អស់រយៈពេល៣ឆ្នាំហើយនៃការចម្លងមេរោគអេដស៍ដ៏ច្រើននៅក្នុងឃុំរកា ក្នុងស្រុកសង្កែ ខេត្តបាត់ដំបង តែអ្នកភូមិដែលមានក្រុមគ្រួសារផ្ទុកមេរោគអេដស៍នៅតែមានភាពភ័យខ្លាច ខណៈដែលពួកគេកំពុងប្រឈមការលំបាកក្នុងជីវភាព។
បើតាមទិន្នន័យរបស់មន្ទីរពេទ្យបង្អែករកា ដែលពីដើមឡើយជាមណ្ឌលសុខភាពរកា អ្នកភូមិចំនួន២៩៤នាក់ បានឆ្លងមេរោគអេដស៍ ក្រោយមានការសម្រុកធ្វើតេស្តឈាមកាលពីចុងឆ្នាំ២០១៤ ដោយពួកគេអះអាងថា គ្រូពេទ្យភូមិម្នាក់ធ្លាប់បានចាក់ថ្នាំ និងដាក់សារ៉ូមថ្នាំដល់អ្នកភូមិ។
រហូតមកដល់ពេលនេះ អ្នកភូមិចំនួន២៩នាក់ហើយបានស្លាប់។ នៅក្នុងខែមករា ឆ្នាំ២០១៨នេះ អ្នកភូមិពីរនាក់ក្នុងវ័យចាស់ជរា បានស្លាប់។
លោក សាន អាយុ៥២ឆ្នាំ ជាអ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ម្នាក់ បានឲ្យដឹងថា ក្រុមគ្រួសារ សាច់ញាតិរបស់លោកចំនួន១៩នាក់បានផ្ទុកមេរោគអេដស៍ ដោយសារការចាក់ថ្នាំ និងដាក់សារ៉ូម ដោយពេទ្យក្នុងភូមិ។ លោកបន្តថា ម្តាយរបស់លោកអាយុ៧៩ឆ្នាំ ដែលផ្ទុកមេរោគអេដស៍ បានស្លាប់កាលពីចុងឆ្នាំ២០១៧ ដោយសារគាត់មិនបានពិសារថ្នាំឲ្យបានទៀងទាត់ ព្រោះថ្នាំធ្វើឲ្យគាត់ពុល និងស្របពេលគាត់មានវ័យចំណាស់ផងដែរ។
ក្រុមគ្រួសាររបស់លោក ក៏មានក្មេងៗបីបួននាក់ផងដែរ កំពុងផ្ទុកមេរោគអេដស៍នេះ ក្នុងនោះមានអាយុ៧ឆ្នាំ និង១៣ឆ្នាំ។
ក្រោយពីការស្លាប់ម្តាយបានជាងមួយខែ កាលពីថ្ងៃទី២០ ខែមករា ឆ្នាំ២០១៨ ឪពុករបស់លោក អាយុ៨៣ឆ្នាំ ដែលមិនបានផ្ទុកមេរោគអេដស៍ទេ បានស្លាប់ដោយសារភាពរន្ធត់រហូតដល់គាំងបេះដូងនៅពេលនឹកឃើញការស្លាប់ភរិយារបស់លោក។ នេះបើតាមលោក សាន។
លោក សាន បានរៀបរាប់ថា ជីវភាពរបស់លោកមានការលំបាក ដោយសារលោកមិនអាចធ្វើការអ្វីធ្ងន់បាន ហើយបច្ចុប្បន្ននេះ លោកមិនអាចធ្វើស្រែបានដូចមុននោះទេ។
លោកបានថ្លែងប្រាប់ VOA នៅថ្ងៃបុណ្យសពឪពុកថា៖
«វាពិបាក វាពិបាកហើយ យើងកើតរោគហ្នឹង វាអីខ្លាំងដូចគេបាន ទៅវាមិនរួច។ យើងខំរស់ដែរ តែរស់ទាំងវេទនាណា មិនដឹងរកអី បើយើងទៅលីលើកដូចគេ ទៅវាមិនរួច។ ធ្វើនៅតែធ្វើអញ្ចឹង ប៉ុនថាយើងអស់ទៅ(ស្រែ) យើងឈប់ទៅណា ធ្វើមិនដូចពីមុន កម្លាំងមិនដូចមុន។ ដូចថាយើងធ្លាប់មួយថ្ងៃ វាស់ល្ងាចធ្វើរួច ដល់ឥឡូវ វាអត់ទេ មិនអាចទៅរួចទេ។ បានមួយម៉ោងពីរម៉ោង អស់រលីង (ស្ទើរ)ដាច់ខ្យល់»។
បើតាមការណែនាំរបស់គ្រូពេទ្យ លោក សាន ត្រូវលេបថ្នាំប្រឆាំងនឹងមេរោគអេដស៍ឲ្យបានទៀងទាត់ ហូបចុកនិងសម្រាកឲ្យបានគ្រប់គ្រាន់។ តែលោក សាន មានប្រសាសន៍ថា លោកមិនអាចធ្វើបាននោះទេ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖
«គេឲ្យយើងដេក យើងអី(ហូបចុក)គ្រប់គ្រាន់ទៅ។ យើងបញ្ហាអត់ ទៅដេកម៉េច? មានអីស៊ី? និយាយដោយត្រង់ហ្មង ដេកអត់មានអីស៊ីទេ។ តែដេកចប់បាត់ហើយ មានអ្នកណា អ្នកឧបត្ថម្ភយើង»។
លោក សាន បានអះអាងថា លោកពិតជាឆ្លងមេរោគអេដស៍ដោយសារការចាក់ថ្នាំពីគ្រូពេទ្យភូមិ។ លោកបញ្ជាក់ថា ពេលនោះ លោកមានជំងឺផ្ដាសាយ អស់កម្លាំង រួចហៅគ្រូពេទ្យភូមិមកដាក់សារ៉ូម។ លោកបានរៀបរាប់ទៀតថា ម្តាយរបស់លោកដែលបានស្លាប់ ធ្លាប់ត្រូវបានពេទ្យចាក់ថ្នាំមួយម្ជុល កាលពីពេលកន្លងទៅ ហើយចៅរបស់លោកដែលផ្ទុកមេរោគអេដស៍នោះ ក៏ត្រូវបានគ្រូពេទ្យចាក់ថ្នាំផងដែរ។
កាលពីឆ្នាំ២០១៥ តុលាការខេត្តបាត់ដំបង បានកាត់ទោសគ្រូពេទ្យភូមិម្នាក់ ឈ្មោះ យ៉ែម ជ្រិន ឲ្យជាប់ពន្ធនាគារចំនួន២៥ឆ្នាំ ពីបទ «បើកកន្លែងពិគ្រោះព្យាបាលជំងឺ ដោយគ្មានការអនុញ្ញាតពីក្រសួងសុខាភិបាល បទប្រព្រឹត្តក្នុងចេតនាចម្លងមេរោគអេដស៍ទៅអ្នកដទៃ និងបទទារុណកម្ម ដែលមានស្ថានទម្ងន់ទោស»។
អង្គុយក្បែរលោក សាន អំឡុង ពេលរៀបចំបុណ្យសព លោក ប៉ាវ អាយុ៤៥ឆ្នាំ ដែលជាបងប្អូនសាច់ថ្លៃរបស់លោក សាន បានលើកឡើងថា លោកជាមនុស្សដំបូងគេដែលបានទៅធ្វើតេស្តឈាម ហើយបន្ទាប់មកឃើញថា លោកមានផ្ទុកមេរោគអេដស៍។ លោកបានរៀបរាប់ទៀតថា លោកបានធ្លាក់ខ្លួនឈឺ ហើយស្គម ដូច្នេះហើយទើបទៅពិនិត្យឈាម។ លោកមានប្រសាសន៍ថា លោកឆ្ងល់ថា មូលហេតុអ្វីបានជាលោកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ ដូច្នេះហើយទើបអ្នកភូមិផ្សេងទៀតទៅធ្វើតេស្តឈាមដូចគ្នាដែរ ហើយពួកគេមានមេរោគអេដស៍ដូចគ្នា។
លោកបានបញ្ជាក់ថា៖ «ដល់ពេលអ្នកស្រុក មកមើលខ្ញុំហ្នឹង គេឆ្ងល់ថា នៅតែហ្នឹងស្រែ ម៉េចមានមេរោគអេដស៍។ ដល់អ្នកភូមិគេទៅវិញ គេផ្អើល គេជួស ជួសទៅ បែករឿង»។
លោក ឡោម អាយុ៥៣ឆ្នាំ ជាអ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ដែរ។ លោកបានក្លាយជាអ្នកស្ម័គ្រចិត្តជួយដល់អ្នកឆ្លងមេរោគអេដស៍ តាមរយៈការជួយរំឭកអំពីការបើកថ្នាំយកទៅប្រើប្រាស់ឲ្យបានទៀងទាត់។ លោកបន្តថា លោកជួយរំឭកអ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ជាង៦០នាក់ ក្នុងនោះមានក្មេងអាយុក្រោម១៦ឆ្នាំ ចំនួន១៨នាក់។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ជួនកាលមានអ្នកខ្លះអត់ទៀងទាត់ទេ ព្រោះអ្នកខ្លះឧបមាថា ទៅរកស៊ីនៅឆ្ងាយអញ្ចឹងទៅ នៅឆ្ងាយទៅ ឲ្យកូនចៅបើកឲ្យ ថ្នាំហ្នឹងយកជូន»។
លោកបញ្ជាក់ថា ក្នុងចំណោមមនុស្សដែលលោកត្រូវរំឭកនោះ មានប្រហែលតែ៥នាក់ទេ ដែលមិនបានមកបើកថ្នាំឲ្យបានទៀងទាត់។
លោក ឡោម ដែលមានសាច់ញាតិចំនួន៨នាក់ឆ្លងមេរោគអេដស៍ បានលើកឡើងថា លោកក៏មានការលំបាកក្នុងការបំពេញការងារផ្សេងៗ ដោយសារសុខភាពមិនល្អ។
លោកបានបញ្ជាក់ថា៖ «សព្វថ្ងៃពិបាក ការទៅរកស៊ីឆ្ងាយមិនបាន ជីវភាពទន់ខ្សោយ តាំងពីកើតរោគហ្នឹង ទៅរកស៊ីឆ្ងាយមិនបាន»។
កាលពីចុងឆ្នាំ២០១៤ មណ្ឌលសុខភាពរកា ជាកន្លែងដែលពលរដ្ឋសម្រុកទៅធ្វើតេស្តឈាមរកមេរោគអេដស៍។ ដោយសារមានការឆ្លងមេរោគអេដស៍ច្រើន ក្រសួងសុខាភិបាល បានប្រែក្លាយមណ្ឌលសុខភាពមួយនេះ ទៅជាមន្ទីរពេទ្យបង្អែក ដើម្បីបង្កភាពងាយស្រួល សម្រាប់ពលរដ្ឋផ្ទុកមេរោគអេដស៍ មកបើកថ្នាំ និងព្យាបាល។
លោក ប៊ី បេង ស៊ អនុប្រធានមន្ទីរពេទ្យបង្អែករកា មានប្រសាសន៍ថា អ្នកភូមិផ្ទុកមេរោគអេដស៍ដែលស្លាប់ ភាគច្រើនជាមនុស្សចាស់ ហើយពួកគេប្រើប្រាស់ថ្នាំមិនទៀងទាត់ និងត្រឹមត្រូវ។
លោកមានប្រសាសន៍ប្រាប់ VOA ថា៖
«តាមពិតយើងដឹងហើយ ធម្មតាអ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ ត្រូវតែប្រើថ្នាំប្រឆាំងនឹងមេរោគអេដស៍។ ជាទូទៅ ជួសឈាមឃើញភ្លាម ត្រូវលេបថ្នាំភ្លាម ត្រូវតែប្រើថ្នាំប្រឆាំងនឹងមេរោគអេដស៍ បានន័យថា ពន្យារជីវិត។ កាលណា គាត់អត់ប្រើថ្នាំពន្យារជីវិត ជីវិតគាត់មិនវែង ហើយមួយទៀត គាត់ត្រូវប្រើប្រាស់ត្រឹមត្រូវ ទៀងទាត់ ជាប់លាប់បំផុត។ អាហ្នឹងបានហៅថាជោគជ័យក្នុងការព្យាបាល»។
លោកបន្តថា អ្នកភូមិផ្ទុកមេរោគអេដស៍ចំនួន១០ទៅ១៥ភាគរយ មានការធ្វេសប្រហែសក្នុងការប្រើប្រាស់ថ្នាំប្រឆាំងមេរោគអេដស៍។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «មនុស្សចាស់ គាត់គិតថា គាត់អាយុច្រើន គាត់ថា គាត់ស្លាប់ថ្ងៃណាក៏បាន។ អញ្ចឹងពេលខ្លះគាត់អត់ទទួលការព្យាបាល ដោយសារថ្នាំហ្នឹងលេបទៅ វាធ្វើទុក្ខគាត់។ អញ្ចឹងគាត់ថា គាត់អាយុច្រើន គាត់ខ្ជិល គាត់ស្លាប់ពេលណាក៏បានដែរ»។
លោក ប៊ី បេង ស៊ បានបន្ថែមថា អ្នកភូមិទាំងនោះកំពុងប្រឈមនឹងការរកចំណូល ដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពរបស់ពួកគេ។
លោកបានបញ្ជាក់ថា៖
«មកទល់ពេលនេះ បញ្ហាសុខភាពរបស់គាត់ចំពោះអ្នកដែលគាត់បានប្រើថ្នាំប្រឆាំងនឹងមេរោគអេដស៍ហ្នឹង ឃើញថា សុខភាពគាត់មិនសូវជួបបញ្ហាអីទេ។ បញ្ហាដែលគាត់ជួបបំផុតហ្នឹង គឺបញ្ហាក្នុងសេដ្ឋកិច្ចគ្រួសាររបស់ពួកគាត់ហ្នឹង។ គាត់ត្រូវទៅរកស៊ីតាមព្រំដែនមួយចំនួន។ ទីពីរទៀត គ្រួសារមួយចំនួន គាត់ឆ្លងមេរោគអេដស៍ ក្នុងគ្រួសារខ្លះ មានបីបួននាក់ អញ្ចឹងគាត់មានបន្ទុកខ្លាំងទាក់ទងនឹងបញ្ហាផ្លូវចិត្ត ហើយគាត់ត្រូវបង្ខំចិត្តរកស៊ីនៅឆ្ងាយ»។
បើតាមលោក បេង ស៊ មន្ទីរពេទ្យក៏បានសហការជាមួយអង្គការពុទ្ធសាសនាដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ ដើម្បីជួយតាមដានការបើកថ្នាំរបស់អ្នកភូមិផងដែរ។
លោកបន្តថា ក៏មានការទប់ស្កាត់ការចម្លងមេរោគអេដស៍ ដោយការណែនាំអ្នកភូមិកុំឲ្យឆ្លងដែន ឬទៅរកស៊ីនៅឆ្ងាយៗ។
លោក ប៉ុក សុជាតិ ប្រធានសាខាខេត្តបាត់ដំបងរបស់អង្គការពុទ្ធសាសនាដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ មានប្រសាសន៍ថា អង្គការបានស្វែងរកជំនួយជួយដល់ពួកគេ តាមរយៈការផ្តួចផ្តើមគំនិត«រកាឆ្លើយតបបញ្ហាអេដស៍»។ លោកបន្តថា អង្គការក៏បានជ្រើសរើសអ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ចំនួន៥នាក់ ឲ្យធ្វើជាអ្នកស្ម័គ្រចិត្ត ដើម្បីណែនាំ និងតាមដានការបើកថ្នាំ និងការប្រើប្រាស់ថ្នាំរបស់ពួកគេ។
លោកក៏បានសង្កត់ធ្ងន់អំពីបញ្ហាជីវភាពរបស់ពួកគេផងដែរ ដោយសារពួកគាត់មិនអាចធ្វើការងារធ្ងន់ និងឆ្ងាយៗបាន មានតែធ្វើការនៅផ្ទះ ដាំបន្លែ ធ្វើចម្ការ និងស្រែជាដើម។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «គាត់ឈឺអញ្ចឹងទៅភាគច្រើនគាត់មិនសូវបានទៅរកអាកន្លែង(ធ្វើការធ្ងន់ៗ) បានតែធ្វើការនៅតាមផ្ទះ។ បញ្ហាមុខរបរដាច់ អញ្ចឹងបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចគាត់ហ្នឹងរាងយ៉ាប់យ៉ឺន»។
លោកបញ្ជាក់បន្ថែមថា៖ «មិនដឹងថា មានមុខរបរអី ឲ្យមានចំណូលផង។ យើងសព្វថ្ងៃនេះ ត្បិតតែយើងបង្កើតក្រុមឲ្យគាត់មានថវិកាខ្ចី តែមុខរបរវាមិនដឹងមានអីឲ្យវាអាចរកចំណូលបាន។ នៅស្រុកខ្មែរយើងភាគច្រើនទៅថៃ។ អញ្ចឹងគាត់អ្នកអញ្ចឹងៗមិនអាចទៅថៃបានទេ។ មានអ្នកខ្លះក៏ទៅខ្លះដែរ ដោយសាររកមុខរបរនៅនេះ មិនមានមុខរបរអីសម្រាប់រក»។
បើតាមលោក ប៉ុក សុជាតិ អង្គការរបស់លោក ក៏បានរៀបចំជាគម្រោងផ្តល់ឥណទាន ដើម្បីជួយឲ្យពួកគាត់អាចរកស៊ីផ្សេងៗ និងការបណ្តុះបណ្តាលជំនាញដាំដុះ និងចិញ្ចឹមសត្វមួយចំនួនដល់ពួកគេ។
នៅក្បែរមន្ទីរពេទ្យបង្អែករកា ក៏មានវត្តមួយឈ្មោះថា វត្តរកា។ ព្រះចៅអធិការវត្តម្នាក់ដែលផ្ទុកមេរោគអេដស៍បានទទួលអនិច្ចកម្មកាលពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំមុន ហើយសាកសពរបស់ព្រះអង្គត្រូវបានបូជាកាលពីថ្ងៃទី២១ ខែមករា ឆ្នាំ២០១៨។
ចំពោះលោក សាន ជាអ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ និងមានសាច់ញាតិផ្ទុកមេរោគអេដស៍ច្រើនជាងគេនៅក្នុងភូមិ លោកបារម្ភអំពីសុខភាព និងអនាគតកូនចៅដែលនៅក្មេង។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «នឹកឃើញតូចចិត្តខ្លួនឯងដែរ អាណិតចៅ នឹកឃើញបើងាប់ល្អជាង នឹកឃើញថា បើងាប់ទៅវាផុតទុក្ខ ផុតទោស កុំឲ្យឃើញមុខចៅ នឹកឃើញក្នុងចិត្តអញ្ចឹង ដល់ពេលនឹកឃើញទាញចិត្តទៅ ទុកគ្រាន់ចៅមើលមុខ»។
លោកបន្តថា លោកបានឲ្យកូនចៅលេបថ្នាំឲ្យបានទៀងទាត់ បើទោះជាដឹងថា ថ្នាំទាំងនោះមិនល្អសម្រាប់សុខភាពពួកគេក៏ដោយ៕
