[កំណត់និពន្ធ៖ VOA បានប្ដូររូបថតថ្មីសម្រាប់សេចក្ដីរាយការណ៍នេះ ដោយប្រើរូបថតដែលបង្ហាញឲ្យឃើញនូវទូកនេសាទរបស់ជនជាតិវៀតណាម នៅដែនសមុទ្រម៉ាឡេស៊ី។]
អង្គភាពស្រាវជ្រាវមួយរបស់រដ្ឋចិន បានរកឃើញថា មានទូកនេសាទវៀតណាមរាប់រយគ្រឿងបានឆ្លងចូលមកនេសាទក្នុងដែនសមុទ្ររបស់កម្ពុជា កាលពីខែមិថុនា និងខែកក្កដាកន្លងទៅ។
កាលពីថ្ងៃអង្គារ ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវនៃគម្រោងគំនិតផ្ដួចផ្ដើមអង្កេតលើស្ថានភាពយុទ្ធសាស្ត្រសមុទ្រចិនខាងត្បូង (South China Sea Probing Initiative) ឬហៅថា SCSPI ដែលមានមូលដ្ឋាននៅសាកលវិទ្យាល័យប៉េកាំង (PKU) បានចេញផ្សាយកម្រងទិន្នន័យថ្មីៗ បានមកពីការតាមដានឃ្លាំមើលទូកនេសាទវៀតណាមដែលធ្វើដំណើរតាមដែនសមុទ្រនានាក្នុងតំបន់។
ក្នុងរបាយការណ៍ដែលមានចំណងជើងថា «សកម្មភាពខុសច្បាប់របស់ទូកនេសាទវៀតណាមនៅតែមានអត្រាខ្ពស់ក្នុងខែកក្កដា» នោះ SCSPI បានព្យាយាមបង្ហាញអំពីចរាចរណ៍ចេញនេសាទរបស់ទូកវៀតណាមដែលបានចូលទៅក្នុងដែនទឹកក្បែរតំបន់ចិនដីគោក កោះហៃណាន ដែនសមុទ្រម៉ាឡេស៊ី ដែនសមុទ្រឥណ្ឌូណេស៊ីនិងដែនសមុទ្រកម្ពុជា។
ក្នុងចំណុចអំពីដែនសមុទ្រកម្ពុជា SCSPI បានសរសេរថា៖ «នៅក្នុងខែកក្កដាមានទូកនេសាទវៀតណាមសរុបចំនួន១០០គ្រឿង បានទន្ទ្រានចូលដែនទឹករបស់កម្ពុជាក្នុងឈូងសមុទ្រថៃតែមានការធ្លាក់ចុះ៣០% ពីចំនួន១៥៧ទូក កាលពីខែមិថុនា»។
របាយការណ៍នោះក៏មានអមនឹងផែនទី និងបញ្ជីឈ្មោះទូកនេសាទវៀតណាមដែលSCSPI អះអាងថា បានចូលមកក្នុងដែនទឹកកម្ពុជាផងដែរ។
បើយោងតាម SCSPI សកម្មភាពរបស់ទូកវៀតណាមចូលទៅនេសាទក្នុងដែនទឹកគ្រប់គ្រងដោយប្រទេសដទៃនេះ មុខជានឹង«បង្កជម្លោះ» និង«ទាញយកផលប្រយោជន៍ពីការអនុវត្តច្បាប់មានចន្លោះប្រហោង»ដោយសមត្ថកិច្ចក្នុងតំបន់ទឹកទាំងនោះ។
លោក ទូច ពលៈ ប្រធាននាយកដ្ឋាននគរបាលព្រំដែនទឹកនៃអគ្គស្នងការដ្ឋាននគរបាលជាតិ បានបដិសេធថា មិនមានទូកនេសាទវៀតណាមឆ្លងចូលមកដែនសមុទ្រកម្ពុជាទេ។ លោកថា កម្លាំងនគរបាលការពារព្រំដែននឹងចាត់ការភ្លាមៗ បើសិនជាមានករណីនេសាទបំពានណាមួយ។
«អត់មានបង! អត់មាន ពីព្រោះវិធានការ ប្រទេសគេក៏ទប់ស្កាត់ប្រទេសយើងក៏ទប់ស្កាត់ពីព្រោះថា សម័យកូវីដនេះខ្ញុំហ៊ានធានាអះអាងថាគ្មានការឆ្លងដែនដោយ[ខុសច្បាប់]នេះ តែម្ដង ព្រោះច្រករបៀង ច្រកសមុទ្រនេះគឺយើងទប់ស្កាត់តែម្ដងអត់ឱ្យមានទេ»។
មន្ត្រីនគរបាលជាន់ខ្ពស់កិច្ចការសន្ដិសុខសមុទ្ររូបនេះបានបន្តប្រាប់VOAយ៉ាងដូច្នេះថា៖
«អត់ទេ បងដោយខ្ញុំ ការគ្រប់គ្រងហ្នឹងខ្ញុំអង្កេតមើលថាការឆ្លងដែននោះវានិយាយរួមតាំងពីខែពីរ ខែបីមក គឺអត់មានមក។ មកទល់បច្ចុប្បន្នគឺអត់មានមក។ ពីមុននិយាយថា ឆ្លងដែនឆ្លងដែននេះយើងមិននិយាយថា ឆ្លងដែនទេ។ខ្ញុំចង់ជម្រាបជូនថានេសាទនេះដល់ពេលយប់ខ្យល់យប់ងងឹតអី គាត់លបលួចមកក្នុងដែនទឹកប្រវតិ្តសាស្ត្រនេះ …. មកមួយដងមួយកាល ក៏គាត់ទៅវិញទៅ។តែមកដល់សម័យកូវីដនេះ យើងទប់ស្កាត់ទាំងអស់ អត់មានទេបាទ»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ លោកទូច ពលៈមិនបានបញ្ជាក់នោះទេ នៅពេលត្រូវបានសួរអំពីប្រព័ន្ធឧបករណ៍តាមដានប្រើប្រាស់ដោយកម្លាំងជំនាញ តែលោកថាបណ្ដាប្រជានេសាទកម្ពុជាជាភ្នាក់ងារព័ត៌មានរាយការណ៍ជូនមន្ត្រីមានសមត្ថកិច្ចចុះទៅបង្ក្រាបបើសិនជាមានករណីលួចឆ្លងចូលមកនេសាទក្នុងដែនសមុទ្រកម្ពុជាមែននោះ។
VOAមិនទាន់អាចទាក់ទងសុំការអធិប្បាយពីស្ថានទូតវៀតណាមនៅទីក្រុងភ្នំពេញនិងរដ្ឋបាលជលផលកម្ពុជាបាននៅឡើយទេគិតត្រឹមល្ងាចថ្ងៃពុធនេះ។ លោកកុយ គួង អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាក៏មិនបានឆ្លើយតបនឹងសំណើសុំការអធិប្បាយពីVOAតាមបណ្តាញទំនាក់ទំនងតេឡេក្រាមផងដែរ។
ការចេញផ្សាយរបាយការណ៍នេះ ធ្វើឡើងចំពេលដែលមានករណីនៃការប៉ះទង្គិចគ្នាកាលពីថ្ងៃច័ន្ទ រវាងឆ្មាំសមុទ្រម៉ាឡេស៊ី និងទូកនេសាទវៀតណាម ដែលបណ្ដាលឱ្យអ្នកនេសាទវៀតណាមម្នាក់ត្រូវគ្រាប់ស្លាប់។ទូកនេសាទមួយគ្រឿងរបស់វៀតណាមបានលិចកាលពីខែមេសា ក្នុងការប៉ះទង្គិចគ្នាជាមួយកងកម្លាំងសន្ដិសុខរបស់ចិននៅតំបន់ទឹកមានជម្លោះ រហូតសហរដ្ឋអាមេរិកបានកៀរគរបណ្ដារដ្ឋនានាឱ្យហ៊ានបញ្ចេញសំឡេងតទល់នឹងចិន។
ស្ថាប័នស្រាវជ្រាវ SCSPI ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលទីក្រុងប៉េកាំងបង្កើតឡើងកាលពីខែមេសាឆ្នាំ២០១៩ និងនិយមប្រើប្រាស់ទិន្នន័យតាមដានចរាចរណ៍ទូកនេសាទ នាវាចរណ៍ និងអាកាសចរណ៍ក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ ស្ថាប័ននេះត្រូវបានគេមើលឃើញថា ជាវេទិកាមួយទៀតរបស់ចិនលើផ្នែកសិក្សាធិការដើម្បីការពារផលប្រយោជន៍រដ្ឋាភិបាលទីក្រុងប៉េកាំងក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
ប្រទេសចិនជារដ្ឋភាគីមួយក្នុងជម្លោះដោយបានអះអាងយកសឹងតែទាំងអស់នូវដែនអធិបតេយ្យក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង តទល់ជាមួយវៀតណាម ហ្វីលីពីន ម៉ាឡេស៊ី និងព្រុយណេ។
លោកបណ្ឌិតឡេង ធារិទ្ធ នាយកមជ្ឈមណ្ឌលមេគង្គដើម្បីការសិក្សាយុទ្ធសាស្ត្រ និយាយថាតាមរយៈការបញ្ចេញរបាយការណ៍នេះ SCSPI ទំនងជាចង់លើកបង្ហាញទាញចំណាប់អារម្មណ៍សាធារណមតិអន្តរជាតិ កុំឱ្យផ្ដោតតែលើទង្វើរបស់ចិនតែក៏ត្រូវមើលសកម្មភាពរបស់វៀតណាម និងផលប៉ះពាល់នៃការនេសាទខុសច្បាប់របស់វៀតណាមផងដែរ។
អ្នកស្រាវជ្រាវកម្ពុជារូបនេះបានប្រាប់VOAក្នុងសារជាអក្សរក្នុងន័យដើមយ៉ាងដូច្នេះថា៖
«នាអំឡុងពេលនេះ ដោយហេតុថាសមត្ថភាពមានកម្រិត ហើយមិនទាន់មានសម្ភារៈបច្ចេកទេសសមុទ្រ វាមានការលំបាកសម្រាប់កងនាវាជើងទឹកនិងឆ្មាំសមុទ្ររបស់កម្ពុជាដើម្បីទប់ស្កាត់សកម្មភាពនេសាទខុសច្បាប់នានា ដែលពីពេលនេះទៅកម្ពុជាត្រូវតែធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងសមត្ថភាពជើងទឹករបស់ខ្លួនដើម្បីបង្កើនការល្បាតសមុទ្រឱ្យញឹកញយ»។
បើយោងតាមលោកបណ្ឌិត ឡេង ធារិទ្ធ ការនេសាទខុសច្បាប់ ទោះជាធ្វើឡើងដោយប្រទេសណាក៏ដោយ នឹងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខលម្ហសមុទ្រនិងប្រព័ន្ធជីវចម្រុះ ប៉ះពាល់ប្រជានេសាទខ្នាតតូច ហើយពេលខ្លះ ការនេសាទខុសច្បាប់ដោយទូកបរទេសក៏អាចជាសកម្មភាពឈ្លបយកការណ៍តាមបែបចារកម្មតាមផ្ទៃសមុទ្រផងដែរ៕
