ការសិក្សាមួយបានបង្ហាញថា តំបន់ដីសណ្តនៃទន្លេមេគង្គនៅប្រទេសវៀតណាមនឹងត្រូវជនលិចទាំងស្រុងនៅត្រឹមឆ្នាំ ២១០០។ នេះគឺជាផលប៉ះពាល់ដែលកើតចេញពីការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គីសនី ការបូមខ្សាច់ និងជាពិសេសការបូមទឹកពីក្រោមដី។
ការសិក្សាថ្មីមួយព្យាករណ៍ថា សឹងតែផ្ទៃទាំងមូលនៃតំបន់ដីសណ្តទន្លេមេគង្គនៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម ដែលជាប្រភពជួយទ្រទ្រង់ជីវិតប្រជាពលរដ្ឋប្រហែលរាប់សិបលាននាក់ នឹងលិចទឹកនៅត្រឹមឆ្នាំ ២១០០ ដោយកម្រិតទឹកបច្ចុប្បន្ន។
តំបន់ដីសណ្តទន្លេមេគង្គ ដែលជាទីជម្រកសម្រាប់ប្រជាជនជិត ១៨លាននាក់ និងផលិតស្បៀងអាហារចំនួនពាក់កណ្តាលនៃស្បៀងសរុបរបស់ប្រទេសវៀតណាម កំពុងជួបវិបត្តិមនុស្សជាតិយ៉ាងខ្លាំងបំផុតដែលមួយផ្នែកធំ ការសិក្សាមួយបានរកឃើញថា គឺដោយសារការជីកយកទឹកក្រោមដីហួសហេតុដែលបានបង្កឲ្យដីផ្នែកខាងលើលិចទឹក ស្របពេលដែលកម្ពស់ទឹកសមុទ្រកំពុងតែឡើងខ្ពស់។
ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវនៅឯសកលវិទ្យាល័យ Utrecht បានបង្កើតម៉ូឌែលជាលេខនៅទូទាំងតំបន់ដីសណ្តទន្លេមេគង្គដើម្បីតាមដានផលប៉ះពាល់ដែលបណ្តាលមកពីការទាញយកផលប្រយោជន៍ទឹកនៅក្រោមដីក្នុងរយៈពេលជាង២៥ឆ្នាំមកនេះ។ ហើយពួកគេនឹងប្រើប្រាស់ទិន្នន័យដែលបានមកពីការសិក្សានេះធ្វើជាមូលដ្ឋានក្នុងការព្យា ករណ៍ស្ថានភាពដីសណ្តនាពេលអនាគត។
ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវបានរកឃើញថា នៅពេលគេបន្ថែមបញ្ហាកើនឡើងនៃកម្រិតទឹកសមុទ្រដោយសារការប្រែប្រួលអាកាសធាតុមួយទៀត ទីរាបដ៏ធំធេងនៃតំបន់ដីសណ្តនេះនឹងត្រូវលិចបាត់បង់ បើទោះបីជាមានការចាត់វិធានការយ៉ាងណាក៏ដោយក្តី។ ប៉ុន្តែការផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់ឲ្យមានការប្រើប្រាស់ដីឲ្យបានត្រឹមត្រូវអាចនឹងជួយស្រោច ស្រង់តំបន់ផ្សេងៗទៀតបាន។
ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវបានបញ្ចប់ការសិក្សានេះដោយនិយាយថា ៖
«លទ្ធផលពីការសិក្សានេះបានបង្ហាញឲ្យឃើញថា នៅពេលការជីកយកទឹកក្រោមដីត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យបន្តជីកខ្លាំងឡើងដូចដែលបានកើតឡើងអស់រយៈពេលជាច្រើនទស្សវត្សរ៍មកនេះ រួមទាំងការបាក់ស្រុតដីសណ្តបណ្តាលមកពីការជីកនោះ អាចនឹងធ្វើឲ្យតំបន់ដីសណ្តទន្លេមេគង្គស្ទើរតែទាំងមូលទទួលរងការលិចលង់»។
លោក Philip Minderhoud អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវផ្ទៃដីនិងប្រព័ន្ធទឹកក្រោមដីនៅឯសកលវិទ្យាល័យ Utrecht និងជាអ្នកដឹកនាំការសិក្សានេះបានមានប្រសាសន៍ថា ការជីកយកទឹកក្រោមដីគឺជាកត្តាមួយក្នុងចំណោមកត្តាដ៏ចំបងដែលធ្វើឲ្យដីសណ្តទន្លេមេគង្គលិចទឹកជាមធ្យម១សង់ទីម៉ែត្រក្នុងរយះពេល១ឆ្នាំ។
លោកបាននិយាយថា៖
«វានឹងមានការប្រែប្រួលជាច្រើននៅតំបន់ដីសណ្តនៅប៉ុន្មានទស្សវត្សន៍ខាងមុខនេះ»។
កំណើនជីកយកទឹកក្រោមដីដោយសារការផ្លាស់ប្តូរទៅកាន់សេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារសេរីនៅឆ្នាំ១៩៨៦នៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម បានបង្កើនការប្រើប្រាស់ទឹកជាក់ស្តែងពីចំនួនអត់សោះកាលពី៣០ឆ្នាំមុន ទៅដល់ការប្រើប្រាស់ទឹកចំនួន២.៥ លានម៉ែត្រគុបបច្ចុប្បន្ននេះដែលត្រូវបានបូមចេញពីអាងទន្លេនៃតំបន់ដីសណ្តទន្លេមេគង្គនេះជារៀងរាល់ថ្ងៃ។
លោកបានពន្យល់ថាការបាត់បង់ទឹកនេះដែលបានកាត់បន្ថយសម្ពាធនៅភូគម្ភសាស្ត្រដ៏សំខាន់នេះ ដែលនឹងបណ្តាលឲ្យដីសណ្តទនេ្លមេគង្គលិចស្រុតចុះ។
លោកបានបន្តទៀតថា៖
«ពិតណាស់ការរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនិងការអភិវឌ្ឍន៍របស់ពួកគេនៅលើដីសណ្តនាពេលប៉ុន្មានទស្សវត្សន៍កន្លងមកនេះ អាចបន្តទៅបានក៏ដោយសារតែពួកគេបានប្រើប្រាស់ប្រភពទឹកក្រោមដីជាធនធានទឹកសាបដោយសេរីសម្រាប់ការរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ។សកម្មភាពនេះនឹងក្លាយទៅជាការប្រឈមដ៏ចម្បងមួយដោយសារពលរដ្ឋត្រូវបង្កើនល្បឿនពន្លិចខ្លួនឯងកាន់តែលឿនឬក៏ពួកគេនឹងមិនមានទឹកគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីទទួលទានឬស្រោចស្រពដំណាំរបស់ពួកគេ»។
លោកបានបន្តថា ស្របពេលជាមួយគ្នានេះដែរ កម្រិតទឹកសមុទ្រនឹងបន្តកើនឡើងនៅកម្រិតប្រហែលជា ៣ទៅ៤មីលីម៉ែត្រក្នុងរយៈពេល១ឆ្នាំ។
លោកនិយាយទៀតថា ផលប្រយោជន៍ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនានាដែលមនុស្សកសាងក្នុងទន្លេមេគង្គបានកាត់បន្ថយលំហូរល្បាប់ខ្សែរទឹកផ្នែកខាងលើនៃទន្លេមេគង្គ និងការបង្ហាប់ដីដោយធម្មជាតិ គឺជាកត្តារួមចំណែកទៅដល់ការបាត់បង់ដីសណ្ត។
លោកមានប្រសាសន៍ថា ៖
«ប៉ុន្តែ ការជីកយកទឹកក្រោមដីគឺជា មូលហេតុតែមួយគត់ ដែលមនុស្សអាចធ្វើការផ្លាស់ប្តូរបានយ៉ាងពិតប្រាកដ ប្រសិនបើជាពលរដ្ឋចង់កាត់បន្ថយការបាក់ស្រុតនិង ការជន់លិច»។
លោកបានបន្ថែមទៀតថា ទោះបីជាប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅលើតំបន់ដីសណ្តបានបង្ហាញថា ពួកគេមានភាពស្ទាត់ជំនាញក្នុងការលើកផ្ទះនិងផ្លូវឡើងឲ្យខ្ពស់ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាបាក់ទំនប់ដីនិងការជនលិចក៏ដោយ ក៏ផលប៉ះពាល់នៃបញ្ហាកសិកម្មនឹងមានស្ថានភាពធ្ងន់ធ្ងរ និងមិនអាចជៀសផុតបានទេ។
ប្រទេសវៀតណាម គឺជាប្រទេសនាំចេញអង្ករធំទីពីរនៅក្នុងពិភពលោក ហើយ៩៥%នៃផលិតផលស្រូវអង្ករនាំចេញនោះផលិតនៅតំបន់ដីសណ្តទន្លេមេគង្គ ដែលជាតំបន់ផ្គត់ផ្គង់និងផលិតត្រីសម្រាប់នាំចេញដល់ទៅ៦០%របស់ប្រទេសផងដែរ។
លោក Bui Chi Buu ជាទីប្រឹក្សារបស់រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមទទួលបន្ទុកការផលិតស្រូវ និងជាអគ្គនាយកនៃវិទ្យាស្ថានវិទ្យាសាស្រ្តកសិកម្មសម្រាប់តំបន់វៀតណាមខាងត្បូង បាននិយាយថា ផលប៉ះពាល់ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចដែលបណ្តាលមកពីការបាត់បង់ដីនេះនៅតែមានភាពមិនច្បាស់លាស់។
លោកបន្តទៀតថា ៖
«ពួកយើងមានការព្រួយបារម្មណ៍ពីពេលអនាគត។ ធនធានទឹកសាបធម្មជាតិពីទន្លេមេគង្គនៅក្នុងរដូវប្រាំងពុំមានភាពត្រឹមត្រូវនិងទៀងទាត់ទៀតនោះទេ។
លោកបាននិយាយថា កាលពីឆ្នាំ២០១៦ វៀតណាមបានបាត់បង់ថវិកាជាង១.៦រយលានដុល្លារអាមេរិកដោយសារតែទឹកជំនន់និងគ្រោះរាំងស្ងួតបានបំផ្លិចបំផ្លាញដំណាំស្រូវនៅតំបន់ដីសណ្តយ៉ាងហោចណាស់ចំនួន៣០០ លានតោន។
តំបន់ដីសណ្តដែលមានជីវិតរស់រវើកនិងមានជីវជាតិយ៉ាងច្រើនមហិមានេះ គឺត្រូវបានគេឲ្យឈ្មោះថា ជាតំបន់ដីសណ្តនៃនាគប្រាំបួនពីព្រោះដៃទន្លេទាំងប្រាំបួននៃទន្លេមេគង្គបាននាំមកដីល្បាប់ដ៏មានជីវជាតិ ឆ្លងកាត់តំបន់ដែលមានទំហំប្រមាណ៤ ម៉ឺនម៉ែត្រក្រឡាមុនពេលដៃទន្លេទាំងនោះហូរចូលទៅក្នុងមហាសមុទ្រ។
លោក Buu បានបន្តទៀតថា ដៃទន្លេទាំងប្រាំបួននោះបានកាត់បន្ថយមកសល់តែប្រាំពីរតែប៉ុណ្ណោះ។
លោកនិយាយថា៖
«ប៉ុន្តែ វាប្រហែលជានៅសល់តែបួន ឬប្រាំនោះទេនៅថ្ងៃអនាគត ខ្ញុំមិនដឹងទេ»។
ការបាត់បង់ដីល្បាប់ដែលអាចបំពេញឡើងវិញដោយខ្លួនឯងគឺជាកត្តាលំបាកមួយទៀតដែលនាំឲ្យមានការជនលិចតំបន់ដីសណ្តទន្លេមេគង្គនេះ។
លោក Buu បានមានប្រសាសន៍ទៀតថា ទំនប់ទឹកផ្នែកខាងលើនៃទន្លេមេគង្គ ដែលមានប្រវែង ៤០០០ គីឡូម៉ែត្រ ហូរឆ្លងកាត់ពីតំបន់ខ្ពង់រាប Tibet នៅប្រទេសចិន ទៅប្រទេស ឡាវនិងកម្ពុជា មុននឹងចែកចាយទៅតំបន់ដីសណ្តនោះ បាននាំឲ្យមានការ បាត់បង់លំហូរដីល្បាប់ប្រមាណជា ៤០%។
ការសិក្សាមួយដែលបានធ្វើឡើងដោយគណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ (MRC) កាលពីឆ្នាំ២០១៨ បានរកឃើញថាដីល្បាប់ ៩៧%ដែលហូរចាក់ទៅតំបន់ដីសណ្តដែលមាន មហន្តរាយនោះ នឹងត្រូវបាត់បង់នៅត្រឹមឆ្នាំ ២០៤០ ប្រសិនបើគម្រោងសាងសង់ទំនប់នៅលើដងនិងដៃទន្លេមេគង្គនាពេលបច្ចុប្បន្ននៅតែបន្ត។
លោក Buu និយាយថា គោលនយោបាយទប់ទល់ទៅនឹងកម្លាំងច្រោះដីសណ្តដ៏ខ្លាំងដែលរួមមាន ទំនប់ការពារទឹកជំនន់ និងទ្វារទឹកដ៏មានសក្តានុពលកំពុងតែត្រូវគេដំណើរការសាងសង់។
លោក Pham Van Hung នាយករងទូទៅនៃផ្នែករៀបចំផែនការនិងស៊ើបអង្កេតធនធានទឹកនៃតំបន់វៀតណាមខាងត្បូង ហើយដែលជាអ្នកចូលរួមចំណែកទៅក្នុងការសិក្សានេះផងដែរនោះ បានមានប្រសាសន៍ថា រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមបានណែនាំឲ្យមានការរឹតបន្តឹងមួយចំនួនចំពោះការជីកយកទឹកពីក្រោមដី។
លោក Marc Goichot អ្នកឯកទេសនៅ Greater Mekong's Water Lead របស់អង្គការមូលនិធិសត្វព្រៃពិភពលោក (WWF) បាននិយាយថា ខ្សាច់រាប់សិបលានតោនត្រូវបានបូមចេញពីទន្លេមេគង្គ និងតំបន់ដីសណ្តជារៀងរាល់ឆ្នាំ ហើយសកម្មភាពនេះកំពុងតែធ្វើឲ្យបញ្ហាបាក់ស្រុតដីសណ្តនេះកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរឡើង។
កត្តាទាំងអស់នេះក៏បានធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់លំនឹងដ៏មានសក្តានុពលដើម្បីនឹងជួយបំពេញដីសណ្តមកវិញដោយធម្មជាតិ។
លោកបានបន្តទៀតថា៖ «អ្វីដែលច្បាស់នោះគឺថា កត្តាទាំងអស់នេះរួមចំណែកទៅបញ្ហាតែមួយ។ ហើយការបាក់ស្រុតនិងជនលិចដីសណ្តទន្លេមេគង្គនេះគឺជាបញ្ហាដ៏ធំមួយ»៕
ប្រែសម្រួលដោយ លី វួចនា
