បើទោះជាអ្នកប្រវត្តិសាស្រ្តកម្ពុជាជាច្រើនតែងតែលើកឡើងថា កម្ពុជាជាប្រទេសដែលឲ្យតម្លៃស្រ្តីជាធំក៏ដោយ ក៏បច្ចុប្បន្នគេឃើញថា ចំនួនស្រ្តីកម្ពុជាក្នុងវិស័យនយោបាយ និងការកាន់កាប់តួនាទីជាអ្នកដឹកនាំនៅមានកម្រិតទាបនៅឡើយ។ លោកស្រី ធីតា ឃិះ ដែលគេស្គាល់ថា ជាស្រ្តីម្នាក់ដែលទទួលបានជោគជ័យនឹងការងារដឹកនាំក្នុងវិស័យសង្គមស៊ីវិល បានមើលឃើញនូវចំណុចខ្វះខាតជាច្រើនដែលត្រូវកែលម្អ។
ពីជីវិតជាស្ត្រីមេផ្ទះ រហូតបានក្លាយជាស្រ្តីជោគជ័យមួយរូបក្នុងសង្គម លោកស្រីធីតា ឃិះបានចំណាយពេលជាង៤០ឆ្នាំនៃឆាកជីវិតរបស់អ្នកស្រី។
បច្ចុប្បន្នជានាយិកាប្រតិបត្តិអង្គការសីលកា ដែលជាអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលក្នុងស្រុកមួយ លោកស្រីបានជ្រើសរើសយកការរៀនសូត្រដែលគ្មានពេលកំណត់សម្រាប់អភិវឌ្ឍខ្លួនឲ្យក្លាយជាស្ត្រីដឹកនាំមួយរូប។ ហើយលោកស្រីចង់ឲ្យស្ត្រីកម្ពុជាទទួលបាននូវផលប្រយោជន៍នេះដូចគ្នា។
«ទី១ ត្រូវមានជំនាញចេះដឹង ទី២ត្រូវចេះមានភាពជាអ្នកដឹកនាំ។ កាល ណាឃើញរបស់អីអត់ធម្មតា យើងចង់រៀបចំធ្វើការកែទម្រង់ មានការកែប្រែ។ ក្នុងហ្នឹងឯង យើងមានភាពអ្នកដឹកនាំ។ ការងារដែលយើងធ្វើទាំងប៉ុន្មានត្រូវផ្តោតលើសហគមន៍ ផ្តោតលើប្រជាពលរដ្ឋជានិច្ច»។
ពិតមែនហើយ នៅពេលនេះ លោកស្រី ធីតា ឃិះ ហាក់ដូចជាក្តាប់កត្តាសង្គមខ្មែរបានយ៉ាងណែននៅក្នុងដៃ។ លោកស្រីមើលឃើញថា ស្ត្រីកម្ពុជាមិនមានឱកាសច្រើននៅក្នុងការចូលរួមក្នុងការដឹកនាំក្នុងសង្គមឬចូលប្រឡូកក្នុងឆាកនយោបាយនោះទេ ជាហេតុដែលធ្វើឲ្យបេសកកម្មមួយក្នុងចំណោមបេសកកម្មនៃអង្គការរបស់លោកស្រីគឺលើកទឹកចិត្តស្ត្រីក្នុងវិស័យដែលនៅខ្វះចន្លោះទាំងនេះ។
«ទី១ គាត់អត់មានឱកាស។ អ្នកដែលកាន់ការងារ ដែលសម្រេចចិត្តឲ្យគាត់ឡើងតួនាទី ដាក់គាត់ចូលបញ្ជីឆ្នោតទាំងប៉ុន្មាន គឺសុទ្ធតែបុរស។ ហើយដោយសារយើងជាស្រ្តី ទោះមានសមត្ថភាពក៏ដោយ ក៏អត់ដាក់យើងនៅជួរលើដែរ។ ដោយសារយើងអត់បានទៅស៊ីផឹកជាមួយគេ គេមើលយើងអត់ឃើញ។ នៅក្នុងគណបក្សនិមួយៗ គេតែងសួរយើង «អ្នកឯងបានធ្វើអីខ្លះហើយឲ្យបក្ស?» ហើយអាហ្នឹងជាបញ្ហាមួយទៀត។ ស្រ្តីរវល់រកស៊ីផង ចិញ្ចឹមកូនផង មានពេលណា បើយើងមាន២៤ម៉ោងដូចគ្នា»។
ដើម្បីសម្រេចឲ្យបាននូវការលើកទឹកចិត្តនេះ អង្គការសីលកាត្រូវធ្វើការសហការជាមួយបណ្តាញអង្គការចំនួន៧ផ្សេងទៀត។
លើកកែវពិសាទឹកមួយក្រេប លោកស្រីមានប្រសាសន៍បន្តថា ការចូលរួមរបស់ស្រ្តីកម្ពុជាក្នុងវិស័យនយោបាយនៅមានកម្រិត ហើយឧបសគ្គនោះគឺការខ្វះឱកាស មជ្ឈដ្ឋានការងារមិនអំណោយផល។
ម្យ៉ាងទៀត ស្រ្តីក៏ខ្វះការគាំទ្រពីគ្រួសារ និងរងសំពាធនៃទំនៀមទម្លាប់ច្បាប់ស្រី្ត។
លោកស្រីធីតា ឃិះ ដែលមានអាយុ៦៤ឆ្នាំ ត្រូវបានមហាជនទូទៅស្គាល់ថា ជាស្រ្តីដែលសកម្ម និងឆ្នើមក្នុងចំណោមស្រ្តីឆ្នើមដទៃទៀតក្នុងវិស័យសង្គមស៊ីវិល ក្នុងការដឹកនាំការងារបណ្តុះបណ្តាល និងជំរុញស្រ្តីកម្ពុជាឲ្យចូលរួមក្នុងកិច្ចការដឹកនាំប្រទេស។
«ពេលដែលខ្ញុំធ្វើការងារយូរៗទៅ ខ្ញុំមានអារម្មណ៍ថា ខ្ញុំត្រូវតែចេញមុខ ចេញមុខធ្វើជាគម្រូសម្រាប់ឲ្យស្រ្តីជំនាន់ក្រោយអាចចាប់ផ្តើមក្នុងការធ្វើការងារផ្នែកគោលនយោបាយ និងការអភិវឌ្ឍប្រទេសជាតិ»។
អង្គុយនៅលើសាឡុងឈើដែលមានក្រាលពូក លោកស្រី ធីតា ឃិះ មានសម្បុរស និងជាអ្នកដែលមានសែស្រឡាយជាកូនខ្មែរកាត់ចិន។ លោកស្រីមានស្រុកកំណើតនៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ។ មានឪពុកជាមន្ត្រីរាជការក្នុងអំឡុងទសវត្ស១៩៥០ រីឯម្តាយជាស្រ្តីមេផ្ទះ។
លោកស្រីជាកូនទី៨ក្នុងចំណោមបងប្អូន១០នាក់។
លោកស្រីធីតាបានរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ជាមួយនឹងសាស្រ្តាចារ្យគណិតវិទ្យាមួយរូបដែលមានអាយុលើសលោកស្រី១២ឆ្នាំ ខណៈដែលលោកស្រីទើបនឹងមានអាយុ១៨ឆ្នាំ។ បច្ចុប្បន្នលោកស្រីនិងស្វាមីមានកូន៣នាក់។
យកដៃកៀរសក់ស្កូវចេញពីត្រចៀកបន្តិច លោកស្រីបន្តនិទានពីខ្សែជីវិតរបស់លោកស្រីថា ក្រោយពីអាពាហ៍ពិពាហ៍ លោកស្រីគ្រាន់តែជាស្ត្រីមេផ្ទះមួយរូបប៉ុណ្ណោះ ហើយមួយឆ្នាំមុនរបបប្រល័យពូជសាសន៍ លោកស្រីនិងក្រុមគ្រួសារចាកចេញពីមាតុភូមិទៅរស់នៅឯប្រទេសថៃ។
នៅទីនោះស្វាមីរបស់លោកស្រីធ្វើជាគ្រូបង្រៀនផ្នែកគណិតវិទ្យានៅវិទ្យាស្ថានបច្ចេកវិទ្យាអាស៊ី (Asian Institute of Technology (AIT)។ ពេលនោះហើយដែលលោកស្រី និងកូនៗមានឱកាសសិក្សាភាសាអង់គ្លេសបន្ថែមនៅវិទ្យាស្ថាននេះ។ ហើយក៏ជាចំណុចចាប់ផ្តើមមួយនៃទំព័រឆាកជីវិតថ្មីរបស់លោកស្រី។
ប៉ុន្តែលោកស្រីមានឱកាសចូលប្រឡូកជាក់ស្តែងក្នុងចលនាសង្គមក្រោយសម័យខ្មែរក្រហមបានដួលរលំ ហើយមានជនភៀសខ្លួនកម្ពុជារាប់ម៉ឺននាក់បានរត់ទៅជ្រកកោនក្នុងជំរំនៅប្រទេសថៃនៅចុងឆ្នាំ១៩៧៩ និងដើមទសវត្សឆ្នាំ១៩៨០។
«ចំណុចដែលផ្លាស់ប្តូរខ្ញុំជាងគេហ្នឹងគឺកាលដែលខ្ញុំធ្វើការនៅទូតអាមេរិកខាងផ្នែកជនភៀសខ្លួននៅបាងកក ពេលដែលខ្ញុំជួបជាមួយនឹងជនភៀសខ្លួនខ្មែរ ដើរពីស្រុកខ្មែរទៅស្រុកថៃ ហើយគេដាក់ព័ទ្ធដូចហ្វូងគោ។ ហើយយើងនៅពីខាងក្នុង ម្នាក់ៗកខ្វក់ សាច់ហើម សក់លឿង។ ឪពុកម្តាយខ្ញុំក៏នៅក្នុងហ្នឹងដែរ។ អញ្ចឹងវាធ្វើឲ្យខ្ញុំភ្ញាក់រឭកថា របត់នយោបាយវាធ្វើឲ្យ វាប៉ះពាល់មនុស្សដែលរស់ក្នុងសង្គមហ្នឹង។ ខ្ញុំក៏សម្រេចចិត្តធ្វើការក្នុងវិស័យនយោបាយ»។
តាមរយៈបណ្តាញការងារក្នុងទូតអាមេរិកប្រចាំប្រទេសថៃ លោកស្រី និងក្រុមគ្រួសារមានឱកាសបានទៅរស់នៅសហរដ្ឋអាមេរិក នៅខែតុលា ឆ្នាំ១៩៧៩។
នៅទីក្រុង San Antonio រដ្ឋ Texas លោកស្រីធ្វើការជាអ្នកបម្រើសេវា សង្គម និងជាជំនួយការពេទ្យចិត្តសាស្រ្ត។ លោកស្រីក៏បានឆ្លៀតបន្តការសិក្សាជំនាញចិត្តសាស្រ្ត និងសង្គមវិទ្យានៅទីនោះផងដែរ។
ប្រាំឆ្នាំក្រោយមក លោកស្រីត្រូវបានជ្រើសតាំងជានាយិកាប្រតិបត្តិដឹកនាំសហព័ន្ធអង្គការខ្មែរជាង១០០ក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក ដើម្បីធ្វើការងារទាក់ទងជាមួយអង្គការអន្តរជាតិ ស្វែងរកជំនួយ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ គឺជាពេលដែលលោកស្រីបានបែកពីក្រុមគ្រួសារជាលើកទី១ ផ្លាស់មកនៅវ៉ាស៊ីនតោនឌីសី តែម្នាក់ឯង។
«កូនខ្ញុំមានការត្អូញត្អែរច្រើន ពេលខ្ញុំចេញទៅធ្វើការក្រៅ មិនមានពេលវេលាដូចម្តាយគេដទៃទេ។ តែយើងធ្វើអ្វី យើងធ្វើបាន»។
នៅឆ្នាំ១៩៩៣ លោកស្រី និងស្វាមីបានត្រឡប់មករស់នៅកម្ពុជាវិញ។ នៅពេលនោះស្វាមីរបស់លោកស្រីធ្វើជាមន្រ្តីព័ត៌មានរបស់អាជ្ញាធរបណ្តោះអាសន្នរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិនៅកម្ពុជាហៅកាត់ថា អ៊ុនតាក់។
ជាដំបូងក្រុមគ្រួសាររបស់លោកស្រីមិនមានផែនការមករស់នៅកម្ពុជាជាអចិន្ត្រៃយ៍ទេ។ ក្រោយឆ្នាំ១៩៩៧ ដោយវិភាគឃើញថា ស្ថានភាពនយោបាយកម្ពុជាមិនចោទជាបញ្ហាធ្ងន់ធ្ងរ ហើយដោយសារតែអ្នកស្រីមានមនោសញ្ចេតនាភ្ជាប់ទៅនឹងទឹកដីកំណើត ពេលនោះហើយដែលលោកស្រីផ្តួចផ្តើមបង្កើតអង្គការសីលកា ដោយនាំយកអ្នកស្ម័គ្រចិត្តពីបរទេសមកបង្រៀនដល់ប្រជាជនកម្ពុជា។ គោលបំណងចម្បងរបស់សីលកានៅពេលនោះគឺពង្រឹងសមត្ថភាពស្ថាប័នខ្មែរក្នុងផ្នែកអភិបាលកិច្ចល្អ និងជំរុញស្រ្តីក្នុងវិស័យនយោបាយ និងសេចក្តីសម្រេចចិត្តក្នុងស្ថាប័នសាធារណៈ។
ការលើកទឹកចិត្តពីគ្រួសារ ជាកត្តាសំខាន់ណាស់។
លោកស្រីធីតាក៏បញ្ជាក់ដែរថា វាក៏ជាសំណាងមួយរបស់លោកស្រីដែលស្វាមីរបស់លោកស្រីយល់នូវតម្លៃនៃការងារសង្គម ហើយគាំទ្រលោកស្រីក្នុងការងារសង្គមស៊ីវិលនេះ។
«កាលខ្ញុំនៅអាមេរិក គាត់(ប្តី)ជាអ្នកជំរុញឲ្យធ្វើ ហើយគាត់ជាអ្នករកស៊ីចិញ្ចឹមគ្រួសារ។ ប្តីខ្ញុំគាត់មានអារម្មណ៍ថា គាត់រវល់ គាត់មិនអាចចូលរួមការងារសង្គមបានទេ។ គាត់ជំរុញឲ្យខ្ញុំធ្វើ ពីព្រោះគាត់មើលឃើញសេចក្តីត្រូវការដែលត្រូវធ្វើ»។
យោងតាមរបាយការណ៍របស់មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជាឲ្យដឹងថា នៅក្នុងអាណត្តទី៤ ពី២០០៨ ដល់២០១៣ តំណាងរាស្ត្រជាស្ត្រីក្នុងសភាជាតិមានត្រឹមតែ២០,៣% ឬ២៥នាក់ប៉ុណ្ណោះ ខណៈពេលដែលតំណាងរាស្រ្តបុរសមានដល់ទៅ៩៨រូប។ ក្នុងនោះលោកស្រីឃួន សុដាវីត្រូវជ្រើសតាំងអនុប្រធានទី២នៃរដ្ឋសភា។ ផ្ទុយទៅវិញ រដ្ឋសភានីតិកាលទី៥នេះ ស្រ្តីមិនមានតំណែងដឹកនាំក្នុងសភាទេ។
ទោះជាបែបនេះក្តី លោកស្រីធីតា ឃិះយល់ថា ការចូលរួមរបស់ប្រជាជនកម្ពុជាក្នុងវិស័យនយោបាយមានលក្ខណៈប្រសើរគួរឲ្យកត់សម្គាល់ក្នុងរយៈពេលចុងក្រោយនេះ។ ក៏ប៉ុន្តែលោកស្រីចង់ឲ្យមានស្រ្តីកាន់តែច្រើនថែមទៀត ចូលរួមក្នុងការសម្រេចគោលនយោបាយ និងកិច្ចការងារអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេសជាតិ។
កំពុងអង្គុយធ្វើការងារទល់មុខកុំព្យូទ័រកញ្ចក់ស្តើងមួយគ្រឿងនៅក្នុងបន្ទប់ការិយាល័យដែលមានទំហំប្រមាណ៤ម៉ែត្រ៤ជ្រុង ស្ថិតនៅជាន់ទី១ នៃអគារផ្ទះល្វែងរបស់អង្គការសីលកា លោកស្រីធីតា ឃិះបានងាកទៅសន្ទនាតាមទូរស័ព្ទ សន្ទនាជាភាសាអង់គ្លេសអំពីការងារ។
លោកស្រីលើកទឹកចិត្តឲ្យស្រ្តីទាំងឡាយគួរខិតខំសិក្សាពង្រីកចំណេះដឹងខ្លួនអំពីនយោបាយ និងភាពជាអ្នកដឹកនាំ។
«មិនត្រូវខ្លាចថា នយោបាយគឺជារឿងមួយដែលយើងជាស្រ្តីមិនត្រូវចូល។ តែទុកឲ្យគេសម្រេចចិត្តទាំងអស់។ តែចុងក្រោយ ជួបផលលំបាកដូចគ្នា»។
លោកស្រីយល់ថា ការសម្រេចលើគោលនយោបាយធំៗមួយចំនួនត្រូវការទស្សនៈរបស់ស្រ្តីដែរ ពីព្រោះការសម្រេចចិត្តរបស់បុរសតែម្ខាងរមែងនាំឲ្យប្រទេសមិនមានតុល្យភាពនៃការអភិវឌ្ឍ។
«បើស្រីមិនបានចូលរួម នោះការអភិវឌ្ឍមិនមានប្រសិទ្ធភាព។ បើស្រី្តមិនមានសិទ្ធិពេញលេញក្នុងការជជែកវែកញែករឿងធ្វើគោលនយោបាយ និងក្នុងការសម្រេចចិត្តគឺការសម្រេចចិត្តនោះមានឃ្លោង ហើយអាចនាំយើងទៅរកសង្រ្គាមដោយមិនដឹងខ្លួន។ កន្លងមក វាយ៉ាងមេច? ចូលសង្គ្រាមបានរហ័ស។ យើងមិនថា ប្រុសគិតខុសទេ។ បើអត់ស្រីទប់ខ្លះ តើប្រទេសជាតិទៅជាស្អី?»
ថ្វីបើលោកស្រី ធីតា ឃិះធ្វើសកម្មភាពយ៉ាងខ្លាំងក្លាក្នុងការជំរុញឲ្យស្ត្រីខ្មែរចូលប្រឡូកក្នុងឆាកនយោបាយ ឬក្លាយជាអ្នកដឹកនាំក្នុងសង្គមក្តី ប៉ុន្តែរូបលោកស្រីផ្ទាល់មិនចង់ចូលប្រឡូកក្នុងគណបក្សនយោបាយនោះទេ។
មូលហេតុរបស់លោកស្រីធីតា ឃិះ គឺលោកស្រីចង់រក្សាភាពឯករាជ្យ និងអាចបន្តធ្វើកិច្ចការសង្គមជាមួយគណបក្សនយោបាយទាំងអស់ស្មើភាពគ្នាដូចសព្វថ្ងៃ៕
