ករណីអំពើហិង្សាផ្លូវភេទ និងការរំលោភសេពសន្ថវៈលើស្រ្តីជនជាតិដើមភាគតិចកំពុងកើនឡើង ដោយសារចន្លោះប្រហោងក្នុងការអនុវត្តច្បាប់មានភាពមិនប្រក្រតី ហើយចំណេះដឹងនិងការទទួលបានព័ត៌មានរបស់ស្រ្តីជនជាតិដើមភាគតិចនៅមានកម្រិត។ នេះបើតាមរបាយការណ៍ និងសង្គមស៊ីវិលដែលធ្វើការផ្តោតលើសិទ្ធិស្រ្តី។
របាយការណ៍ស្តីអំពី «អំពើហិង្សាផ្អែកលើយេនឌ័រលើស្រ្តីជនជាតិដើមភាគតិចក្នុងខេត្តចំនួនបីនៃប្រទេសកម្ពុជាឆ្នាំ ២០២០» ដែលមានកម្រាស់ ៧៦ ទំព័រនេះ ត្រូវបានសហការស្រាវជ្រាវដោយសមាគមស្រ្តីជនជាតិដើមភាគតិចកម្ពុជា អង្គការជនជាតិដើមភាគតិចកម្ពុជា អង្គការក្លាហាន និងការិយាល័យឧត្តមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំកម្ពុជា (UNOHCHR)។
នាយិកាអង្គការក្លាហាន កញ្ញា បុណ្យ រចនា ប្រាប់ VOA ថា របាយការណ៍បានរកឃើញថា ស្រ្តីជនជាតិដើមភាគតិចរងការរំលោភសេពសន្ថវៈ និងការប្រើហិង្សាផ្អែកលើយេនឌ័រ ចំនួន ២៣ ករណី។ ចំនួននេះមានការកើនឡើង បើធៀបនឹងឆ្នាំ ២០១៥ ដោយសារការអនុវត្តច្បាប់នៅមានកម្រិត ហើយអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានមិនមានភាពសកម្មគ្រប់គ្រាន់ ស្របពេលមានផលលំបាកក្នុងការទំនាក់ទំនង និងការប្រើភាសារវាងស្រ្តីជនជាតិដើមភាគតិច និងអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធទទួលបន្ទុកគាំពារសិទ្ធិស្ត្រី។
កញ្ញាបានថ្លែងប្រាប់វីអូអេថា៖ «ស្ថានភាពនៃអំពើហិង្សាផ្អែកលើយេនឌ័រនៅក្នុងសង្គមកម្ពុជា អត់មានការថយចុះទេ បើទោះបីជា យើងឃើញមានគោលនយោបាយជាតិ ឬក៏ផែនការជាតិ ឬក៏ច្បាប់ដែលបានដាក់ចេញក្នុងការទប់ស្កាត់ក៏ដោយ។ ដោយសារតែការអនុវត្តច្បាប់របស់យើងនៅមានភាពមិនប្រក្រតី ហើយនៅមានភាពខ្វះចន្លោះ ហើយដាច់ដោយដុំទៀត។ ហើយមួយទៀតមន្រ្តីដែលទទួលបន្ទុកនៅតាមមូលដ្ឋានហ្នឹង គាត់នៅមានទស្សនៈមួយ ដែលដូចលើកឡើងក្នុងរបាយការណ៍អ៊ីចឹង គឺនៅតែចាប់បង្ខំជនរងគ្រោះឱ្យទទួលខុសត្រូវនូវហេតុការណ៍ដែលបានកើតឡើង»។
កញ្ញា រចនា បានរៀបរាប់បន្ថែមថា ក្នុងឆ្នាំ ២០១៥ មិនមានការចងក្រងទិន្នន័យជាក់លាក់នោះទេ ប៉ុន្តែការរកឃើញថា មានការកើនឡើងនូវការប្រើហិង្សាផ្អែកលើយេនឌ័រ និងការរំលោភផ្លូវភេទនេះ គឺត្រូវបានកត់សម្គាល់តាមរយៈការផ្សព្វផ្សាយលើបណ្តាញសង្គមនិងសារព័ត៌មាន។
កញ្ញាថ្លែងថា៖ «អ្វីដែលយើងអាចនិយាយបានហ្នឹង គឺថានៅក្នុងចំណោមសហគមន៍ស្រ្តីជនជាតិដើមភាគតិច ដែលគាត់រស់នៅផ្ទាល់ ឬក៏ធ្វើការផ្ទាល់ក្នុងសហគមន៍ហ្នឹង គឺជាការចាប់អារម្មណ៍របស់គាត់ផ្ទាល់ថា នៅក្រោយឆ្នាំ ២០១៥ ហ្នឹង គឺមានករណីហិង្សាផ្លូវភេទហ្នឹងកើនឡើង អ៊ីចឹងហើយទើបគាត់ចាប់ផ្តើមធ្វើការចងក្រងទិន្នន័យទាំងអស់ហ្នឹង»។
របាយការណ៍នេះ ធ្វើឡើងឡើងដោយមានការធ្វើបទសម្ភាសន៍ជាមួយអ្នកពាក់ព័ន្ធចំនួន ៥៤ នាក់ ក្នុងខេត្តចំនួនបី គឺខេត្តមណ្ឌលគិរី ខេត្តរតនគិរី និងខេត្តស្ទឹងត្រែង ដែលពួកគេគឺជាជនរងគ្រោះ សាច់ញាតិជនរងគ្រោះ និងអាជ្ញាធរ។ ក្នុងនោះអ្នកស្រាវជ្រាវរកឃើញថា ករណីរំលោភសេពសន្ថវៈ និងការប្រើហិង្សាផ្អែកលើយេនឌ័រលើស្រ្តីជនជាតិដើមភាគតិច មានចំនួន ២៣ ករណី។
កញ្ញា បុណ្យ រចនា បានថ្លែងបន្ថែមថា តួលេខនេះគ្រាន់តែរកឃើញក្នុងខេត្តចំនួនបីប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែនៅតាមបណ្តាខេត្តជាង ១០ ផ្សេងទៀត ក៏កើតមានបញ្ហាស្រដៀងគ្នានេះផងដែរ។
នាយិកាអង្គការក្លាហានរូបនេះពន្យល់បន្ថែមទៀតថា ដើម្បីទប់ស្កាត់ និងដោះស្រាយករណីរំលោភសេពសន្ថវៈ និងការប្រើហិង្សាផ្អែកលើយេនឌ័រលើស្រ្តីជនជាតិដើមភាគតិច លុះត្រាតែរដ្ឋាភិបាលត្រូវបង្កើតឱកាសសម្រាប់មន្រ្តីមូលដ្ឋាន ស្វែងយល់អំពីបរិបទសង្គម និងប្រពៃណីរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច ហើយជំរុញការអប់រំផ្សព្វផ្សាយនៃឫសគល់អំពីបញ្ហាហិង្សាលើស្រ្តី និងពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់ ព្រមទាំងបង្កើតកញ្ចប់ថវិកា និងធនធានមនុស្សក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាទាំងនោះ។
នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ជនជាតិដើមភាគតិចនៅកម្ពុជាមានចំនួន ២៤ ក្រុមផ្សេងៗគ្នា ដែលមានចំនួនសរុប ២៥០.០០០ នាក់ ទៅ ៤០០.០០០នាក់ ឬ ២% ទៅ ៣% នៃចំនួនប្រជាជនកម្ពុជាសរុបប្រមាណ ១៦លាននាក់។ ក្នុងនោះស្រ្តីជនជាតិដើមភាគតិចមានប្រមាណជា ៥១%។ នេះបើតាមរបាយការណ៍ស្តីអំពីអំពើហិង្សាផ្អែកលើយេនឌ័រលើស្រ្តីជនជាតិដើមភាគតិចក្នុងខេត្តចំនួនបី គឺខេត្តមណ្ឌលគិរី ខេត្តរតនគិរី និងខេត្តស្ទឹងត្រែង។
ទន្ទឹមនឹងការផ្សព្វផ្សាយរបាយការណ៍ អង្គការសង្គមស៊ីវិលជាតិនិងអន្តរជាតិ ព្រមទាំងជនជាតិដើមភាគតិចប្រមាណជា ១០០ នាក់ បានប្រារព្ធទិវាអន្តរជាតិជនជាតិដើមភាគតិចពិភពលោក លើកទី ២៨ ក្រោមប្រធានបទ «តួនាទីស្រ្តីជនជាតិដើមភាគតិចក្នុងការអភិរក្ស និងការផ្ទេរចំណេះដឹងប្រពៃណី» ផងដែរ។
អ្នកស្រី រម៉ាស់ សារ៉ន តំណាងស្រ្តីជនជាតិដើមភាគតិច លើកឡើងថា របាយការណ៍នេះមានសារៈសំខាន់ណាស់សម្រាប់ឱ្យអ្នកពាក់ព័ន្ធទាំងអស់យកចិត្តទុកដាក់ និងដោះស្រាយករណីហិង្សាផ្អែកលើយេនឌ័រ និងការរំលោភសេពសន្ថវៈលើស្រ្តីជនជាតិដើមភាគតិច។
អ្នកស្រី រម៉ាស់ សារ៉ន ថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំគិតថា របាយការណ៍ទាក់ទងនឹងអំពើហិង្សាលើយេនឌ័រលើស្រ្តីជនជាតិដើមភាគតិចនេះ មានសារៈសំខាន់មែនទែន ដើម្បីគ្រប់ភាគីទាំងអស់ចាប់ផ្តើមចូលរួមចំណែកក្នុងការដោះស្រាយ ក៏ដូចជាយកលទ្ធផលដែលបានរកឃើញក្នុងរបាយការណ៍នេះ ដើម្បីដាក់បញ្ចូលក្នុងផែនការអភិវឌ្ឍ ក៏ដូចជាផែនការសកម្មរបស់ខ្លួន ក្នុងការចូលរួមចំណែកដោះស្រាយបញ្ហានេះ»។
អ្នកស្រីថ្លែងបន្ថែមថា ប្រសិនបើមិនមានការស្រាវជ្រាវ ឬចងក្រងតួលេខអំពីការប្រើហិង្សា និងការរំលោភសេពសន្ថវៈនេះទេ នោះស្រ្តីជនជាតិដើមភាគតិច នឹងបាត់បង់ឱកាសក្នុងការរៀនសូត្រ និងធ្វើការងារ។
អគ្គនាយិការងនៃអគ្គនាយកដ្ឋានអភិវឌ្ឍន៍សង្គមរបស់ក្រសួងកិច្ចការនារី អ្នកស្រី ស ស៊ីណែត លើកឡើងថា របាយការណ៍នេះមិនមានតួលេខជាក់លាក់អំពីការកើនឡើងនៃការប្រើហិង្សា និងរំលោភសេពសន្ថវៈ ហេតុនេះមិនទាន់អាចបញ្ជាក់ថាពិតជាមានការកើនឡើង ឬថយចុះនៅឡើយ។ អ្នកស្រីថ្លែងបន្ថែមដោយទទួលស្គាល់ថា អាជ្ញាធរដែលអនុវត្តការងារនៅមូលដ្ឋានមានផ្នត់គំនិតរើសអើងស្រ្តីជនជាតិដើមភាគតិច ហើយវិធីសាស្រ្តក្នុងការទំនាក់ទំនងនៅមានកម្រិតដោយសារបញ្ហាភាសា និងអាចដោយសារជនជាតិដើមភាគតិចមួយចំនួន នៅប្រកាន់ប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់មិនឱ្យអ្នកដទៃជ្រៀតជ្រែកជាដើម។
ទោះយ៉ាងណាក្តី អ្នកស្រីថ្លែងថា ក្រសួងកិច្ចការនារីបាននិងកំពុងទប់ស្កាត់ និងដោះស្រាយបញ្ហាទាំងនេះតាមរយៈការប្រមូលឯកសាររៀងរាល់ ៥ ឆ្នាំម្តង និងបន្ថែមផែនការសកម្មភាពនិងយុទ្ធសាស្ត្រជាច្រើនទៀត។
អ្នកស្រី ស ស៊ីណែត ប្រាប់វីអូអេនៅថ្ងៃអង្គារនេះថា៖ «យើងរៀបចំ policy [គោលនយោបាយ] មានទាំងពីយុទ្ធសាស្រ្តនារីរតនៈទី ៥ ផែនការសកម្មភាពជាតិស្តីពីការទប់ស្កាត់អំពើហិង្សាលើស្រ្តី មានទាំងពីផែនការសកម្មភាពស្តីពីការបង្ការការរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍វ័យក្មេង និងការមានផ្ទៃពោះវ័យជំទង់»។
អ្នកស្រី ស ស៊ីណែត ថ្លែងទៀតថា រាល់សកម្មភាព និងយុទ្ធសាស្រ្តដែលចេញដោយក្រសួងកិច្ចការនារី ទាមទារឱ្យមានការចូលរួមពីគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ទប់ស្កាត់ និងប្រាប់ពីផលប៉ះពាល់ដើម្បីពង្រឹងភាពអង់អាចផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ព្រមទាំងឱកាសផ្សេងៗដល់ក្មេងស្រី និងស្រ្តីជនជាតិដើមភាគតិច៕
