួកមិត្តយើងក្នុងមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិកនិងអាស៊ីអាគ្នេយ៍»។
ប្រទេសជប៉ុននិងប្រទេសឥណ្ឌាក៏មានជម្លោះទល់ដែនយ៉ាងជូរចត់ជាមួយប្រទេសចិនដែរ។
រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិក និងអូស្ត្រាលីបានសហការជាមួយគ្នាច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយដើម្បីទប់ទល់នឹងរដ្ឋាភិបាលបរទេសទាំឡាយណាដែលរដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនមិនចូលចិត្ត។ នៅពេលនេះភាគីសហរដ្ឋអាមេរិកមានជម្លោះពាណិជ្ជកម្មជាមួយចិន។ បស្ចិមប្រទេសទាំងពីរនេះមិនចូលចិត្តប្រទេសចិនទេ ដោយមានការសង្ស័យអំពីឧក្រិដ្ឋកម្មទាក់ទិននឹងបច្ចេកវិទ្យា ហើយចង់ឱ្យប្រទេសអាស៊ីមួយនេះស៊ើបអង្កេតអំពីប្រភពនៃវីរុសកូរ៉ូណាផងដែរ។
កាលពីខែឧសភាប្រទេសអូស្ត្រាលីបានស្នើឱ្យមានការស៊ើបអង្កេតជាផ្លូវការអំពីប្រភពក្នុងប្រទេសចិននៃការរាតត្បាតជាសាកលនៃជំងឺកូវីដ១៩ហើយមួយខែបន្ទាប់មកលោក Morrison បានមានប្រសាសន៍ថា ប្រទេសលោកជាទីដៅនៃការវាយប្រហារអនឡាញមួយដែលមាន«មូលដ្ឋានពីរដ្ឋបរទេស»។ រដ្ឋាភិបាលប៉េកាំងបានហៅការនិយាយនេះកាលពីខែមិថុនាថាជាការបង្ខូចកេរ្តិ៍ឈ្មោះ។
លោក Stephen Nagy ជាសាស្ត្រាចារ្យជំនួយជាន់ខ្ពស់ខាងការសិក្សានយោបាយនិងអន្តរជាតិនៅឯសាកលវិទ្យាល័យគ្រឹស្តសាសនាក្នុងក្រុងតូក្យូ។ លោកបាននិយាយថាបើប្រៀបធៀបជាមួយប្រទេសឯទៀតៗដែលបារម្ភពីបញ្ហាជាមួយរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំង «ខ្ញុំយល់ថារដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន និងរដ្ឋាភិបាលក្រុង Canberra មានការយល់ឃើញដូចគ្នាអំពីបញ្ហាទាំងឡាយជាមួយប្រទេសចិន»។
លោក Stephen Nagy បានថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំយល់ថា រដ្ឋាភិបាលទាំងពីរនេះមានឯកភាពខ្លាំងអំពីការប្រឈមមុខនឹងចិននៅក្នុងវិធីឈ្លាសវៃ»។
គ្មានប្រទេសណាមួយក្នុងពួកប្រទេស Quad ទាមទារដែនសមុទ្រក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងទេ តែប្រទេសទាំងនេះឃើញសមុទ្រនេះជាស្នូលសំខាន់ក្រៃលែងសម្រាប់ពង្រឹងឥទ្ធិពលចិនហួសពីព្រំដែនគោកហើយបានហៅរដ្ឋាភិបាលប៉េកាំងថាជា សត្រូវមួយនៃសង្គ្រាមត្រជាក់។
ប្រទេសចិនបានទាមទារអធិបតេយ្យលើដែនសមុទ្រមានការដណ្តើមគ្នាជាមួយប្រទេសប្រ៊ុយណេ ហ្វីលីពីន កោះតៃវ៉ាន់ និងប្រទេសវៀតណាម។ ប្រទេសទាំងប្រាំនេះមានកងយោធាខ្សោយជាងប្រទេសចិន ហើយមានហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធតិចជាងចិននៅលើកោះតូចៗរាប់រយនៅក្នុងសមុទ្រនោះ។ ប្រទេសទាំងអស់ដែលដណ្តើមដែនទឹកក្នុងសមុទ្រចិនឱ្យតម្លៃលើសមុទ្រនេះដែលមានទំហំ៣លាន៥សែនគីឡូម៉ែត្រក្រឡាដោយសារទីនោះសំបូរត្រី កន្លែងមានធនធានថាមពល និងផ្លូវនាវាចរណ៍។
ពួកមន្ត្រីនៅក្នុងក្រុងប៉េកាំងនិយាយយោងដល់ការប្រើឯកសារពីសម័យបុរាណដើម្បីការពារការទាមទាររបស់ពួកគេលើប្រមាណ៩០%នៃដែនសមុទ្រនេះ។
លោក Collin Koh ជាអ្នកស្រាវជ្រាវខាងសន្តិសុខសមុទ្រនៅឯសាកលវិទ្យាល័យបច្ចេកវិទ្យានៃប្រទេសសិង្ហបូរី។ លោកបាននិយាយថា៖ «យ៉ាងហោចណាស់ប្រទេសចិនត្រូវប្រុងប្រយ័ត្នហើយនៅពេលជាមួយគ្នានេះចិនក៏ខ្វាយខ្វល់ជាងមុនអំពីប្រទេសអូស្ត្រាលីនិងស.រ.អ.នាំមុខឬជំរុញអ្វីដែលចិនយល់ថាជាផលប្រយោជន៍នៅខាងក្រៅធំជាងមុននិងថាជាការជ្រៀតជ្រែកក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងផងដែរ»។
អង្គការបណ្តាញផ្សាយព័ត៌មាន India Inc. នៅក្នុងក្រុងឡុងដ៍បាននិយាយនៅក្នុងបទអត្ថាធិប្បាយមួយនៅក្រោយលោក Morrison ជួបជាមួយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីឥណ្ឌា Narendra Modi ថា ប្រទេសឥណ្ឌាសង្ឃឹមថា នឹងបង្កើនឥទ្ធិពលនៃក្រុម Quad នៅពេលមានជម្លោះយោធាជាមួយប្រទេសចិននៅជិតព្រំដែនគោកមានជម្លោះ។
ពួកអ្នកស្រាវជ្រាវមានជំនឿថា មុខនាទីដឹកនាំរបស់ប្រទេសអូស្ត្រាលីនៅក្នុងក្រុម Quad អាចមានន័យថា នឹងមានសមយុទ្ធនៃកងនាវាចម្បាំងច្រើនជាងមុនដែលនាំឱ្យប្រទេសចិនខឹងសម្បារ។ កាលពីខែកក្កដាកងទ័ពជើងទឹកនៃប្រទេសជប៉ុននិងប្រទេសអូស្ត្រាលីបានចូលរូមជាមួយនាវាចម្បាំងអាមេរិកាំងឈ្មោះ USS Ronald Reagan និងកងនាវាធ្វើការវាយប្រហារក្នុងសមយុទ្ធរួមគ្នាមួយនៅក្នុងលំហសមុទ្រអាគ្នេយ៍នៃប្រទេសចិន។
លោក Carl Thayer សាស្ត្រាចារ្យចូលនិវត្តន៍នៃសាកលវិទ្យាល័យរដ្ឋ New South Wales ជាអ្នកជំនាញខាងកិច្ចការអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ លោកបាននិយាយថា សមយុទ្ធយោធារវាងសហរដ្ឋអាមេរិកនិងអូស្ត្រាលីនឹងលឿន ជាពិសេសប្រសិនបើសមយុទ្ធទាំងនេះមានទាក់ទិនជាមួយប្រទេសជប៉ុន ឥណ្ឌា និងប្រទេសក្នុងទ្វីបអឺរ៉ុបដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តជាប្រពៃណីរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកដូចជាប្រទេសបារាំងនិងចក្រភពអង់គ្លេសជាដើម។
ទោះណាជាមានការទាមទារជាន់គ្នាក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងជាមួយប្រទេសចិនក៏ដោយ ក៏រដ្ឋនានានៅក្នុងអាស៊ីអាគ្នេយ៍បានបង្ហាញការសាទរតិចជាងក្រុម Quad ចំពោះការអះអាងថ្មីរបស់អូស្ត្រាលី។ ប្រទេសខ្លះដូចជាប្រទេសប្រ៊ុយណេ និងហ្វីលីពីន ជាដើមបានទទួលជំនួយនិងការបណ្តាក់ទុនពីប្រទេសចិន។ ប្លុករបស់ពួកគេគឺសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ហៅកាត់ថា អាស៊ាន (ASEAN) សង្ឃឹមថា នឹងសម្រេចក្រមប្រតិបត្តិក្នុងសមុទ្រជាមួយរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំង។
លោក Collin Koh នៃសាកលវិទ្យាល័យបច្ចេកវិទ្យាប្រទេសសិង្ហបូរី បានថ្លែងថាប្រទេសទាំងនេះក្នុងអាស៊ីអាគ្នេយ៍ស្វាគមន៍សកម្មភាពរបស់ក្រុម Quad ពី«គោលជំហរផ្លូវចិត្ត។»
ប្រទេសអូស្ត្រាលីនិងប្រទេសវៀតណាមដែលនិយាយមិនសំចៃមាត់ជាងគេអំពីបញ្ហានេះ បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមគ្នាមួយកាលពីឆ្នាំទៅមិញ ដោយសម្តែង «កង្វល់ខ្លាំងអំពីព្រឹត្តិការណ៍នៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងដោយមានរួមបញ្ចូលការចាក់ដីបំពេញដើម្បីពង្រីកកោះតូចៗនិងយោធានីយកម្មនៃបណ្តាកោះមានជម្លោះ»ដែលជាការនិយាយយោងដល់សកម្មភាពចិន។
លោក Carl Thayer បាននិយាយថា លោករំពឹងថា អូស្ត្រាលីនឹងបង្កើនការទាក់ទងជាមួយប្រទេសវៀតណាម។
ប្រែសម្រួលដោយលោក ឈឹម សុមេធ
