នៅថ្ងៃអង្គារ ទី៧ ខែវិច្ឆិកានេះ ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងទីក្រុងឡូវែល រដ្ឋម៉ាសាឈូសេត នឹងចេញទៅបោះឆ្នោតជ្រើសរើសសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាក្រុង និងសមាជិកនៃគណៈកម្មាធិការសាលារៀន។ នេះមានន័យថា ពួកគេអនុវត្តសិទ្ធិពលរដ្ឋរបស់ខ្លួន ខណៈពេលដែលពាក្យបណ្តឹងមួយ ត្រូវបានធ្វើឡើងដោយពលរដ្ឋជនជាតិភាគតិចមួយចំនួន ដើម្បីទាមទារឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតសព្វថ្ងៃនេះ។
ដំណើរការបោះឆ្នោតក្នុងក្រុងឆ្នាំនេះ នឹងប្រព្រឹត្តធ្វើឡើង នៅពេលដែលថ្នាក់ដឹកនាំក្រុងនេះកំពុងប្រឈមនឹងពាក្យបណ្តឹងស្តីពីសិទ្ធិបោះឆ្នោត ដែលពលរដ្ឋជនជាតិភាគតិចចំនួន១៣នាក់ រួមមានពលរដ្ឋអាមេរិកាំងដើមកំណើតអាស៊ី និងអាមេរិកាំងដើមកំណើតអេស្ប៉ាញ បានដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅកាន់តុលាការសហព័ន្ធកាលពីខែឧសភាកន្លងទៅនេះ។
ទីក្រុងឡូវែល មានពូជសាសន៍ចម្រុះច្រើន ដែលក្នុងនោះ ពលរដ្ឋជនជាតិភាគតិចមានចំនួនជិត៤៩,២ភាគរយ ហើយពលរដ្ឋជនជាតិស្បែកសមានចំនួនជាង៥០ភាគរយនៃចំនួនប្រជាពលរដ្ឋសរុប។
កាលពីថ្ងៃទី១៧ ខែតុលា នៅក្នុងដំណើរការសវនាការជាសាធារណៈលើកដំបូងនៃសំណុំរឿងនេះ លោកចៅក្រម William Young នៃតុលាការសហព័ន្ធអាមេរិក បានច្រានចោលសំណើររបស់ថ្នាក់ដឹកនាំក្រុងឡូវែល ដែលសុំឲ្យតុលាការនេះច្រានចោលសំណុំរឿងនេះ។
សំណុំរឿងនេះ បានចោទប្រកាន់ថា ប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតទូទាំងក្រុង ឬហៅថា (At-Large) ប៉ះពាល់ដល់សំឡេងឆ្នោតរបស់ក្រុមពលរដ្ឋជនជាតិភាគតិច និងបង្កជាឧបសគ្គនានាដល់ភាពជោគជ័យនៃការឈរឈ្មោះបោះឆ្នោតរបស់បេក្ខជនមកពីសហគមន៍ជនជាតិភាគតិច។
សេចក្តីសម្រេចរបស់លោកចៅក្រម William Young មានន័យថា ថ្នាក់ដឹកនាំក្រុងឡូវែល អាចនឹងឡើងសវនាការតទល់ជាមួយនឹងពលរដ្ឋជនជាតិភាគតិចមួយចំនួន។
លោក Oren Sellstrom មេធាវីម្នាក់នៃដើមបណ្តឹង និងជានាយកផ្នែកបណ្តឹងវិវាទនៃគណៈកម្មាធិការមេធាវីដើម្បីសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងយុត្តិធម៌ខាងសេដ្ឋកិច្ច (Lawyers' Committee for Civil Rights and Economic Justice) បានឲ្យដឹងថា សេចក្តីសម្រេចនេះត្រូវបានរំពឹងទុកដោយក្រុមមេធាវីរបស់លោក។ ក៏ប៉ុន្តែ លោកបានបញ្ជាក់ថា កាលបរិច្ឆេទនៃដំណើរការសវនាការនេះមិនទាន់ត្រូវបានកំណត់នៅឡើយទេ។
ទោះជាយ៉ាងណាក្តី សំណុំរឿងក្តីក្តាំនេះ នឹងមិនប៉ះពាល់ដល់ដំណើរការបោះឆ្នោតក្នុងក្រុងនាឆ្នាំនេះទេ ហើយក៏មិនធានាថា បេក្ខជនមកពីសហគមន៍ជនជាតិភាគតិចនឹងឈ្នះការបោះឆ្នោតនេះទេ។
នៅក្នុងចំណោមបេក្ខជនចំនួន១៨នាក់ ដែលនឹងត្រូវបានជ្រើសរើសជាសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាក្រុង គេឃើញមានបេក្ខជនជនជាតិភាគតិចខ្មែរអាមេរិកាំងពីររូប រួមមាន លោក នួន វាសនា និងលោក ចៅ សុខារី។
ប្រជាសាស្ត្រ និងភូមិសាស្ត្រ
ពាក្យស្នើសុំរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំក្រុង កាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែកញ្ញា បានអះអាងថា ដើមបណ្តឹងនៃរឿងក្តីនេះ មិនអាចកំណត់បានថា «នៅទីក្រុងឡូវែល មានតំបន់មួយដែលមានទំហំធំគួរសម ដែលមានពលរដ្ឋជនជាតិភាគតិចមានចំនួនច្រើនប្រមូលផ្តុំគ្នាបានទេ»។
ក៏ប៉ុន្តែ នៅក្នុងចំណោមតំបន់ចំនួន១១នៃក្រុងឡូវែលនេះ គេឃើញមានតំបន់បី ដែលពោរពេញដោយពលរដ្ឋជនជាតិភាគតិច ហើយផ្នែកខ្លះនៃតំបន់ទាំងបីនេះ អាចគូសជាតំបន់មួយ ដែលមានពលរដ្ឋអាមេរិកាំងដើមកំណើតអាស៊ី និងអាមេរិកាំងដើមកំណើតអេស្ប៉ាញច្រើនបង្អស់។ នេះបើយោងតាមការអះអាងរបស់លោកមេធាវី Oren Sellstrom។
បច្ចុប្បន្ននេះ សមាជិកទាំងប្រាំបួននាក់នៃក្រុមប្រឹក្សាក្រុងឡូវែល និងសមាជិកទាំងប្រាំមួយនាក់នៃគណៈកម្មាធិការសាលារៀនឡូវែល សុទ្ធតែជាពលរដ្ឋជនជាតិស្បែកស។ តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៨មក ពលរដ្ឋជនជាតិភាគតិចចំនួនបួននាក់ប៉ុណ្តោះ ត្រូវបានជ្រើសតាំងជាសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាក្រុង។
លោក Rodney Elliott សមាជិកម្នាក់នៃក្រុមប្រឹក្សាក្រុងឡូវែលបច្ចុប្បន្ន ដែលកំពុងឈរឈ្មោះបោះឆ្នោតជាថ្មីម្តងទៀត បានប្រាប់ VOA ថា៖ «ខ្ញុំគិតថា យើងចាំបាច់ត្រូវតែផ្លាស់ប្តូរប្រព័ន្ធជ្រើសរើសថ្នាក់ដឹកនាំក្រុង ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាឲ្យវាអាចឆ្លុះបញ្ចាំងពីពលរដ្ឋដែលរស់នៅតាមតំបន់នានាក្នុងក្រុង»។
កាលពីឆ្នាំ២០០៩ សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាក្រុងរូបនេះ ធ្លាប់បានលើកយកបញ្ហាប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតនេះឲ្យក្រុមប្រឹក្សាក្រុងទាំងមូលពិភាក្សាដើម្បីឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរ ក៏ប៉ុន្តែកិច្ចខំប្រឹងប្រែងរបស់លោកត្រូវបានបរាជ័យ ដោយសារតែសមាជិកផ្សេងៗទៀតមិនគាំទ្រការផ្តួចផ្តើមនេះ រហូតដល់ពេលពលរដ្ឋជនជាតិភាគតិចមួយចំនួនបានដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅតុលាការ។
ទាក់ទងនឹងការដាក់ពាក្យបណ្តឹងទាមទារឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតនេះ អ្នកជំនាញខាងច្បាប់បោះឆ្នោតនៅរដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា ដែលជារដ្ឋមួយដែលមានចំនួនប្រជាពលរដ្ឋចម្រុះពូជសាសន៍ច្រើនជាងគេបង្អស់នៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិកនេះ បានលើកឡើងអំពីកត្តាប្រឈមនានានៅក្នុងសំណុំរឿងបែបនេះ។
លោក Rick Hasen សាស្ត្រាចារ្យខាងច្បាប់ និងវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ នៃសាកលវិទ្យាល័យច្បាប់ UC Irvine បានមានប្រសាសន៍ថា៖ «វាមិនមែនជាការងាយស្រួលទេ ក្នុងការយកឈ្នះបណ្តឹងស្តីពីសិទ្ធិបោះឆ្នោតនេះ បើទោះបីជាប្រជាពលរដ្ឋភាគតិច [នៅក្នុងក្រុងនោះ] មានចំនួនច្រើនក៏ដោយ»។
លោកបានបញ្ជាក់ថា ប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតទូទាំងក្រុងនេះ រើសអើសអ្នកបោះឆ្នោតជនជាតិភាគតិច «នៅពេលដែលការបោះឆ្នោតមានការបែកខ្ញែកតាមលក្ខណៈពូជសាសន៍»។ លោកសាស្ត្រាចារ្យ Hasen បានបន្ថែមថា ក្នុងករណីដែលពលរដ្ឋមកពីសហគមន៍ជនជាតិភាគតិចទំនងជាបោះឆ្នោតឲ្យបេក្ខជនទូទៅ ដោយមិនប្រកាន់ពូជសាសន៍ នោះប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតតាមតំបន់ មានលក្ខណៈយុត្តិធម៌ជាងប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតទូទាំងក្រុង។
ពាក្យបណ្តឹងស្រដៀងគ្នានៅតាមទីក្រុងផ្សេងៗ
ពាក្យបណ្តឹងទាមទារឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតនៅទីក្រុងឡូវែលនេះ មិនមែនជារឿងថ្មីនោះទេ។ នៅតាមទីក្រុងតូចៗជាច្រើន ដែលពលរដ្ឋជនជាតិភាគតិចមានចំនួនស្ទើរតែស្មើនឹងចំនួនពលរដ្ឋជនជាតិស្បែកស គេឃើញមានពលរដ្ឋជនជាតិភាគតិចបានដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅកាន់តុលាការសហព័ន្ធ ទាមទារឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរប្រព័ន្ធដឹកនាំក្រុង។
ចលនាទាមទារឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរនេះមានសកម្មភាពគួរឲ្យកត់សម្គាល់ខ្លាំងនៅរដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា ដែលទីក្រុងមួយចំនួនធំនៅក្នុងរដ្ឋនេះ បានផ្លាស់ប្តូរប្រព័ន្ធបោះឆ្នោត និងប្រព័ន្ធដឹកនាំក្រុងរបស់ខ្លួន ស្របពេលដែលលក្ខណៈប្រជាសាស្ត្ររបស់ក្រុងបានផ្លាស់ប្តូរ។
លោក Hasen បានលើកឡើងថា ការផ្លាស់ប្តូរនេះ មិនបានកើតឡើងដោយសារតែ«សកម្មភាពនយោបាយក្នុងតំបន់ធម្មតានោះទេ។ ជាក់ស្តែង ពលរដ្ឋបានដាក់ពាក្យបណ្តឹង យោងតាមច្បាប់ក្នុងរដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា ស្តីពីសិទ្ធិបោះឆ្នោត»។
ឧទាហរណ៍ នៅឆ្នាំ២០១៥ ទីក្រុង Garden Grove នៃរដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា បានប្រឈមនឹងពាក្យបណ្តឹងស្តីពីសិទ្ធិបោះឆ្នោត នៅពេលដែលពលរដ្ឋអាមេរិកាំងដើមកំណើតអេស្ប៉ាញ ដែលមានចំនួនជាង៣៦ភាគរយនៃចំនួនពលរដ្ឋសរុបនៃក្រុងនេះ បានប្តឹងទៅតុលាការសុំឲ្យទីក្រុងនេះ ផ្លាស់ប្តូរប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតទូទាំងក្រុងចេញ។
នៅឆ្នាំ២០១៦ ក្រុមប្រឹក្សាក្រុង Garden Grove បានសម្រេចផ្លាស់ប្តូរប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតទូទាំងក្រុង ទៅអនុវត្តប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតតាមតំបន់ ដោយបានបញ្ចប់រឿងក្តីក្តាំនោះជាស្ថាពរ។
អ្នកស្រី Stephanie Klopfenstein សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាក្រុង Garden Grove ដែលត្រូវបានជ្រើសតាំងក្នុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៦ បានប្រាប់ VOA តាមសារអេឡិចត្រូនិក ឬអ៊ីម៉ែល ថា ការផ្លាស់ប្តូរប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតក្រុងជារឿងល្អ។
អ្នកស្រីបានលើកឡើងថា៖ «ការផ្លាស់ប្តូរប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតទូទាំងក្រុងនេះ នឹងផ្តល់ឱកាសប្រសើរជាងមុន ដើម្បីឲ្យមានតំណាងអ្នកដឹកនាំមកពីសហគមន៍ពលរដ្ឋអាមេរិកាំងដើមកំណើតអេស្ប៉ាញ នៅក្នុងក្រុមប្រឹក្សាក្រុង»។
ជាមួយគ្នានោះ លោក Tyler Diep សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាក្រុង Westminster នៃរដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា ដែលជាពលរដ្ឋអាមេរិកាំងដើមកំណើតវៀតណាម បានក្រើនរំលឹកសាធារណជន អំពីប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតតាមតំបន់ថា៖
«វាជារឿងល្អ ដែលគេអាចអនុញ្ញាតឲ្យមានតំណាងអ្នកដឹកនាំមកពីសហគមន៍ជនជាតិភាគតិចនៅតំបន់មួយនោះ ក៏ប៉ុន្តែ អ្នកទាំងនោះក៏ត្រូវមានសមត្ថភាពល្អប្រសើរដែរ»៕
