នៅពេលដែលលោករដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិន Wang Yi ជួបសមភាគីកម្ពុជារបស់លោកគឺលោកទេសរដ្ឋមន្ត្រីប្រាក់ សុខុន នៅក្រៅកិច្ចប្រជុំ វេទិកាតំបន់អាស៊ាន ASEAN Regional Forum ក្នុងទីក្រុងសិង្ហបុរី កាលពីដើមខែនេះ រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងបានផ្ញើសារមួយដ៏ខ្លាំងក្លា៖ កម្ពុជាស្ថិតក្រោមការការពាររបស់ប្រទេសចិន។
បើយោងតាមសេចក្ដីប្រកាសមួយរបស់ក្រសួងការបរទេសចិន ក្នុងជំនួបនោះ លោក Wang Yi បានលើកឡើងអំពីការគាំទ្រជាសាធារណៈរបស់ប្រទេសចិនចំពោះការបោះឆ្នោតថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដា នៅប្រទេសកម្ពុជា ដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានកើបប្រមូលអាសនៈទាំងអស់ចំនួន១២៥នៅក្នុងរដ្ឋសភា។
មួយផ្នែកនៃសេចក្ដីប្រកាសនោះមានខ្លឹមសារដើមយ៉ាងដូច្នេះថា៖
«ភាគីចិនតែងប្រកាន់ខ្ជាប់នូវជំហរគាំទ្រកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ភាគីកម្ពុជាក្នុងការល្បាត ការពារអ្វីដែលជាអធិបតេយ្យភាព ឯករាជ្យភាព និងស្ថិរភាពរបស់ខ្លួន ព្រមទាំងកាន់នូវជំហរជំទាស់តទល់នឹងកម្លាំងបរទេសនានា ដែលប្រាថ្នាជ្រៀតជ្រែកចូលទៅក្នុងកិច្ចការផ្ទៃក្នុង ហើយ[ភាគីចិន]នឹងបន្តផ្ដល់នូវជំនួយដល់ប្រទេសកម្ពុជា ក្នុងការរក្សាស្ថិរភាព និងការអភិវឌ្ឍរបស់ខ្លួន»។
ភ្លាមៗបន្ទាប់ពីគណៈកម្មាធិការរៀបចំការបោះឆ្នោតកម្ពុជាបានប្រកាសលទ្ធផលផ្លូវការអំពីការទទួលបានអាសនៈទាំងអស់ក្នុងរដ្ឋសភា របស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានោះ បណ្ដាមេដឹកនាំចិននៅទីក្រុងប៉េកាំង រាប់ចាប់តាំងពីលោកប្រធានរដ្ឋ Xi Jinping និងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី Li Keqiang បានផ្ញើសារអបអរជូនលោកហ៊ុន សែន ប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
ការបង្ហាញអំពីការគាំទ្ររបស់ប្រទេសចិនចំពោះជ័យជម្នះភ្លូកទឹកភ្លូកដីរបស់គណបក្សកាន់អំណាចនៅកម្ពុជានេះ កើតមានឡើងនៅពេលមានសំឡេងបដិសេធ និងរិះគន់ពីសំណាក់បណ្ដារដ្ឋាភិបាលបស្ចិមលោក ដែលបាននិងកំពុងចោទសួរអំពីភាពត្រឹមត្រូវ និងស្របច្បាប់នៃការបោះឆ្នោតថ្ងៃ២៩កក្កដា ដែលរៀបចំឡើងក្រោយពីពេលមានការបង្ក្រាបនយោបាយដ៏ជ្រាលជ្រៅ និងអវត្តមាននៃគូប្រជែងចម្បងរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា គឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលត្រូវបានរំលាយដោយតក់ក្រហល់កាលពីខែវិច្ឆិកាឆ្នាំ២០១៧ ហើយសមាជិកគណបក្ស១១៨រូបត្រូវទទួលពិន័យឱ្យស្ថិតនៅក្រៅសង្វៀននយោបាយរយៈពេល៥ឆ្នាំ។
ភ្លាមៗបន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោតបានបិទបញ្ចប់ដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានជ័យជម្នះដ៏លើសលប់នោះ ការិយាល័យសេតវិមានរបស់លោក Donald Trump ប្រធានាធិបតីអាមេរិក បានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ភ្លាមៗ ដោយហៅការរៀបចំការបោះឆ្នោតថា មានលក្ខណៈ«មិនសេរី ឬមិនយុត្តិធម៌»សោះឡើយ ហើយក៏បានព្រមានអំពីការចាត់វិធានការតបតនឹងរដ្ឋអំណាចកម្ពុជា ទាក់ទិននឹងការបោះឆ្នោតខាងលើផងដែរ។
នៅថ្ងៃបន្ទាប់ក្រោយថ្ងៃបោះឆ្នោត ប្រទេសកាណាដា អូស្ត្រាលី អាល្លឺម៉ង់ សហភាពអឺរ៉ុប បារាំង ចក្រភពអង់គ្លេស និងស៊ុយអែត បានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ជាបន្តបន្ទាប់ មានន័យស្រដៀងគ្នានឹងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់សេតវិមានដែរ គឺសម្ដែងការមិនគាំទ្រចំពោះដំណើរការរៀបចំការបោះឆ្នោត ដែលខ្វះគូប្រជែងនឹងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
របបឯកបក្ស?
នៅប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយការបោះឆ្នោត មន្ត្រីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានហៅការបោះឆ្នោតថ្ងៃ២៩កក្កដាថា ជាការបោះឆ្នោត«ក្លែងក្លាយ»។
រំលងបានមួយថ្ងៃក្រោយជំនួបក្នុងទីក្រុងសិង្ហបុរី រវាងលោក Wang Yi និងលោក ប្រាក់ សុខុន និងដោយបានលើកឡើងអំពីជោគជ័យក្នុងការបោះឆ្នោត តាមរយៈអត្រាអ្នកចេញទៅបោះឆ្នោតច្រើនជាង៨០% [តួលេខរបស់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត]នោះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនបានប្រកាសដោយឥតបង្អង់យូរថា រដ្ឋសភានឹងត្រូវកោះប្រជុំក្នុងខែកញ្ញា ដើម្បីរៀបចំបោះឆ្នោតបង្កើតគណៈរដ្ឋមន្ត្រីថ្មី។
បើតាមការគ្រោងទុក ព្រះមហាក្សត្រ ព្រះបាទ នរោត្តម សីហមុនីទ្រង់នឹងយាងចូលរួមជាព្រះរាជាធិបតីភាព ក្នុងសម័យប្រជុំដំបូងនៃរដ្ឋសភា ថ្ងៃទី៥ ខែកញ្ញា។ នេះបើយោងតាមការប្រកាសរបស់ព្រះបរមរាជវាំង។ ការបោះឆ្នោតជាកញ្ចប់លើសមាសភាពគណៈរដ្ឋមន្ត្រីថ្មី សមាសភាពថ្នាក់ដឹកនាំរដ្ឋសភាថ្មីនឹងត្រូវធ្វើឡើងព្រមគ្នានាថ្ងៃទី៦ ខែកញ្ញា ហើយសម័យប្រជុំដំបូងនៃគណៈរដ្ឋមន្ត្រីថ្មីនឹងត្រូវធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី៧ ខែកញ្ញា។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន ដែលកាលពីថ្ងៃទី១៧ ខែកញ្ញា ត្រូវបានព្រះមហាក្សត្រត្រាស់បង្គាប់ ចាត់តាំងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីសារជាថ្មី បានប្រកាសថា ភាពស្របច្បាប់នៃរដ្ឋសភា និងរដ្ឋាភិបាលថ្មីត្រូវការត្រឹមតែការប្រោសព្រះរាជទានពីសំណាក់ស្ថាប័នព្រះរាជបល្ល័ង្គ ហើយមិនចាំបាច់មានការយល់ព្រមពីរដ្ឋាភិបាលបរទេសណាមួយនោះទេ។
លោកហង្ស វិទូ អ្នកអត្ថាធិប្បាយនយោបាយ បានលើកឡើងថា រយៈកាលថ្មីនេះ វាហាក់ដូចជាច្បាស់ណាស់ថា កម្ពុជាមានលក្ខណៈសម្បត្តិគ្រប់គ្រាន់ទាំងអស់ក្លាយជាប្រទេសដែលដឹកនាំដោយគណបក្សតែមួយគត់។
«ទោះបីជាយ៉ាងម៉េចក៏ដោយ ប្រទេសកម្ពុជាមិនអាចមានគណបក្សណាផ្សេងដឹកនាំ ក្រៅពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បើយើងនិយាយ ក្នុងអាណត្តិហ្នឹងណា៎។ ចង់ មិនចង់ មានតែគាត់ហ្នឹងហើយ»។
ក្នុងបទវិចាណកថាមួយដែលត្រូវបានចុះផ្សាយដោយកាសែតរស្មីកម្ពុជា កាលពីដើមខែសីហានេះ លោកសាយ សំអាល់ រដ្ឋមន្ត្រីបរិស្ថានដែលស្ថិតក្នុងចំណោមសមាជិកជាន់ខ្ពស់នៃក្រុមអ្នកដឹកនាំបន្តវេនរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានលើកឡើងអំពីភាពវិជ្ជមាន និងបទពិសោធដែលធ្លាប់មាននៅប្រទេសដទៃ អំពីការអនុវត្តរបប«ប្រជាធិបតេយ្យក្នុងបរិបទសភាឯកបក្ស»។
លោកសុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានលើកឡើងថា កម្ពុជានៅតែជាប្រទេសដែលកាន់របបប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស ស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញខ្លួន បើទោះជាគណបក្សរបស់លោកក្ដោបក្ដាប់អំណាចគ្រប់ច្រកល្ហកពីព្រឹទ្ធសភាទៅរដ្ឋសភា ពីរដ្ឋាភិបាលថ្នាក់លើទៅរដ្ឋបាលថ្នាក់ក្រោមជាតិយ៉ាងណាក្ដី។
ក្នុងព្រឹត្តិប័ត្រវិចារណកថាប្រចាំថ្ងៃ ផ្ញើតាមសារអេឡិចត្រូនិក Telegram លោកសុខ ឥសានបានប្រាប់ក្រុមអ្នកសារព័ត៌មានក្នុងស្រុកក្នុងន័យដើមយ៉ាងដូច្នេះថា៖
«នេះជាលទ្ធផលចេញពីការបោះឆ្នោតបែបប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស។ លទ្ធផលនេះគឺជាប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្សដដែល ទោះបីមានបក្សតែមួយដឹកនាំ គឺចេញពីឆន្ទៈប្រជាជនម្ចាស់ឆ្នោត»។
អ្នកនាំពាក្យប្រកបដោយវោហារស័ព្ទរូបនេះបានចារជាបន្តក្នុងន័យដើមយ៉ាងដូច្នេះទៀតថា៖
«នេះគឺជាលក្ខណៈពិសេសនៅតែក្នុងនីតិកាលទី៦នេះប៉ុណ្ណោះ។ នៅនីតិកាលក្រោយៗទៀត គណបក្សនយោបាយនានានៅតែអាចចូលរួមប្រកួតប្រជែង ដណ្ដើមខ្សែក្រវ៉ាត់ពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបាន តាមគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ»។
ការគាំទ្ររបស់ចិន
ឆ្លើយតបនឹងការរិះគន់ពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលបស្ចិមលោក ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាបានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍មួយក្រោយការបោះឆ្នោត ធ្វើការវាយបក ដើម្បីការពារភាពស្របច្បាប់នៃការបោះឆ្នោតថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដា ដោយបានហៅបណ្ដាសេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់ប្រទេសលោកខាងលិចថា ជា«ការវាយតម្លៃមានចរឹតនយោបាយ»។
ក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ដែលមានកម្រាស់បីទំព័រ ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាបានលើកឡើងយ៉ាងដូច្នេះ៖
«ឥរិយាបថបែបនេះធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ស្មារតីមិត្តភាព និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ ដែលត្រូវបានពង្រឹងតាំងពីយូរមកហើយ និងបង្កើតឱ្យមានការសង្ស័យចំពោះភាពស្មោះត្រង់ពិតប្រាកដ ដែលចង់ឃើញប្រទេសកម្ពុជា រីកចម្រើនទៅមុខទៀត នៅក្នុងដំណើរការលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យឥតងាកក្រោយ ស្របពេលដែលប្រទេសកម្ពុជាកំពុងតែរីករាយជាមួយនឹងសន្តិភាពយូរបំផុតក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រសម័យទំនើប» និងការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាពដ៏ឋិតថេរ»។
បណ្ដាប្រទេសមួយចំនួនក៏បានផ្ញើសារអបអរជ័យជម្នះរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាផងដែរ រួមមានប្រទេសចិន ឡាវ វៀតណាម ហ្វីលីពីន សិង្ហបុរី ឥណ្ឌា ថៃ រុស្ស៊ី ជាដើម។
តែការគាំទ្រដោយឡែករបស់ប្រទេសចិននាពេលនេះកាន់តែមានភាពសំខាន់លើសពេលណាៗទាំងអស់ សម្រាប់ឥស្សរជនដឹកនាំនយោបាយរបស់គណបក្សកាន់អំណាច។ នេះជាការលើកឡើងរបស់លោកប៉ូ សុវីនដា អ្នកវិភាគកិច្ចការទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ។
អ្នកវិភាគរូបនេះបានប្រាប់ VOA តាមសារអេឡិចត្រូនិក ក្នុងន័យដើមយ៉ាងដូច្នេះថា៖
«មិនមានអ្វីគួរឱ្យសង្ស័យនោះទេ ក្នុងពេលដ៏ខ្លីខាងមុខ ប្រទេសកម្ពុជានឹងរៀបចំបង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មីមួយ បើទោះបីជាមានការថ្កោលទោសដែលជាមូលមតិវិចារណកម្មដោយបស្ចិមលោក និងសហរដ្ឋអាមេរិកយ៉ាងណាក្ដី»។
លោកប៉ូ សុវីនដាបានថ្លែងបន្តយ៉ាងដូច្នេះថា៖
«ប្រទេសចិននឹងបន្តឈរនៅខាងប្រទេសកម្ពុជា ល្គឹកណាប្រទេសកម្ពុជាដែលស្ថិតក្រោមរបបដឹកនាំបច្ចុប្បន្ននឹងបន្តគាំទ្រទីតាំងជំហរឈរជើងផ្នែកនយោបាយ និងយុទ្ធសាស្ត្ររបស់ចិននៅក្នុងតំបន់អាស៊ី»។
ប្រទេសចិនបានក្លាយជាម្ចាស់ជំនួយ និងជាប្រភពទុនវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេសធំបំផុតសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា នាពេល១០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ ចរឹតនៃការផ្ដល់ជំនួយរបស់ប្រទេសចិនបានផ្គូផ្គងជាគូនឹងការចង់បានរបស់រដ្ឋអំណាចកម្ពុជា ដែលត្រូវការសាច់ប្រាក់ចាក់បញ្ចូលទៅវិនិយោគគម្រោងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធធំៗទូទាំងប្រទេស ដែលជួយទ្រទ្រង់ក្បាលម៉ាស៊ីនកំណើនសេដ្ឋកិច្ច ដែលជាកត្តាមួយជួយរក្សាស្ថិរភាពនយោបាយរបស់អ្នកដឹកនាំកម្ពុជា។
អ្នកវិភាគកិច្ចការទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ លោកប៉ូ សូវីនដាបានបន្តសរសេរប្រាប់ VOA ក្នុងន័យដើមយ៉ាងដូច្នេះថា៖
«មានវិធីមួយដែលប្រទេសចិនអាចជួយផ្ដល់ជាវិភាគទានដល់ការពង្រឹងភាពស្របច្បាប់របស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានៅក្នុងដំណាក់កាលក្រោយការបោះឆ្នោតគឺតាមរយៈការផ្ដល់ជំនួយជាហិរញ្ញប្បទាន»។
ជាការទទួលត្រឡប់វិញ ប្រទេសចិនត្រូវបានគេមើលឃើញថា បានទទួលការគាំទ្រពីសំណាក់ប្រទេសកម្ពុជា លើប្រធានបទរសើបកម្រិតតំបន់ និងកម្រិតសកលនានា។
ដូចជាប្រទេសកម្ពុជាមានជំហររួមមួយជាមួយប្រទេសចិនលើបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដោយបដិសេធរាល់ការព្យាយាមធ្វើអន្តរជាតូបនីយកម្មនៃជម្លោះដែនទឹករវាងចិន និងរដ្ឋជាសមាជិកអាស៊ានបួនផ្សេងទៀត។ ក្នុងកាលៈទេសៈជាច្រើន នាពេលកន្លងមក កម្ពុជាត្រូវបានគេចោទថា ព្យាយាមរារាំងអាស៊ានមិនឱ្យចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមណាមួយ ដែលមានភាសាធ្ងន់ៗ សង្កត់លើរដ្ឋាភិបាលទីក្រុងប៉េកាំងទាក់ទងប្រធានបទសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
រដ្ឋាភិបាលទីក្រុងភ្នំពេញក៏ស្ថិតក្នុងចំណោមបណ្ដារដ្ឋដែលបានសម្ដែងការគាំទ្រដ៏ក្លៀវក្លាដល់មហិច្ឆតាគំរោង«គំនិតផ្ដួចផ្ដើមផ្លូវក្រវ៉ាត់»របស់លោកប្រធានរដ្ឋចិន ស៊ី ជីនពីង ដែលប្រាថ្នារុញបញ្ចូលទឹកប្រាក់ដ៏មហាសាលដល់បណ្ដាប្រទេសក្នុងតំបន់ក្នុងការកសាង និងលើកកម្ពស់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និងការតភ្ជាប់ ធានាបង្កើនកំណើនសេដ្ឋកិច្ច និងពាណិជ្ជកម្ម។
ទណ្ឌកម្មពីបស្ចិមលោក
យ៉ាងណាក្ដី ភាពមិនចុះសម្រុងគ្នារវាងកម្ពុជា និងលោកខាងលិចបានដាក់កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មអនុគ្រោះពន្ធសម្រាប់ទំនិញកម្ពុជាចូលទៅក្នុងទីផ្សារអឺរ៉ុប ដែលគេស្គាល់ថា«អនុគ្រោះពន្ធលើអ្វីៗក៏បានវៀរលែងតែអាវុធ» ឱ្យស្ថិតក្នុងចំណុចរបត់មួយមិនច្បាស់លាស់ប្រកបដោយហានិភ័យ។
ទំហំនៃការនាំចេញរបស់កម្ពុជាទៅកាន់ទីផ្សារអឺរ៉ុប កាលពីឆ្នាំ២០១៧ មានបរិមាណ៥,៧ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក ក្នុងកម្មវិធី«អនុគ្រោះពន្ធលើអ្វីៗក៏បានវៀរលែងតែអាវុធ»។
ក្នុងខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨នេះ ក្រសួងការបរទេសខ្មែរបានចាត់បញ្ជូនក្រុមមន្ត្រីចូលរួម«បេសកកម្មពិសេស»មួយទៅកាន់ទីក្រុងព្រុចសែល ប្រទេសបែលហ្សិក ដឹកនាំដោយលោកបណ្ឌិតសុក ស៊ីផាណា ទៅជួបអ្នកតាក់តែងគោលនយោបាយ និងមន្ត្រីសម្រេចចិត្តគ្រាក់ៗនៅសហភាពអឺរ៉ុប ដើម្បី«បញ្ចុះបញ្ចូលនិងទប់ស្កាត់វិធានការដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ»ចេញពីប្រទេសកម្ពុជា ដោយព្យាយាមពន្យល់ថា ការចាត់វិធានការលើក្រុមជំទាស់ គ្រាន់តែជាបញ្ហាផ្លូវច្បាប់ និងជាបញ្ហាផ្ទៃក្នុងរបស់ព្រះរាជាណាចក្រមួយនេះតែប៉ុណ្ណោះ។
សហភាពអឺរ៉ុបក៏បានបញ្ជូនក្រុមស្វែងរកការណ៍ពិតមួយមកបំពេញទស្សនកិច្ចប្រមូលទិន្នន័យនៅប្រទេសកម្ពុជា កាលពីខែកក្កដា ដោយបានធ្វើការវាយតម្លៃលើចំណុចជាច្រើន រាប់ចាប់តាំងពីការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងការអនុវត្តលក្ខខណ្ឌ បែបបទនៃសិទ្ធិការងារក្នុងវិស័យកាត់ដេរ ដើម្បីយកទៅសម្រេចចិត្តលើលក្ខណៈសម្បត្តិរបស់ប្រទេសកម្ពុជាថា នៅអាចទទួលបានការអនុគ្រោះពន្ធបន្តទៀតឬទេ។
ការមកដល់នៃក្រុមស្វែងរកការណ៍ពិតរបស់សហភាពអឺរ៉ុបធ្វើឡើងក្នុងខែតែមួយជាមួយនឹងការបោះឆ្នោតជាតិនៅកម្ពុជា និងស្របពេលស្ថាប័ននីតិបញ្ញត្តិនៅសហរដ្ឋអាមេរិកកំពុងជំរុញឱ្យមានការអនុវត្តច្បាប់ ក្រោមកិច្ចសហការពីសំណាក់សភាទាំងពីរ និងសេតវិមាន ក្នុងការដាក់ទណ្ឌកម្មលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន មន្ត្រីជំនិតរបស់លោក រួមទាំងសមាជិកក្រុមគ្រួសាររបស់លោកផងដែរ ក្នុងអ្វីដែលគេហៅថា ពាក់ព័ន្ធនឹងការរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងប្រទេស។
លោកសេក សុផល អ្នកស្រាវជ្រាវនៅមជ្ឈមណ្ឌល Ritsumeikan ដើម្បីការសិក្សាអំពីតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក ប្រទេសជប៉ុន បានលើកឡើងថា ប្រទេសចិនជាមហាអំណាចថ្មីថ្មោងនៅក្នុងតំបន់ និងសកលលោក ដែលមានតួនាទីសក្តិសមនឹងផ្ដល់ការធានាផ្នែកសន្តិសុខដល់បណ្ដារដ្ឋតូចៗដូចជាកម្ពុជា នៅក្នុងពេលអាសន្នដែលមានការដាក់សម្ពាធកម្រិតអន្តរជាតិ ឱ្យធ្វើការផ្ដល់នូវលំហរធំឡើងសម្រាប់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។
លោកសេក សុផលបានប្រាប់ VOA យ៉ាងដូច្នេះថា៖
«នៅក្នុងសេណារីយោអាក្រក់បំផុត ឧទាហរណ៍ថា សហគមន៍អន្តរជាតិ គេនឹងមិនទទួលស្គាល់រដ្ឋាភិបាលថ្មី ហើយគេអាចគំរាមដាក់ទណ្ឌកម្ម អ្វីដូចដែលគេធ្លាប់បានចេញសេចក្ដីប្រកាស ការព្រួយបារម្ភហូរហែរមកហ្នឹង គឺនៅពេលដែលយើងអាចមានទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងប្រទេសមហាអំណាចមួយ ទាំងសេដ្ឋកិច្ច ទាំងយោធា។ អីចឹងអាចឱ្យប្រទេសតូចមួយ ឬរដ្ឋាភិបាលណាមួយនោះហ្នឹង មានដង្ហើមដកតាមរយៈទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសតូចហ្នឹងជាមួយនឹងមហាអំណាច។ ដូចជាខ្មែរយើងមានទំនាក់ទំនងជាមួយចិន។ អីចឹងអាចដកដង្ហើមតាមទំនាក់ទំនងហ្នឹងបាន»។
យ៉ាងណាក្ដី មានមតិចោទសួរថា តើក្នុងការផ្ដល់ជំនួយរបស់ចិនអាចទ្រទ្រង់បានដល់កម្រិតណាសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា បើសិនជាមានការដកការអនុគ្រោះពន្ធពីសំណាក់សហភាពអឺរ៉ុប ក្នុងគ្រាអាសន្នបែបនេះ។
លោកបណ្ឌិត Bradley Jansen Murg អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយនៅសាកលវិទ្យាល័យ Seattle Pacific University បានលើកឡើងថា លោកមិនមានជំនឿជឿជាក់នោះទេថា ចិនអាចនឹងចូលមកជំនួសទីផ្សារអឺរ៉ុប ក្នុងពេលមួយប៉ព្រិចភ្នែកដើម្បីទទួលទំនិញទាំងឡាយទាំងពួងរបស់កម្ពុជា ជាពិសេសផលិតផលវាយនភណ្ឌ ដោយរួចពន្ធនោះ។
អ្នកជំនាញរូបនេះបានប្រាប់ VOA តាមសារអេឡិចត្រូនិច ក្នុងន័យដើមយ៉ាងដូច្នេះថា៖
«វាមិនអាចកើតឡើងបាននោះទេ... ការនាំចេញផលិតផលវាយនភណ្ឌពីកម្ពុជាទៅចិនមានកម្រិតតិចតួចនៅឡើយ ដែលមានចំណែកតែបីភាគរយប៉ុណ្ណោះក្នុងចំណោមការនាំចេញផលិតផលវាយនភណ្ឌរបស់កម្ពុជាទៅកាន់បរទេស។ ទីផ្សារ[ចិន] និយាយឱ្យសាមញ្ញ ហាក់មិនទាន់មានការវិវឌ្ឍរឹងដៃរឹងជើងនៅឡើយ បើទោះជាមានការបង្កើតឡើងនូវតំបន់ពាណិជ្ជកម្មសេរីអាស៊ាន-ចិន (ACFTA) យ៉ាងណាក្ដី ដែលក្នុងនោះរនាំងពន្ធគយរបស់ចិនដើម្បីទទួលផលិតផលសម្លៀកបំពាក់និងស្បែកជើងរបស់កម្ពុជា ត្រូវបានទម្លាក់ទៅនៅក្បែរសូន្យភាគរយទៅហើយ»។
លោក Bradley Jansen Murg បានបន្តថា បើសិនជាមានទណ្ឌកម្មដំឡើងរនាំងពន្ធគយដោយសហភាពអឺរ៉ុបលើកទំនិញកម្ពុជាមែននោះ ប្រទេសចិនមិនមានលទ្ធភាពគោលនយោបាយ និងទីផ្សារគ្រប់គ្រាន់ ក្នុងការជួយទ្រទ្រង់ឲ្យវិស័យកាត់ដេរកម្ពុជា ដែលភាគច្រើនទទួលទុនវិនិយោគពីប្រទេសចិននោះ អាចដើរទៅមុខបានដូចធម្មតាបាននោះទេ។
ការបារម្ភបែបនេះក៏មានឡើងនៅក្នុងចង្កោមអ្នកការទូតចិនផងដែរ។
ក្នុងការធ្វើបទបាឋកថាមួយនៅសាកលវិទ្យាល័យកម្ពុជា ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ កាលពីខែកក្កដាកន្លងទៅ លោក Xiong Bo ឯកអគ្គរដ្ឋទូតចិនប្រចាំប្រទេសកម្ពុជា បានលើកជាមតិថា សហភាពអឺរ៉ុបមិនគួរយកកត្តានយោបាយផ្ទៃក្នុងកម្ពុជាមកពិចារណាជាសម្មតិកម្ម គន់គូរគណនាលក្ខណៈសម្បត្តិរបស់ប្រទេសមួយនេះ នៅក្នុងក្របខណ្ឌអនុគ្រោះពន្ធឡើយ។
លោក Xiong Bo បានថ្លែងយ៉ាងដូច្នេះថា៖
«ដូច្នេះ បើយើងនិយាយអំពីចំណងទាក់ទងផ្នែកពាណិជ្ជកម្មរវាងសហភាពអឺរ៉ុប និងកម្ពុជាវិញ ខ្ញុំគិតថា ចំណងទាក់ទងទាំងនេះគួរតែត្រូវបានប្រព្រឹត្តទៅដោយយោងតាមក្បួនច្បាប់សេដ្ឋកិច្ច និងពាណិជ្ជកម្មនានា ហើយមិនគួរទាល់តែសោះ ទទួលការផ្លាស់ប្ដូរប្រែប្រួលដោយសារមូលហេតុនយោបាយនានា»។
ប្រមុខការទូតចិនប្រចាំកម្ពុជារូបនេះបានថ្លែងក្នុងន័យដើមយ៉ាងដូច្នេះទៀតថា៖
«បើទោះជាសហភាពអឺរ៉ុបសម្រេចយ៉ាងណាក៏ដោយចុះ ប្រជាជាតិចិននឹងឈរជើងយ៉ាងគត់មត់ក្នុងការពង្រីក និងចាក់ឱ្យកាន់តែជ្រៅជាងមុនថែមទៀតនូវកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរបស់យើងជាមួយប្រទេសកម្ពុជា លើគ្រប់វិស័យទាំងអស់ ជាពិសេសនៅលើវិស័យពាណិជ្ជកម្ម និងសេដ្ឋកិច្ច»។
ដំណោះស្រាយនយោបាយ?
គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានកាន់ជំហរតឹងរ៉ឹងថា ការចាត់វិធានការនឹងអ្នកប្រឆាំងរបបដឹកនាំរបស់ខ្លួនជាការអនុវត្តច្បាប់ប្រឆាំងនឹងអ្នកធ្វើខុសប៉ុណ្ណោះ និងជាពិសេសខាងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ តែត្រូវបានវាយបកដោយអ្នករិះគន់ថា សកម្មភាពទាំងនេះធ្វើឡើងដោយសារតែការកើនឡើងនូវប្រជាប្រិយភាពរបស់គណបក្សជំទាស់ ដែលអាចធ្វើព្យុះធ្វើភ្លៀងបង្កហានិភ័យគំរាមកំហែងដល់មូលដ្ឋានអំណាចរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាក្នុងការគ្រប់គ្រងប្រទេស។
លោកហង្ស វិទូ អ្នកអត្ថាធិប្បាយនយោបាយ បានលើកឡើងថា វាដល់ពេលហើយ ដែលត្រូវស្វះស្វែងរកការសម្របសម្រួលផ្សះផ្សាខាងនយោបាយ ដោះដូរសម្បទានគ្នាទៅវិញទៅមករវាងភាគីដៃគូបដិបក្ខនយោបាយ ដើម្បីធានាយ៉ាងណាជួយបន្ធូរបន្ថយការប្រឈមគ្នាជាមួយនឹងបណ្ដារដ្ឋាភិបាលបស្ចិមលោក ប្រយោជន៍ដើម្បីបញ្ចៀសទណ្ឌកម្ម។
អ្នកវិភាគរូបនេះបានប្រាប់ VOA ថា៖
«ដែលត្រូវប្រឈមហ្នឹង គឺអាចប្រឈមទៅនឹងការមិនទទួលស្គាល់ពីអន្តរជាតិ ហើយនិងការដាក់សម្ពាធទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ច។ អាហ្នឹងគឺជាបញ្ហាពីរដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលជាគណបក្សដែលជាប់ឆ្នោតអាណត្តិថ្មីហ្នឹង ដែលគាត់ត្រូវដោះស្រាយតាមហេតុផល កុំប្រើអារម្មណ៍ ហើយកុំព្យាយាមបន្ទោសអ្នកដទៃ»។
យ៉ាងណាក្ដី ចាប់តាំងពីការបោះឆ្នោតមក មានការដោះលែងអ្វីដែលគេហៅថា«អ្នកទោសមនសិកា»ជាច្រើនរូប រួមទាំងលោក គឹម សុខ អ្នកវិភាគនយោបាយ អ្នកស្រី ទេព វន្នី និងសហការីចំនួនបីរូបផ្សេងទៀតនៃសហគមន៍បឹងកក់ អតីតអ្នកសារព័ត៌មានវិទ្យុអាស៊ីសេរីពីររូបគឺលោកអ៊ួន ឈិន និងលោកយាង សុធារិន ព្រមទាំងលោកសួន សេរីរដ្ឋា អ្នកនយោបាយជំទាស់ លោកអ៊ុំ សំអាន អតីតតំណាងរាស្ត្រគណបក្សជំទាស់ លោកមាជ សុវណ្ណា និងសកម្មជនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិជាង១០រូបផ្សេងទៀត៕
